Þjóðviljinn - 25.06.1978, Side 23

Sunnudagur 25. júni 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 23
UMSJON: Kristin Ólafsdbttir
Aagot V. oskarsdóttir, og
Jóhanna V. Þórhailsdóttir
HVAÐ
KVENNATÓNLIST?
í tengslum viö róttæka
kvenfrelsisbaráttu síðustu
ára hefur sjálfstæöri list
sköpun kvenna vaxið fisk-
ur um hrygg. Innan jafn-
réttishreyf ingarinnar hafa
konur getað borið saman
bækur sínar, miðlað hvor
annarri reynslu sinni og
skapað list sprottna út frá
henni.
Sérstæður atburður átti sér stað
i aprilmánuði siöastliönum i
Kaupmannahöfn. Þetta v^r
alþjóðleg kvennatónlistarhátiö,
þar sem þátt tóku konur viða að
úr veröldinni. Auk tónlistarhalds
voru i tengslum við hátiðina
sýndar kvikmyndir, fluttar jeik-
sýningar og haldin ljósmýnda-
sýning. Einnig var á staðnum
tónvinnslustöð (workshoþ) og
daglega voru umræöur uny hátið-
ina og kvennatónlist með meiru.
Um markmið hátlðarinn^r segir i
efnisskránni:
„Ætlunin er að skipuleggja
alþjóðlega tónlistarhátið, til að
gefa tónlistarkonum og áheyr-
endum tækifæri til að kynnast
þeim hluta tónlistar sem saminn
hefur veriö og fluttur af konum
undan farin ár. Auk þessa er
markmið hátiðarinnar að upp-
örva konur til þatttöku i þróun
þessa listforms og miðla hvor
annarri af reynplu sinni”. Það olli
nokkru fjaðrafoki að karlmönnum
var meinaðui/aðgangur að hátlð-
inni. Astæðan sem aðstandendur
hátiðarinnar gáfu fyrir þvi, kem-
ur ljóst fram i þessari yfirlýsingu
þeirra: Þetta er okkar fyrsta
tækifæri til að skilgreina kvenna-
tónlist eins og hún er hér og nú og
hvert hún stefnir. — Þar sem tón-
listarmenning kvenna hefur verið
vanrækt til þessa, finnst okkur
nauðsynlegt að stlga fyrstu skref-
in einar”. Þessi nýja kvennatón-
list er enn i buröarliðnum og
hefur ekki enn náð séreinkennum
sem greina hana frá tónlist karl-
anna. Nærvera karlmanna hefði
þvi einungis haft þvingandi áhrif.
Konur fyrri alda
Þáttur kvenna I opinberu tón-
listarlifi á Vesturlöndum hefur
verið næsta lltill gegnum aldirn-
Söngkonan og ljóðskáldið Patti
Smith, sem sker sig úr hópi ann-
arra rock-söngkvenna.
ar. Þó hafa varöveist myndir frá
ýmsum timum af konum við
hljóðfæraleik. T.d. voru kven-
hljóöfæraleikarar algengt mynd-
efni I tréskurði á 16. öld. Vitað er
að á endurreisnartlmabilinu var
leikni I hljóðfæraleik talinn
ákjósanlegur kostur hjá konum,
en þó munu þær lltið hafa leikið
opinberlega. t kirkjukórum
þessa tima voru drengjaraddir
notaðar I stað alt- og sópranradda
kvenna. A 19. öld kom pianóið
fram á sjónarsviðið og varö fljót-
lega stofustáss á miöstéttarheim-
ilum. Eitt af stöðutáknum karl-
manna úr millistétt á þessum
tima var að eiginkonan og dæt-
urnar kynnu að handleika þennan
grip. Konur hafa þvl vissulega
iðkaö tónlist á öllum timum, en i
samræmi við þjóöfélagslega
stöðu kvenna hafa Itök þeirra
verið hverfandi lltil I opinberu
tónlistarlifi I borgaralegum þjóö-
félögum Vesturlanda. Eftir að
hljómplötuframleiðsla varð arð-
bær iðnaður ákvöröuðust mögu-
leikar kvenna sem og annarra á
tónlistarsviðinu sifellt meir af þvl
hvort hún skilaði hljómplötufyrir-
tækjunum gróða eöa ekki. Þaö
kom t.d. I ljós að það mátti gera
stjörnur úr þeldökkum blues-
söngkonum I Ameriku, s.s. Bessie
Smith og Billie Holliday.
„Slegið á
létta strengi”
Hlutverkaskiptingu kynjanna
er llka að finna I tónlistinni. Viss
hljóöfæri eru kvenleg, önnur ekki.
Algengast er að konur leiki á
pianó, fiðlur, hörpu og flautur,
sbr. Sinfónluhljómsveit Islands
þar sem konur eru nær eingöngu I
strengjadeild. Konur eru sjald-
séðar i lúðrasveitum og einnig I
rock-hljómsveitum, nema þá sem
söngkonur.
