Þjóðviljinn - 16.10.1977, Blaðsíða 10

VICENTE ALEIXANDRE:
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. október 1977.
Nei, það getur ekki verið.
merkrar kynslóðar
Ferill skálds
i fyrri viku fékk Vicente
Aleixandre bókmennta-
verðlaun Nóbels. Hann
var fæddur í Sevilla 1898 en
ólst að mestu upp í Madrid.
Hann gekk í háskóla í
Madrid/ las lögfræði og
hagfræði/ tók sín próf,
gerðist starfsmaður við
f lutningafyrirtæki. Fyrsta
rit hans var mjög óskáld-
legt: það f jallaði um járn-
brautarkerfið spænska.
Hann byrjaði og snemma aö
yrkja og var einn þeirra sem töld-
ust til kynslððarinnar frá 1927
eins og hún var nefnd. Fyrsta
ljóðabók hans kom út áriö 1928 og
hafði hann gefið út fjórar bækur
áður en borgarastyrjöldin skall á
og hlotið fyrir spænsk bók-
menntaverðlaun. Þeirra á meðal
var sú bók sem Aleixandre nefndi
sjálfur þegar hann var inntur
eftir þeirri bók sinni sem hann
hefði mestar mætur á sjálfur: La
destrucción o el amor, Tortfming-
in eöa ástin.
Þegar borgarastriðið hófst var
hann rúmfastur vegna erfiðs
sjúkdóms sem hefur lengi bundið
hann við rúmið og takmarkaö
hreyfingafrelsi hans æfilangt.
Flestir skáldbræður hans fóru úr
landi þegar Franco sigraði, Lorca
var myrtur af fasistum. Um lang-
an aldur var Aleixandre einangr-
aður, næsta bók hans kom ekki út
fyrr en 1944. Siðan hafa sex bækur
bæst við sem mjög hafa eflt orð-
stir skáldsins.
Öldungar
Hér fara á eftir vangaveltur
Bengts Holmquits (Dagens
Nyheter) vegna verðlaunaveit-
ingarinnar.
Holmquist hefur máls á því, að
einatt sé Sænska akademian
ásökuð fyrir sérstakt dálæti á
gömlum skáldum. Oft séu- þær
ásakanir óréttmætar, tíl dæmis
hafi það verið vel til fundið að
veita hinu aldraða italska skáldi
Montale verðlaunin i hitteðfyrra:
hann var sá siðasti sem uppi stóö
af kynslóð hinna svonefndu lok-
uðu skálda italskra, en hinn
yngsti þeirra, Salvatore
Quasimodo, fékk verðlaunin til-
tölulega snemma (1959).
Verr hefur, segir i greininni,
tekist til með hina gagnmerku
kynslóð þriðja áratugsins á
Spáni. Fasistar skutu Garcia
Lorca áður en nokkur hafði hugs-
að til hans. Rafael Alberti, sem
þegar áriö 1929 gaf skóla þessum
eitt sitt merkilegasta verk með
„Sobre los angeles”, var hrakinn
landflótta eins og flest önnur
skáld þessarar kynslóðar.
Aleixandre varð eftir á Spáni
bundinn við sjúkrasæng, hinn eini
skálda i fremstu röð.
Skáldbræður koma
heim
Einmitt i ár hafa þeir sem eftir
lifa af flóttamönnunum snúið
aftur heim til Spánar. meðal
þeirra Alberti. Og Jorge Guillén.
Það getur vart verið um að ræða
neinn ágreining milli Aleixandre
og þessara meistara. Aleixandre
varð manna fyrstur til að heilsa
Alberti með ljóði þegar útlaginn
sneri heim i vor er leið.
Enginn hefur heldur haidið þvi
fram, að Aleixandre hafi orðið sér
til minnkunnar á valdatima
Francos. Hann var um löng ár
hrakinn i ,,innri landflótta” og
það hefur að likindum orðið frem-
ur til gagns en skaða að hann lét
um siðir kjósa sig i Spænsku ak-
ademiuna. Allir báru virðingu
fyrir honum.
Það er þvi spurt um það, hvort
hann sé i einhverjum þeim ótvi-
ræðum mæli betra skáld en
nokkrir menn aðrir, og þá fyrst og
fremst Guillen og Alberti, að rétt-
læting sé fundin fyrir veitingu
verðlaunanna.
Um þetta eru skiptar skoðanir
heima fyrir og erlendis, og biand-
ast með vandræðalegum hætti
saman við ýmislegar pólitiskar
vangaveltur.
Enn i endurnýjun
Min skoðun er sú, að
Aleixandre sé með afbrigöum
gott skáld, ekki sist vegna þess
hvernig honum hefur tekist að
endurnýja sig til hárrar elii.
Hann reis fyrst mjög hátt þegar
með hinum frumlæga flaumi súr-
realisks skáidskapar I verkum
frá fjórða áratugnum.
Mannúðarstefnan i „Saga
hjartans” sem er merkast verka
hans frá sjötta áratugrmm, var ef
til vill meinlausari. En siðan kom
hann lesendum á óvart með elli-
skáldskap, sem með sinum hætti
er eitt af þvi fingeröasta I nútima
skáldskap.
1 verkum hans á hvert aldurs-
skeiðsinn eigin söng. Og það væri
ómannlegt ef hinir gráhærðu
herrar i Sænsku akademiunni
finndu ekki til sérstakrar samúð-
ar með meistaraverki eins og
„Los amantes viejos” (Gömlu
elskendurnir) i safni sem
Aleixandre gaf út 1974, Þekk-
ingarsamtöl.
