Þjóðviljinn - 16.10.1977, Blaðsíða 13

ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
i
HUSIN
GRJÓTA-
ÞORPI
Þessa isometrisku yfirlitsmynd
er aö finna I bókinni Grjótaþorp
1976 en inn á hana hafa verið
sett númer sem visað er til hér i
greininni.
Í3
Hér er listi yfir húsin I Grjóta-
þorpi sem flest eru timburhús frá
siðustu öld. Sleppt er nýrri stein-
húsum (td. Morgunblaðshöllinni)
og eru þau ekki heldur sýnd á
teikningunni. 1 Grjótaþorps-
skýrslunni var nauðsynleg endur-
nýjun metin sem hlutfall af
kostnaði við nýsmiði hússins. Ef
metið er að endurnýjunin kosti
ekki nema 0-10% af nýsmiði er
það i ágætu ástandi en ef hún er
metin 80-100% eru húsin svo illa
farin aö endurnýja þarf svo til
hvern byggingahluta eigi þau að
gegna hlutverki sinu áfram. t
Grjótaþorpsskýrslunni er að
finna ýtarlegar upplýsingar um
hvert hús en hér er aðeins getið
smiöaárs, þess sem byggði,
stundum örfárra sögulegra
upplýsinga og ástands hússins.
1. Aðalstræti 2.Reist árið 1855 og
var eitt fyrsta tvllyfta hús
landsins. Þarna versluðu ma.
Fischer (Fischersund) og
Duus. Nú er þarna verslunin
Geysir og er húsið i ágætu
standi (0-10%) en hefur verið
breytt mikið. Bakhúsið reist
1865.
2. Pakkhús reist af Fischer
kaupmanni 1905. 1 ágætu
ástandi (0-10%)
3. Pakkhús reist af Fischer
kaupmanni 1905. t ágætu
ástandi (0-10%)
4. Aðalstræti 4. Reist 1942.
5. Geymslu- og fiskgeymsluhús,
reist af Duus kaupmanni 1913.
' Ingólfsapótek hefur til
skamms tima verið I þessu
húsi., I ágætu ástandi (0-10%)
6. Fiskþurrkunarhús, reist af
Duusl910. 1 ágætu ástandi (0-
10%)
7. Fjaiakötturinn — Aöalstræti 8.
Húsiö komst i slna núverandi
mynd 1893 en elstu hlutar þess
eru hluti Innréttinganna frá
1750. Þarna var lengi leikhús
og slöar fyrsta kvikmyndahús
landsins (1906). Siguröur
Breiöf jörð dó I húsinu og Jónas
Hallgrimsson bjó þar um tlma.
Húsið þarfnast gagngerrar
endurnýjunar enda lengi veriö
vanrækt (80-100%).
8. Aðalstræti 10, reist 1764, nefnt
„kontor- og Magazinhús”.
Eitt elsta hús Reykjavlkur.
Var biskupsstofa um árabil
(Geirs Vidalíns) en verslun
Silla og Valda slöustu áratugi.
Þarfnast verulegrar endur-
nýjunar (30-50%)
9. Aðalstræti 12, reist 1890 af
Matthlasi Johannesen kaup-
manni frá Björgvin I Noregi.
Brann 1. jan. 1977.
10. Aðalstræti 16, húsið I sinni
núverandi mynd reist af And-
ersen kaupmanni 1895 og 1900
(vestasti hlutinn). Elsti hluti
þess er lóskurðarstofa Innrétt-
inganna frá 1785. Var um hrlð
landfógetahús og slðar fyrsti
barnaskólinn. Jón
Guðmundsson ritstjóri bjó hér
lengi. Húsið þarfnast veru-
legrar endurnýjunar (30-50%)
11. Brattagata 3a. Reist af Helga
Zoéga kaupmanni 1904.
Þarfnast nokkurrar endur-
nýjunar (10-30%)
12. Brattagata 3b. Reist af M.A.
Mathiesen kaupmanni 1905.
