Þjóðviljinn - 05.11.1978, Blaðsíða 5

Sunnudagur 5. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
aferíendui
Táknræn
mannaskipti
„Austriö er rautt” er nafnið á
þeim kinverskum söng sem
menningarbyltingin kynnti fyrir
öllum heimi — Lúðrasveit verka
lýðsins hér i Reykjavik var með-
al þeirra mörgu sem ekki lét það
happ úr hendi sleppa sem þessi
hressilegi lagstúfur var. Austriö
er rautt var lika nafn á alþýðu-
kommúnu skammt frá Peking.
Allt þar til fyrir nokkrum dögum
að ibúar kommúnunnar urðu svo
hrifnir af heimsókn Teng Hsiao-
Pings forsætisráðherra til Tokío
að þeir breyttu um nafn og köll-
uðu samfélag sitt „Kinversk-jap-
önsk vinátta”Þetta er fyrsta kin-
verska kommúnan sem lætur
skirast til vináttu við kapitaliskt
riki, og hefðu menn fyrir
skemmstu látið segja sér slik tið-
indi tvisvar og ekki trúaö samt.
Teng Hsiao-ping og Fukuda fagna vinskap sinum I Toklo á dögunum.
samningamönnum að vegna bet-
ur i Tokio — I mai kemst skriður á
gerð þess samnings sem haföi lit-
ið þokast I ein f jögur ár. Og Teng
Hsiao-ping fer til Tokio, til að
halda upp á árangurinn. Þaö er
aö sönnu ljóst, að Japanir munu
forðast sem mest þeir mega að
túlka samskipti sin við Kina sem
fjandsamleg Sovétrikjunum, og
þaö eru enn skiptar skoðanir um
þaö meðal fréttaskýrenda, hve
langt þeir hafi i raun og veru
gengið I þvi að gera endanlega
upp hug sinn gagnvart hinum
risavöxnu grannrlkjum slnum við
Kyrrahaf. En menn eru sammála
um að Sovétrfkin hafi tapað I bili I
áhrifataflinu i Austur-Asiu, enda
þótt þau eigi enn ýmisleg tromp
á hendi eins og t.d. tengsli sin við
Vietnam. En þegar til lengdar
lætur þýðir sú þróun sem hér var
lýst einnig, aö Bandarlkin verða
að venja sig viö að áhrif þeirra á
þessu svæði fara minnkandi —
jafnvel þótt Brzezinski, öryggis-
Kínverjar og Japamr
veðja hvor á annan
Markmið
Kínverja
Haft er fyrir satt að þegar Asiu-
menn sáu þá Teng og Fukuda
forsætisráðherra Japans i faðm-
lögum þá hafi þeir undrast mjög:
menn gerðu ekki ráð fyrir þvi að
þjóðirnar tvær væru svo langt
komnar i sáttaviðleitni. En frá
kinversku sjónarmiði er hér um
að ræöa lið i langvinnu dipló-
matisku tafli sem hefur þau
markmið að skáka Sovétrikjun-
um og útvega þann tæknibúnað
sem getur hresst upp á kinversk-
an iðnað.
Fyrr á árinu hefur Húa Kúo-
feng flokksformaður gert við-
reist: hann fór um Suðaustur-
Asiu, hann heimsótti keisarann i
tramen einnig þau riki á Balkan-
skaga sem mest reyna til að
verða ekki of háð Sovétrikjunum:
Rúmeniu og Júgóslaviu. Evrópu-
mönnum hefur einkum orðið star-
sýnt á Balkanferðina. En að
öllum likindum finnst Kinverjum
það skipta miklu meira máli að
taka upp vinfengi og samstarf við
Japani. Heimsóknir til Titos og
Ceaucescus hafa fyrst og fremst
þá þýðingu, að haldið er heitu i
pottum hugmyndafræðilegrar
deilu við Sovétrikin. Hin nýju
tengsli við Japan hafa miklu við-
tækari þýðingu. Þau eru bæði lið-
ur i að færa kinverskan iðnað
fram á viö i „stóru stökki” og
minnka það bil sem enn er stað-
fest á milli Kina og þróaðra iðn-
rikja. 1 annan stað munu kin-
verskir ráðamenn telja það mjög
mikils virði fyrir sig að fá Japani
inn i pólitiskt samstarf sem, þeg-
ar allt kemur til alls, er beint
gegn Sovétrikjunum eins og fram
kemur i klausunni um andstöðu
gegn „forræði” þriðju aðila i
Austur-Asiu, sem skráð er i hinn
nýja vináttusamning Kinverja og
Japana frá þvi i ágúst.
