Þjóðviljinn - 17.07.1977, Blaðsíða 6

'6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. júll 1977
KJARTAN ÓLAFSSON:
Berlinguer, Carrillo og Marchais I Madrid, marz 1977.
EVRÓPUKOMMtNISMI
OG ÍSLENSK VIÐHORF
Evrópukommúnismi er nýtt
orö, sem skaut upp kollinum i
pólitiskri umræöu á siðasta ári. 1
flestum rikjum Evrópu er hins
vegar nú um fátt meira fjallaö i
stjórnmálaumræöum en þá póli-
tisku strauma, sem reynt hefur
veriðaö kenna viö þetta samheiti.
Með þessari grein er ekki ætl-
unin, að fara út i ýtarlega skil-
greiningu á þvi hvaö i þessu hug-
taki felst, heldur öllu fremur aö
ræða litið eitt um stefnu og viö-
horf Alþýöubandalagsins,
stjórnamálasamtaka islenskra
sósialista, meö hliösjón af þeim
pólitisku straumum, sem nú setja
sterkastan svip á þróun voldugra
sósialiskra stjórnmálahreyfinga i
mörgum Evrópulöndum.
Þegar um Evrópukommúnisma
er rætt, þá er fyrst og fremst átt
viö stefnumótun og hugmyndir,
sem settar hafa veriö fram af
kommúnistaflokkunum á ttaliu,
Frakklandi og á Spáni.
Þótt Alþýöubandalagið sé ekki
kommúnistaflokkur heldur sam-
einingarflokkur allra fslenskra
sósialista, þá þurfum við ekki aö
hika við að viðurkenna allnáinn
skyldleika við flokk eins og t.d.
Kommúnistafiokk Itallu. Dýr-
mæt reynsla hefur hins vegar
fyrir langa löngu kennt islenskum
sósialistum, aö fátt er stjórn-
málasamtökum sósialista i ein-
stökum löndum eöa alþjóölegri
verkalýðshreyfingu yfirleitt
hættulegra en uppkoma „páfa-
stóls” af þessari eöa hinni gerö.
En það, að setja á oddinn full-
komið sjálfstæöi sérhvers flokks,
sem kennir sig vib sósialisma eöa
kommúnisma, er reyndar eitt af
þvi sem Kommúnistaflokkarnir á
Italiu, Frakklandi og á Spáni eiga
nú sameiginlegt meö samtökum
okkar islenskra sósialista.
Enginn sósialismi
án lýdrædis
Það sem auðkennir flokkana,
sem kenndir eru viö Evrópu-
kommúnisma, er m.a. þetta:
1. Þeir neita aö lúta hvers konar
forræöi Sovétstjórnarinnar, og
halda uppi mjög alvarlegri
gagnrýni á grundvallarmein-
semdir þess pólitiska kerfis,
sem þróast hefur i Sovétrfkjun-
um og fylgirikjum þeirra.
2. Þeir telja með öllu útilokað aö
sósialismi fái þrifist án lýöræö-
is. Þeir hafna algerlega og for-
dæma sérhverja skerðingu á
grundvallarréttindum svo sem
tjáningarfrelsi og félagafrelsi.
3. Þeir lýsa þvi skorinort yfir, að
i Vestur-Evrópu geti alls ekki
verið um skjótfarna byltingar-
leið til sósialisma að ræöa,
heldur beri að vinna aö sigri
sósialismans i áföngum innan
marka þingræðis og lýöræöis.
4. Þeir lýsa þvi yfir, og leggja
áherslu á, að einsflokkskerfi sé
fjarstæöa i þróuðum þjóöfélög-
um, og eru staðráönir i að
treysta fjölflokkakerfi i stjórn-
málum i sessi, fái þeir völdin I
sinar hendur, og eru þá að
sjálfsögðu einnig tilbúnir aö
láta af völdum á ný, ef úrslit i
frjálsum kosningum réöust á
þann veg.