Eini liffræðilegi munurinn á
kynjunum sem skiptir sköpum i
tónlistarflutningi er röddin.
Kvenröddin er ólik karlröddinni
bæði hvað snertir tónsvið og tón-
blæ. Þessi staðreynd hefur orðið
til þess að myndast hafa ákveðn-
ar stiltegundir fyrir kvenmanns-
söng, sem aö mörgu leyti er frá-
brugðinn söngstil karla.
Hugtakið
kvennatónlist
En hvað er kvennatónlist? Eins
og áöur segir hefur hún enn tak-
mörkuð tónlistarleg séreinkenni
og er þvl til litils að þröngva ein-
hverjum tónlistarlegum skil-
greiningum upp á hana. Þaö er þó
ekkert þvi til fyrirstööu að tónlist
sprottin upp úr félagslegri
reynslu kvenna þróist eftir eigin
brautum þegar fram I sækir.
Konur eru undirokaður þjóð-
félagshópur á hliöstæðan hátt og
t.d. svertingjar I Bandarikjunum.
Tónlist negranna, djassinn og
bluesinn, þar sem þeir túlka
reynslu sina vikur frá vestrænni
tónlistarhefð I ýmsum megin-
atriðum. Skilgreining Anne-Lise
Malmros I dagblaðinu
Information, svorúm sem hún er,
er þvi fullkomlega nægjanleg á
þessu stigi málsins: „Hugtakið
kvennatónlist þýðir að tónlistin
er spiluð af konum og hún hefur
þróast og orðið til I tengslum viö
kvennabaráttuna.”
Fram að þessu hefur framlag
kvenna til tónlistar ekki verið
metið á sama hátt og framlag
karla. Annars er vænst af
konum en körlum I tónlistinni.
Við höfum þegar minnst á hijoo-
færaskiptinguna. Söngkonum I
rock-tónlist eru ætluð ákveð-
in hlutverk. Að söngnum
slepptum eru þær oft ekki
annað en skrautgripir
eða brúður. Þeim er heldur
ekki ætlað að stiga út fyrir hiö
„kvenlega hlutleysi”. A þessu eru
vissulega nokkrar undantekning-
ar. Nægir þar að nefna söngkon-
urnar Janis Joplin og Patti Smith
sem brotist hafa undan þessari
ánauð.
Það leysir ekki allan vanda að
fjölga starfandi tónlistarkonum.
Þaö breytir I sjálfu sér ekki nema
að litlu leyti þeirri afstööu sem
rikir gagnvart framlagi þeirra.
Mikilvægara er að konur eigi
frumkvæðið sjálfar og finni sér
sjálfar þann vettvang og þau tón-
listarform sem henta þeim best.
Ein af þeim hljómsveitum sem
fram komu á tónlistarhátið
kvenna i Kaupmannahöfn var
Feminist Improvising Group frá
London. Tónlistarflutningur
þeirra er gjarnan með leikrænu I-
vafi. Þær klæða sig i gervi og
túlka stöðu kvenna á ýmsum
sviðum þjóðlifsins, verkakonuna,
móðurina, tónlistarkonuna. A
þeim hljómleikum sem myndin
er tekin mættu þær á sviöið meö
Hooverryksugu og Kenwoodmix-
ara, sem eru jú hluti af hljóð-
heimi kvenna. Þessi apparöt sub-
uðu undir hljóðfæraleiknum og
við þau bættust önnur hljóö frá
eldhússtörfum, s.s. diskaglamur
og vatnssull. Þær stunduðu einnig
matargerð á staðnum, skáru nið-
ur grænmeti og grýttu lauknum i
áheyrendur. Tónlist þeirra
sjálfra er mikið til leikin af fingr-
um fram. Þegar tónlistarflutningi
þeirra var lokiö skildu þær við út-
biaö sviðið með þessum orðum:
„Someone else clear up this
mess.” Taliö frá vinstri Corrine,
Maggie Nichois, Georgie Born,
Lindsay Cooper (úr Henry Cow)
og Cathy Williams.
'Hafið þið heyrt um hjónin sem
máhiðu húsið sitt
með HRAUNI fym 12 ámm,
os ætla nú að endurmála það í sumar
baia til að bieyla um MtT
Sögurnar um ágæti þessarar
sendnu akrýlmálningar,
HRAUN-málningarinnar frá
Málningu h/f magnast með
árunum, og hróður hennar
eykst með hverju árinu, sem
líður.
Nú, eftir að HRAUN hefur
staðið af sér íslenska veðráttu í
rúmlega 10 ár, er enn ekki
vitað um hinn raunverulega
endingartíma þess, sé það
notað rétt í upphafi.
Þess vegna gerir þú góð kaup,
þegar þú velur HRAUN á
húsið.
HRAUN má/ning't
Tónlistarkennsla. Helmingur af nemendum I tónlistaskólum i London
eru kvenmenn, en í hljómsveitum þeim sem Ieika klasslska tónlist þar f
borg eru konur innan við 10%.