Afdrifaríkt
Sættir milli Japans og Kina,
sem hefur orðið að standa i bar-
áttu upp á lif og dauða viö jap-
anska heimsvaldastefnu drjúgan
hluta aldarinnar, eru að öllum
likindum afdrifarikari miklu en
sú sáttastefna gagnvart Austur-
Evrópu sem Willy Brandt var
skrifaður fyrir i upphafi þessa
áratugar. Ef nú fer sem horfir,
munu hin nýju samskipti rikj-
anna breyta verulega valdastöð-
unni i þessum heimshluta. Japan
getur litið á vináttusáttmála rikj-
anna sem staðfestingu á
efnahagslegum forystumætti sin-
um i Asiu. Og Kinverjar hafa
skapað sér pólitíska stöðu sem
ekki leyfir neinum að vera I vafa
úm að þeir eru „rikið i miðjunni”.
Aðdragandi
Hér er um að ræða þróun, sem
Bandarikin munu hljóta að sætta
sig viö. t raun og veru var þaö
svo, að það voru Bandarikin sem
uröu einskonar guðfeður þessarar
þróunar; það var hin sögulega og
óvænta heimsókn Nixons til
Peking 1972 sem fékk Japani til
að breyta um afstöðu til Kina.
í september sama ár fór þáver-
andi forsætisráðherra Japans,
Tanaka, ásamt utanrikisráðherra
sinum, Ohira, til Peking til að
koma á stjórnmálasambandi
milli þessara grannlanda. Tan-
aka hrökklaðist frá völdum 1974
vegna aðildar að Lockheed-mútu-
hneykslunum. En það breytti ekki
miklu; i nóvember sama ár byrj-
aði Tsjao Nien-lung, aðstoðarut-
anrikisráöherra Kina, viðræður i
Tokio um þann samning um vin-
áttu og samstarf sem nú hefur
veriö undirritaður.
Sovétmenn leika
af sér
Sovétrikin hafa, og það ekki að
ástæðulausu, beitt sér mjög gegn
þessum sáttmála. En þau hafa
leikið af sér hvað eftir annað i
hinu diplómatiska tafli. Arið 1974
fór þvi fjarri að Japanir væru
reiðubúnir til að skrifa undir skjal
þar sem kveöið væri á um and-
stöðu við „forræöi annarra aðila”
og þar með við áhrif Sovétrikj-
anna i Asiu austanverðri. Japanir
vildu forðast það að láta draga sig
inn I deilurnar milli Sovétrikj-
anna og Kina. Þeir höfðu lika lagt
allmikið fé I þróun austanverðrar
Siberiu og áttu að fá oliu og ýmis-
leg hráefni I staðinn — það var
ekki aðeins pólitiskt heldur og
efnahagslegt óhagræði aö þvi
fyrir þá að láta negia sig upp við
annanhvorn aðilann.
Það sem hinsvegar kom I veg
fyrir að öflugri og enn vinsam-
legri tengsli tækjust á milli Jap-
ans og Sovétrikjanna var krafa
Japans unv að fá endurheimtar
fjórar eyjar norður af Hokkaido,
sem Sovétrikin tóku á sitt vald I
lok heimsstyrjaldarinnar siðari
og vildu kalla hluta af Kúrileyj-
um. Það þurfti siðan ekki mikiö
til að upp úr syði. Tilefnið varö
flótti sovésks flugmanns, sem
lenti MIG-25 þotu á Hokkaido i
september árið 1976. Bandarikja-
menn fengu Japani til að taka
flugvélina sundur og leyfa sér aö
skoða hernaöarlega leyndardóma
hennar áöur en þeir sendu hana I
mörgum kössum til Sovétrikj-
anna.