5. Þeir hafna algerlega hug-
myndum um allsherjarþjóð-
nýtingu á smáum og stórum at-
vinnurekstri, — telja t.d. frá-
leitt að þjóönýta starfsemi bak-
ara eða rakara!, — en leggja
hins vegar megináherslu á aö
brjóta niður efnahagslegar
valdamiðstöövar stórauövalds-
ins og koma á lýðstjórn i at-
vinnulifi i staö drottnunar risa-
vaxinna auðhringa.
Okkar braut
Fjöldamargt fleira mætti aö
sjálfsögðu telja, en látum þetta
nægja aðsinni. Öll þau atriði, sem
hér voru rakin eru islenskum só-
sialistum reyndar gamalkunn.
Við erum sammála þeim öllum,
og um flest þeirra má segja aö
flokkar Evrópukommúnismans
séu nú að þoka sér meö mjög ein-
dregnum og ákveðnum hætti inn á
þá braut, sem stjórnmálasamtök
sósialista á íslandi hafa áöur fet-
að.
Stjórnmálasamtök fslenskra
sósialista hafa a.m.k. um nær 40
ár skeið hafnað kenningunni um
„alræði öreiganna”, og lagt
höfuöáherslu á varöveislu og
eflingu lýðræðislegra réttinda,
óskerts tjáningarfrelsis og nauö-
syn fjölflokkakerfis i stjórnmál-
um. — Franski kommúnista-
flokkurinn strikaöi hins vegar
tugguna um „alræði öreiganna”
fyrst út úr sinni stefnuskrá á siö-
asta ári.
Alþýbubandalagið hefur aldrei
haft nein flokksleg samskipti viö
Kommúnistaflokk Sovétrikjanna.
Hinir „þrir stóru” flokkar
Evrópukommúnismans sækja
hins vegar enn flokkasamkomur,
sem Kommúnistaflokkur Sovét-
rikjanna boöar til og sem
Kremlverjar reyna að setja á
falskan bræðralagssvip. Langur
timi er liöinn siöan stjórnmála-
samtök islenskra sósialista
kvöddu það samkvæmi, og miklu
lengri timi siðan vonirnar, sem
októberbyltingin 1917 vakti um
„fyrirmyndarrikiö” austur þar,
tóku að kulna i hugum megin-
þorra islenskra sósialista.
Skýring forystumanna komm-
únistaflokkanna á Italiu, Frakk-
landi og Spáni á þvi aö þeir skuli
enn halda i vissar leifar „vin-
áttutengsla” viö ráðamenn i
Kreml er sú, aö meö þvi telji þeir
sig fá aðstöðu til aö hafa nokkur
jákvæðáhrif i þágu andstöðuhópa
innan Sovétkerfisins. Vafalaust
má finna dæmi um þetta, og er þá
vel. Við i samtökum islenskra
sósialista höfum hins vegar ekki
trú á okkar áhrifamætti i þessum
efnum, og höldum þvi annað
strik. Og spá okkar er reyndar sú,
að fyrr en varir muni hinn veiki
þráður sem enn tengir flokka
Evrópukommúnismans „vináttu-
böndum” við Kremlstjórnina lika
slitna.
Þrátt fyrir það sem hér hefur
verið sagt um visst frumkvæði is-
lenskra sósialista i alþjóölegri
þróun, þá skulum viö sist af öllu
hreykja okkur hátt eða halda okk-
ur alvitra, heldur leitast viö að
læra af reynslu annarra sósial-
iskra stjórnmálahreyfinga hvar
sem er i veröldinni, bæði af þeirri
reynslu sem neikvæö er og hinni
sem kalla má jákvæöa.
Tvær blindgötur
Hver sá sem tengir sósialism-
ann alfarið við annaö tveggja, —
uppgjafarstefnu og úrkynjun fjöl-
margra sósialdemókrataflokka,
sem hafa sætt sig varanlega við
forræöi auðhringavalds kapital-
ismans i eigin landi og yfir
stærstum hluta heimsbyggðar-
innar, eða þá við alræðiskerfi
stalinismans, — hann gengur
tæplega glaður fram i sósiallskri
stjórnmálabaráttu.
