Þjóðviljinn - 27.11.1977, Blaðsíða 7

Sunnudagur 27. nóvember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Mannllf i Hesterstræti
MANNLIF A
MÁNUDEGI
Carol Kane i hlutverki Giti
S.l. mánudag hóf
Háskólabíó sýningar á
bandarísku kvikmyndinni
„Hester Street" eöa Mann-
líf við Hester stræti. Hér er
um að ræða eina af þessum
sjaldgæfu undantekning-
um: mynd sem framleidd
er utan stóru kvikmynda-
fyrirtækjanna, án þess að
gifurlegir peningar séu
með í spilinu, en slær samt
í gegn, fær bæði viður-
kenningu og aðsókn. Þegar
svo þar við bætist að kvik-
myndastjórinn er kona, fer
vart hjá því að maður fyll-
ist áhuga.
„Hester Street” segir frá gyð-
ingum er setjast að i New York
rétt fyrir aldamótin siðust.uNánar
tiltekið: rússneska gyðingnum
Yekl, sem kominn er vestur þeg-
ar myndin hefst, búinn að breyta
nafni sinu i Jake og hefur tekið
upp ameriska lifnaðarhætti i
kompanii við Mamie, pólska gyð-
ingakonu sem er á sömu „linu”
og hann, þ.e. vill fyrir hvern mun
gerast Bandarikjamaður. En svo
kemur Gitl, kona Jake, frá Rúss-
landi með son þeirra ungan, og þá
vandast málið, þvi að hún heldur
fast i allar sinar gömlu siðvenjur.
Jake reynir einsog hann getur að
breyta konu sinni, en þegar það
mistekst snýr hann aftur til
Mamie. Gitl er þó ekki öll þar sem
hún er séð, þvi að henni tekst að
koma hjónaskilnaðarmálinu
þannig i höfn að hún situr uppi
með allt sparifé Mamie og getur
látiðdraum sinn rætast: að stofna
litla verzlun.
Or þessum einfalda efnisþræði
spinnur Joan Micklin Silver mynd
sina, sem kölluð hefur verið
„minniháttar meistaraverk”.
Leikararnir eru óþekktir i kvik-
myndaheiminum, en munu starfa
við Gyðingaleikhús i New York.
Myndin er byggð á sögunni
„Yekl” eftir Abraham Cahan,
sem vann sér það helst til frægðar
að vera i yfir hálfa öld ritstjóri
stærsta Gyðingablaðs i USA,
„Jewish Daily Forward”. Sagan
er rituö árið 1896.
Ýmsir listamenn hafa sótt sér
yrkisefni i sögu bandarisku inn-
flytjendanna, enda auðugur garö-
ur að gresja. Er þar e.t.v.
skemmst að minnast Vesturfar-
anna sænsku, sem hér voru sýnd-
ir i sjónvarpi fyrir svosem þrem-
ur árum. „Hester Street” er
minni i sniðum og lýsir þrengra
sviði, færri persónum osfrv., en
að baki báðum þessum listaverk-
um liggur forvitni um árekstra
tveggja menningarheima, og
sjálfsagt einnig leit listamann-
anna að eigin rótum. Joan Mickl-
in Silver er Gyðingur, afkomandi
vesturfara. „Hester Street” er
fyrsta leikna myndin af fullri
lengd sem hún stjórnar.
Jane Fonda í
nýju hlutverki
I byrjun október var
frumsýnd í Bandaríkjun-
um ný kvikmynd,
„Julia". Fjallar hún um
leikritahöfundinn Liliian
Hellman og gerist á
fjórða áratug þessarar
aldar. Jane Fonda leikur
Lillian, og Vanessa Red-
grave leikur Júliu vin-
konu hennar, sem er and-
fasísk baráttukona. I til-
efni af þessari frumsýn-
ingu birtist viðtal við
Jane Fonda í vikuritinu
Time, og fara nokkur atr-
iði úr því hér á eftir.