Þar segir reyndar einn af þeim
sem við ræðast: Að þekkja er að
elska, að vita er að deyja. Hér er
á ferð skynsemdargagnrýni sem
Aleixandre hefur aldrei látið leiða
sig út i ófærur, Lesi menn ljóð
hans komast þeir ekki hjá þvi að
fá ást á þeim.
Hinir tveir
En þá er samt eftir að svara
þvi, hvort ekki hafi verið vanmet-
in sú ást og enn meiri aðdáun sem
Alberti og Guillén geta átt tilkall
til, hvort ekki hafi verið vanmetin
mikil skáld sem um leið eru pisl-
arvottar hins spænska lýðræðis.
An þess að þvi sé fram haldið, aö
um ásetningssynd sé að ræða hjá
Sænsku akademiunni.
Persónuleg skoðun min er sú,
að skipta hefði átt verðlaununum
milli Albertis, Aleixandres og
Guilléns. Þetta hefði verið um
leið óopinber hylling hinnar dá-
samlegu kynslóðar ársins 1927,
sem á nú hálfrar aldar afmæli,
sem minnst er um hinn menntaða
Spán. Mig grunar einnig, að
Vicente Aleixandre hefði gjarnan
viljað að svo færi.
ÚR VIÐTALI VIÐ NÓBELSSKÁLDIÐ:
Vidurkenning á mannúðar
stefnu í skáldskap
Þegar fregn kom um aöVicente
Aleixandrc heföi hlotið Nóbels-
verðlaun urðu flestir hissa og þó
enginn meira en hann sjálfur, ef
marka má frásagnir blaða.
Eitt af þvi fyrsta sem blaða-
menn höföu upp úr skáldinu var
þetta:
„Það er ekki nema eðlilegt að
ég sjálfurfinni til mikillar gleði.
En ég lit einnig á þessi nóbels-
verðlaun sem viðtækari viður-
kenningu á spænskum skáld-
skap, einkum á þeirri stefnu
hans sem tengja má við
mannúðarstefnu og mannlega
samstöðu.
Þaö er einnig hægt aö lita á
veitingu þessa sem viðurkenn-
ingarvott við lýöræðisöfi á
Spáni. Hér höfum við búið við
einræði i fjörutiu ár, og nú erum
við að byggja upp lýðræði....
Frá Erni og Örlygi:
Tíu nýjar barna-
og unglingabækur
Forlagiö fitjar nú upp á þvf
nýmæli i bókagerð að sameina
bók og leikfang. Fyrstu tvær bæk-
urnar af þeirri gerð nefnir for-
lagið Hringbækur. Hér er um að
ræða hinar þekktu sögur um Hans
og Grétu og Stigvélaða köttinn.
Þær eru myndskreyttar og mynd-
irnar unnar i þrividd, þannig að
hver opna myndar einskonar
ieiksvið, þar sem sagan rfs upp af
bókarspjöldunum og talar sinu
myndmáli til barnanna, auk þess
sem sögutexti fylgir neðst á
opnunni. Að lestri ioknum er hægt
að ieggja kápuspjöldin saman og
myndar þá hver bök fimm ieik-
svið og þau öll fimm einskonar
hringekju sem hægt er að hengja
upp i barnaherberginu tii skrauts
og sifelidrar upprifjunar sögunni
og daglegra samskipta við sögu-
persónurnar.
Hinar tvær fyrstu Hringbækur
eða Hringekjubækureftir þvisem
menn vilja frekar kalla þær voru
unnar f Colombiu i Suður-
Amerfku.
A næstunniervoná einni bók til
viðbótar frá Emi og örlygi sem
einnig sameinar það að vera bók
og ieikfang fellur hún undir bóka-
flokk sem forlagið nefnir Hreyfi-
myndabækurog fjallar hún um
hinnvinsælabangsa, Paddington,
sem mörgum börnum er minnis-
stæöur úr sjónvarpinu.
Þá sendir forlagið frá sér að
þessu sinni bækur eftir hinn vin-
sæla barnabókahöfund, Richard
Scarry. Nú þegar er komin útbók
sem nefnist Rökkursögur
dýranna i þýðingu Lofts
Guömundsdonar. Hér er um að
ræða stóra bók með hinum þekktu
sögum um Rauðhettu og Ulfinn,
Sætabrauðsdrenginn, úlfinn og
geitakiðin, Gullbrá og bimina
þrjá, litlu gulu hænuna, þrjá litla
grisi, hafrana þrjá, grísina fimm,
óskimar þrjár og hljóðfæraleik-
arana f jóra. Að vanda eru bækur
Scarrys mjög mikið mynd-
skreyttar og fer þessi bók ekki
varhluta af þvi.
Þá sendir forlagið frá sér sex
litlar bækur eftir Richard Scarry
sem það gefur út undir sam-
heitinu Litlu krakkabækurnar.
Þar eru á ferðinni örstuttar og
örsmáar bækur, mikið mynd-
skreyttar I þýðingu Gyðu
Ragnarsdóttur. Bækurnar eru
prentaöar i Skotlandi og nefnast,
Kiddi köttur fer til borgarinnar,
Þegar ég verð stór, Dagur svfna-
fjölskyldunnar. Af stað! af stað,
Súsanna fer i fri og Litla leikja-
bókin.
Fleiri bækur eftir Richard
Scarry eru væntanlegar frá Erni
og örlygi á næstunni.
Unglingabók
Leyndardómur Verndar-
gripsins leystur af Alfred
Hitchcock og njósnaþrenningunni
nefnist sjötta bókin í bóka-
flokknum um þá kræfu pilta sem
mynda njósnaþrenninguna og
starfa i nokkurri samvinnu við
sérfræðing leyndardómanna, Al-
fred Hitchcock.