Þarnast nokkurrar endur-
nýjunar (10-30%)
13. Brattagata 6. Reist af Onnu
Breiðfjörð ekkju 1907.
Þarfnast gagngerrar endur-
nýjunar (50-80%)
14. Kristjánshús — Fischersund
1. Reist 1822 af Kristjáni
Péturssyni snikkara. Hefur
bæði verið lengt og breikkað.
Er mjög illa farið (80-100%)
15. Norska bakariið — Fischer-
sund 3. Reist 1876 af Jensen
bakara. Þarfnast gagngerrar
endurnýjunar (50-80%)
16. Geymsluhús, reist 1894 af
Jensen bakara.
17. Hjalli — Garðastræti :, reist
af Páli Guðmundssyni tómt-
húsmanni 1903. lágætu ástandi
(0-10%)
18. Hjallhús — Garðastræti 9,
reist 1892 af Guðmundi Olsen
kaupmanni. Þarfnast gagn-
gerrar endurnýjunar (50-80%)
19. Skemma, llklega reist 1869.
20. Hákot — Garðastræti lla.
Guðmundur Asmundsson hlóð
þetta steinhús 1893. Þarfnast
gagngerrar endurnýjunar (50-
80%)
21. Hildibrandshús — Garða-
stræti l3.Neðri hlutinn reistur
af Hildibrandi Kolbeinssyni
tómthúsmanni og Guðjóni
Jónssyni járnsmið 1901 en efri
hlutinn af hinum siðarnefnda
1906. Þarfnast nokkurrar
endurnýjunar (10-30%)
22. Unuhús — Garöastræti 15,
reist af Guðmundi Jónssyni
lyfjasveini 1896. Eitt frægasta
hús I Islenskum bókmenntum
en hjá Unu Gisladóttur ög syni
hennar Erlendi Guðmundssyni
áttu ungir rithöfundar athvarf
I húsinu um langt árabil.
Þarnast verulegrar endur-
nýjunar (30-50%)
23. Pakkhús -v- Garðastræti 23,
reist 1856 af Guðmundi
Gissurarsyni vaktara þeas.
bruna-og næturverði bæjarins.
Breytt I ibúðarhús um 1880.
Bertel Ó. Þorleifsson var alinn
upp I vaktarabænum og enn-
fremur' bræðurnib Eggert
Stefánsson söngvari og -
Sigvaldi Kaldalóns tónskáld.
Húsið er i mjög slætnu ástandi
(80-100%)
24. Borgþórshús — Garðastræti
25, reist 1894 af Jóni E. Jóns-
syni. Þar bjó lengi Stefanla
Guðmundsdóttir leikkona.
Húsið er I ágætu ástandi (0-
10%)
25. Grjótagata 4, reist af Einari
Pálssyni snikkara 1896. Þar
bjó lengi og hafði verkstæði
Stefán oddhagi Eiríksson,
lærifaðir margra smiða og
listamanna. Þarfnast veru-
legrar endurnýjunar (30-50%)
26. Grjótagata 5, reist af Ólafi
Norðfjörð verslunarstjóra
1897. Þarfnast verulegrar
endurnýjunar (30-50%)
27. Grjótagata 6, reist 1944.
28. Grjótagata 9, reist .sem
geymslu- og smlðahús 1884 af
Magnúsi ólafssyni trésmið.
Þarfnast gagngerrar endur-
nyjunar (50-80%)
29. Höll — Grjótagata 12, reist
sem smiðahús 1890 af Bjarna
Jónssyni snikkara (sem reisti
ma. Bjarnaborg). Þarfnast
nokkurrar endurnýjunar (10-
30%)
30. Grjóti — Grjótagata 14, reist
af Bjarna Jónssyni snikkara
1896. Þarnast gagngerrar
endurnýjunar (50-80%)
31. Grjótagata I4b, reist af
Bjarna Jónssyni 1898 sem
geymsluhús. Þarfnast veru-
legrar endurnýjunar (30-50%)
32. Hjallakot — Mjóstræti 2, reist
af Jóni Asmundssyni 1902.