Þetta mátti vitaskuld skilja
sem ögrun af hálfu Japana og
Sovétmenn kusu aö llta svo á. 1
mars 1977 lýstu Sovétrikin yfir út-
færslu fiskveiðilögsögu i 200 mil-
ur, og náði hún einnig yfir eyjarn-
ar f jórar sem Japanir gera kröfu
til. Nú siðast I janúar hlaut utan-
rikisráðherra Japans, Sonoda, að
gefast endanlega upp á þvi að fá
lausn á þvi máli, og i febrúar lagði
sovéski sendiherrann I Tokio
fram drög aö vináttusamningi
milli Japans og Sovétrikjanna,
sem Japönum þótti mjög óhag-
stæður.
Endurvígbún-
aður Japans
málaráðherra Carters, kunni að
fagna þvi i bili, að Rússar verði
fyrir nokkrum skelli.
Það er ekki að ástæðulausu, aö
Sósialistaflokkur Japans hefur
látið i ljós ótta við að einmitt nú
taki Japan að endurvigbúast svo
um munar. Og Teng Hsiao-Ping
hefur I heimsókn sinni ekki gert
neitt til að hafa gestgjafa sina of-
an af áformum i þá veru. öðru
nær.
Nóvemberfagnaður MIR
\ 1 tilefni 61 árs afmælis októberbyltingarinnar og þjóðhá-
tlöardags Sovétrlkjanna efnir MIR, Menningartengsl
lslands og Ráöstjórnarrlkjanna, til samkomu I Lækjar-
hvammi, Hótei Sögu, sunnudaginn 5. nóvcmber kl. 3 slö-
degis.
DAGSKRA:
1. AVÖRP: Eyjólfur Friögeirsson fiskifræöingur og
Georgi Farafonov ambassador.
2. EINSÖNGUR: Ólöf K. Haröardóttir.
3. SKYNDIHAPPDRÆTTI. Dregiö um 3 góöa gripi af
Kjarvalsstööum og aukavinninga.
Kaffiveitingar á boöstólum.
Aögangur er ölium heimill meöan húsrúrn Ieyfir.
STJÓRN MÍR
Eftir þetta fer kinverskum
“ ““U* mouuil ug
Nouvel Observateur)

Vitund & veruleiki
Timarit Nýrra Hugmynda
.... i*i vicMuitni tii aíi k\ nna n\ ja
valknsti c*r komift haia íram a
siftasta aratug i hnimspeki, vis-
indum. þjocMúlagsl ræc'ii, hok-
menntum og listum. t Yituml \
\ c*ruic*ika tinnast fra*hiU*gar
greinar c*ltir mcrka holunda
sc‘in litic\ hala vi*rift kynntir lic*r
a landi. Viftleðint og marghrt*\ti
It'gi umijollunarsvih trvggir
h\t*rjum kaupanda aftgang ah
IrocMeik st*m vikkar sjon
dcildarhring hans og c*ykur a
samtima þekkingu. l ht*imi cirra
brt'ytinga t*r nauhs\nlt*gl ac\
c*ndurmc*ta lyrri skohanir i Ijosi
nvrra stahrcynda. Uessi hópur
manna t*r l.d. litid brot al
lulltruum þeirra hugmynda t»r
motandi ahrif hafa haft á niynd-
un nýs lélagslcgs afls, stundum
m'fnt ÞRIDJA AFLIÐ. I 1. tbl.
og 2 tbl. timaritsins gerum \ ió
grein fyrir þessum nvja lifs-
skilningi.
i þeim tilgangi áA gera
timaritiÓ sem fjölbreyttast osk-
um \ iö eftir aöstoð \ ic\:
þýðingar, efnisval, ljósmvndun,
útlitshönnun, útbreiöslu og aug-
lýsingasöfnun.
Askrift og upplysingár fást
hjá ritstjóra i sima: 71(»S8.