Um hlutverk sitt i þessari
nýju mynd segir leikkonan:
„Fyrst bauðst mér að leika
Júliu, en ég vildi það ekki,
vegna þess að ég hef ekki áhuga
á að leika þessar alfrjálsu kon-
ur. Ég held að fólk sé yfirleitt
ekki þannig, og að gildi kvik-
mynda liggi einmitt i þvi að fólk
geti sett sig i spor persónanna
og haft við þær samskipti.
Enmig langaði til að fást við
hina konuna, Lillian Hellman,
sem var svo gjörólik mér. Ég
var ekki lengi samvistum við
hana — aðeins einn og hálfan
dag — en ég las allt sem hún
hefur skrifað. Leikritin hennar
voru mér einkum til mikils
gagns.
Ég hafði aldrei áður fengið
tækifæri til að leika konu sem
hugsar, og sem lætur aðallega
stjórnast af hugmyndum,
a.m.k. á þessu skeiði ævi hennar
(fjórða áratugnum). Það var
dásamlegt. Það er erfitt að vera
leikkona og þurfa alltaf að leika
konur sem eru að einhverju
leyti taugaveiklaðar eða ófull-
nægðar — sem þarfnast ástar
karlmanns á örvæntingarfullan
hátt, eða eru yfirborðsmann-
eskju. I hvert sinn sem talið
berst að sambandi karls og konu
fer einhver að þykjast, en i
þessari mynd er einginn að
þykjast. Bæði Lillian og Júlia
eru þær sjálfar á miskunn-
arlausan hátt.
Ég held að nývöknuð vitund
ur hennar tekið. Það er um- ,
hugsunarvert, að á þessum
timum „nývaknaðrar vitundar
kvenna” hafa kvenlýsingar
vestrænna kvikmyndasmiða
gerst æ innantómari. Mörgum
hefur dottið i hug að þarna væri
beint samband á milli, að þetta
væru (ómeðvituð?) viðbrögð
leikstjóra — sem langflestir eru
karlar einsog allir vita — við
jafnréttisbaráttunni og afleið-
ingum hennar. 1 ótrúlegum
fjölda nýrra kvikmynda eru
konur algjörar aukapersónur.
Mynd eftir mynd er gerð um
vináttu karlmanna, sem „engin
kona getur spillt”. Er ekki eins-
og mennirnir séu með þessu að
svara þeim boðskap nýju kven-
frelsishreyfingarinnar að konur
geti sko alveg án karlmanna
verið?
Siðar i viðtalinu segir Jane
Fonda reyndar álit sitt á
kvennahreyfingunni. Henni
finnst tilgangur hreyfingarinn-
ar ekki vera sá að „brenna
brjóstahöld og æpa niður með
karlmenn”, og heldur ekki sá að
koma kvenmanni inn i Hvita
húsið eöa i stöðu yfirmanns
Exxon — slikt myndi engu
breyta ef kerfið fengi að standa
óbreytt að öðru leyti. Völdin
færu til yfirstéttar- og mennta-
kvenna, en fjöldinn stæði i ná-
kvæmlega sömu sporum og ml
Það sem þarf, — segir hún —
er algjör endurskoðun á þvi
hver hefur völdin og til hvers
þau eru notuð. Til þess að fá
þessu framgengt þurfa konur
að vinna með körlum.
v a
Jane Fonda I nýju hlutverki
kvenna hafi gert gömlu
kven,,týpurnar” úreltar. En til
þess að kvikmyndaframleið-
endur, sem miða allt við hagn-
að, fari aö snúa sér að alvar-
legum „kvennamyndum” þarf
að uppgötva nýjar, arðbærar
„týpur”. Hingað til hafa myndir
meö slikum persónum veriö
fáar, „Alice býr hér ekki
langur” og „Klute” eru undan-
tekningar. Ef myndir einsog
„Júlia” verða kassastykki má
búast við að framleiðendurnir
fari aö endurskoöa afstöðu
slna”.
Undir þessi orð leikkonunnar
gætu eflaust margar starfssyst-