Þarfnast verulegrar endur-
nýjunar (30-50%)
33. Vinaminni — Mjóstræti 3,
reist af Sigrlði Magnúsdóttur
(Sigriði dóttur hjóna I Brekku-
bæ) árið 1885. Hér var um hrlð
kvennaskóli og iðnskóli. Jón
Vldalin konsúll Breta bjó I
húsinu við mikla risnu og
Asgrlmur Jónsson listmálari
haföi hér vinnustofu. Þafnast
nokkurrar endurnýjunar (10-
30%)
34. Mjóstræti 4, reist 1885 af Agli
Gunnlaugssyni tómthúsmanni.
Þarfnast nokkurrar endur-
nýjunar (10-20%)
35. Mjóstræti 6, hlaðiö steinhús
sem Geir Pálsson trésmiður
byggði 1918. Þarfnast nokk-
urrar endurnýjunar (10-30%)
36. Hákonarbær — Mjóstræti 10,
reist af Jóni Torfasyni
tómthúsmanni 1898. Þarfnast
verulegarar endurnýjunar (30-
50%)
37. Skemma, reist 1852.
38. Túngata 6,reist 1875 af Lárusi
Sveinbjörnssyni dómstjóra.
Siðar bjó þar Magnús
Einarsson dýralæknir.
Þarfnast nokkurrar endur-
nýjunar (10-30%)
39. Túngata 8, reist af Guðmundi
Sveinbjörnssyni 1915. I ágætu
ástandi (0-10%)
40. Vesturgata 3, reist af Sigurði
Magnússyni I Bráðræði 1885
upp úr brunarústum af húsi
sem var byggt 1842. Th.
Thorsteinsson rak I húsinu
eina stærstu nýlenduvöru-
verslun bæjarins um alda-
mótin. Þarfnast nokkurrar
endurnýjunar (10-30%)
41. Geymsluhús, reist af Th.
Thorsteinsson 1896 og 1903.
Þarfnast verulegrar endur-
nýjunar (30-50%)
42. Vesturgata 5, reist 1898 af
Einari Benediktssyni skáldi.
Þarfnast verulegrar endur-
nýjunar (30-50%)
43. Vesturgata 11, reist af
Þorsteini Guðmundssyni smið
1864. Viðbygging frá 1895.
Þarfnast gagngerrar endur-
nýjunar (50-80%).
—GFr
Grjótaþorpið heillegast og þó verst farið
„Grjótaþorpið, fyrir ofan Aðalstræti, er I senn
hvað heillegast og þó verst farið þessara gömlu
hverfa; og það stendur á elstum merg. Nyrst og
neðst standa enn að hluta hús konungsversl-
unarinnar úr örfirisey, jafnvel með upphaf-
legum viðum úr Hólmi, og þess hefur verið getið
til, að veggtróðið væru hinar fornu verslunar-
bækur. Ofar eru húsin orðin æöi hrörleg, sum
mannlaus, og biða aðeins nauthöggsins. En I
ólikri gerð sinni sýna þau enn ljóslega, að þetta
var eins og sjálfstætt þorp i bænum, með alls-
konar stéttir innan sinna vébanda. Þótt enn
Björn Th. Björnsson
megi sjá þar konu bogra i kálgarði sinum og fisk
hanga á rá bak við hús, leggur brauðilminn ekki
lengur úr Jensens-bakarii, né heyrast dumb
hamarshöggin úr skóarabænum. Og I háreistu,
rauðu timburhúsi konsúlsins eru atkvæðaliprum
þingmönnum ekki haldnar neinar kampavlns-
veislur lengur. Allt þetta þorp er I undarlegri
kyrrstöðu. Það er eins og nýja timanum hafi
stirðnað höndin við að sópa þvi burt, en óvissan
lagt á það sjálft sina dauðu hönd. Með hverju ári
eru æ fleiri hlerar negldir þar fyrir glugga.”
Björn Th. Björnsson, Reykjavik 1969, bls. 28.