Sannleikurinn er sá, að báðar
þessar leiðir hafa meö vissum
hætti endað i blindgötu. Alltof
margir sósialdemókratar og
þeirra flokkar hafa sætt sig við
híb kapitaliska efnahagskerfi
stórauðvaldsins, enda þótt arð-
ránið sé i raun meira nú en
nokkru sinni fyrr, skoðað á
heimsmælikvarða. Þeir hafa gef-
ið baráttuna fyrir jafnréttisþjóð-
félagi sósialismans upp á bátinn
og orðið þjónar hins kapftaliska
heimskerfis.
Ráöamenn Kommúnistaflokks
Sovétrikjanna, sem þar austur
frá fara meö alræðisvald, og
steypt hafa flokki og riki saman I
eitt, hafa byggt upp risavaxiö
valdakerfi, sem um langt skeið
hefur verið hreinn dragbitur á
allri sósialiskri framþróun i rikj-
um Austur-Evrópu.
Þetta farg er þungt og þvi verö-
ur ekki lyft á einum degi, en þó
mun það um siðir molna vegna
innri rotnunar, eins og öll slik
valdakerfi hafa áður gert i sög-
unni.
Sósialisk endurnýjun
Þeir sem kenndir eru viö
Evrópukommúnisma neita að
láta teyma sig inn á aöra hvora
blindgötuna. Þeir eru sú órólega
deild, sem skoðar heiminn opnum
augum, eins og hann er i dag, og
bera fram kröfuna um sósialiska
endurnýjun, — endurnýjun, sem
þó felur að vissu marki i sér
afturhvarf að upprunalegum hug-
sjónagrundvelli sósialismans.
M jög mikilvægt er að sem allra
flestir geri sér ljóst, að baráttan
fyrir sósialisma i Evrópu er
einskis virði, nema menn slái þvi
jafnframt föstu, að öll þau lýð-
ræðislegu mannréttindi sem þeg-
ar hafa áunnist, ekki slst fyrir
baráttu verkalýöshreyfingarinn-
ar, fái að haldast aö fullu og
styrkjast enn frekar. — Svo eng-
um misskilningi valdi, þá skal
skýrt tekiö fram, að viö teljum
rétt einstaklinga og fyrirtækja til
hóflausrar auðsöfnunar ekki til
mannréttinda, heldur til forrétt-
inda, sem beri aö afnema.
Ekki siöur verða menn aö gera
sér 1 jóst að sigursæl barátta fyrir
lýðræöislegr i þróun ogalmennum
mannréttindumi Sovétrikjunum
og fylgirikjum þeirra mun ekki
verða háð af fulltrúum heims-
kerfis kapitalismans, ekki af
þeim, sem þar kynnu að vilja
endurreisa fyrra stjórnarfar, eöa
þurrka með öðrum hætti út
októberbyltinguna. — Engin leið
liggur til baka, aðeins fram. Að-
eins sósialisk endurnýjung getur
leitt til sigurs baráttuna fyrir
mannréttindum og lýöræði á
áhrifasvæöi Kremlstjómarinnar.
Sú barátta er ekki siður mikilvæg
en baráttan fyrir lýðræöislegum
sósialisma i Vestur-Evrópu.
Og það er laukrétt sem Berling-
uer, formaöur italska Kommún-
istaflokksins hefur sagt, að á leið-
inni til lýöræðislegs sósialisma
eru nú reyndar stærri hindranir á
veginum I Austur-Evrópu en i
Vestur-Evrópu.
Sósialdemókratar
og kommúnistar
Það er fyrir löngu kominn timi
til, að sósialistar endurskoöi hina
60 ára gömlu tviskiptingu i
kommúnista og sósialdemókrata.
Hér á Islandihefur þetta reyndar
verið gert fyrir áratugum.
Þeir sósialdemókrataflokkar,
sem ekki hafa gefið sósialismann
upp á bátinn,og þeir sósialista- og
kommúnistaflokkar, sem gera
sér ljóst, aö enginn sósialismi er
til án lýöræöis og mannréttinda
þurfa að talast viö,ekki slst flokk-
arnir i Vestur-Evrópu. Og þeir
þurfa meira en talast við, — þeir
þurfa að brjóta nýjar leiöir i sam-
eiginlegri sókn fyrir sósialiskri
endurnýjun.
Fátt er jarðarbúum nauðsyn-
legra en sú barátta sem nú er