Þjóðviljinn - 20.12.1978, Blaðsíða 13

Miövikudagur 20. desember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Siglaugur Brynleifsson skrifar um bækur
Aratugur í Skagaffrði
og tveim árum betur
Saga frá Skagfiröingum
III. bindi 1685 — 1847.
Jón Espólin og
Einar Bjarnason.
Reykjavik — Iöunn 1978.
Eftir þvi sem Saga frá Skag-
firöingum nálgast lokin, þéttist
frásögnin, veröur itarlegri og
ýmis efnitind til, sem ekki getur i
fyrri köflum. Þetta bindi nær frá
1831 til 1842. Frásögn Espólins'
nær til ársins 1835 og þá tekur
Einar Bjarnason viö. Mikill mun-
ur er á frásagnarháttum þessara
höfunda og sést best hversu
ágætur höfundur Espólin er þegar
hann er borinn saman viö góöan
frásagnarmann. Þaö er rétt sem
Einar Bjarnason segir i kaflanum
„Fráfall Espólins”, sem hefst
svo: „Núskali fám oröumgreina
fráfall þess manns, er einna
mestur hefir fræöimaöur á Is-
landiveriöbæöi aö fornuognýju,
þar meö trúmaöur mikill og flest-
um mönnum frómlyndari og um
hvervetna vel farinn...” Stilsmáti
Espólins er einstakur og minnis-
stæöur og lýsingar hans á at-
buröum og einstaklingum sér-
stæöar og lýsandi. Hvaö sem
segja má um Islands Arbækur þá
eru þær heildarmynd af sögu
landsmanna frá sjónarmiöi viss
tima og margt sem þar er skráö
hefur haldiö fullu gildi sinu sem
góö sagnfræöi, og skemmtileg
sagnfræöi og kemur þar til mál-
far höfundar og sérkennilegur
stilsmáti. Mat manna og
skilningur á liöinni tiö breytist
meira og minna meö hverri kyn-
slóö en þar veröa ætiö til verk
sem halda gildi sinu þótt margt l
þeim veröi úrelt sagnfræöi I aug-
um siöari tima. Þúkydites,
Snorri, Sturla Þóröarson, Poly-
bios, Gibbon, Macaulay ofl. ofl.
Heimurinn væri fátækari ef ein-
hvers þeirra missti. Og islensk
sagnfræöi væri talsvert fátækari
ef Arbækur Espólfns og Saga frá
Skagfiröingum heföu ekki veriö
saman settar. Þvi er útgáfa þessa
ritsafns hiö þarfasta og gagnsam-
legasta verk og þyrfti aö fylgja
þvl endurútgáfa Arbókanna og
annarra rita hans og einnig
þýöingar.
„Hákon son Jóns Espólins bjó á
Ystu-Grund og skorti hjú sem
aöra, þvi þau fengust hvergi,
hvaö sem I boöi var, og giftist allt
ogfóraöbúa, sem skriöiö gat, og
haföi húsmennsku, ef þaö fékk ei
jaröir, en þó höföu mörg nýbýli
veriö tekin upp þessi misseri og
mörg áöur”, segir viö áriö 1831.
Þessi tónn er algengur hjá Espó-
lin, hann var iheldinn. ömun á
prangi og óþörfu erlendu skitti
var eitur í beinum þessara
manna, þeir löptu sannarlega
ekki upp erlendan tíhroöa né öp-
uöu annarlega háttu, þvi þeir
vissu gildi sitt.
Fjöldi manna kemur hér viö
sögu, „Frá Frankismönnum”
segirfrá för Gaimards. Um Jóns-
messu voru þeir i Ölafsvik, þar
sem Gaimard var gefin stór
skata,, og lét hann þvo hana sem
bestogláta svoi heilu liki i lagar-
tunnu og hella á brennivlni...”.
Gaimard feröaöist um Skaga-
fjörö, heimsótti Benedikt prófast
á Hólum og fór siöan til Mælifells
og siöan „suöur fjöll til Reykja-
vikur”. Einar nefnir Jörund
hundadagakonung „falsara” og
getur hans i sambandi viö
kaupmann nokkurn: „lftt varö
hann harmdauöi sumum mönn-
um”.
Bólu Hjálmar kemur hér til
sögunnar: „Hjálmar þessi var
hygginn maöur, skuröhagur vel
og skáld”. Lýst er þjófaleitinni I
Bóluog örlögum spaökjaggans. I
kaflanum um andlát Bjarna amt-
manns er Bólu-Hjálmars einnig
getiðsvo: „Þóvarsá einnmaöur,
er kvaö ílla eftir hann, og vissu
menn, aö þaö mundi Hjálmar
bóndi i Bólugeröi gjört hafa
(Amtmannsvfsur um alla amt-
menn sem setið höföu á Mööru-
völlum), en móti þvi kvaö Niels
skáld meö röksemd mestu, en
ekki níöyröum. GIsli Konráösson
kvaö visur þungskildar ' og
meiningarmiklar móti niöinu.”
Méöal annarra sem koma til
sögunnar eru: Jón Konráösson á
Mælifelli, Halldór Jónsson i
Glaumbæ, Pétur Pétursson á
Vlöivöllum, Jón Samsonarson i
Keldudal, Bjarni Thorarensen,
Sköröugils Jón og Siguröur trölli.
Sérkafli er um andlát Friöriks
konungs VI, „haföi hann þá ráöiö
Danmörku 31 vetur og veriö m jög
mildur, örlátur og góöur konung-
ur og haföi ætiö vilja þegnum sin-
um sem best og ekkert til sparað
aöeflahagrikisslns... Varö hann
mörgum manni mjög harm-
dauður”.
Umsjón meö þessari útgáfu
höföu: Kristmundur Bjarnason,
Hannes Pétursson og ögmundur
Helgason. Kristmundur Bjarna-
son hefur samiö skýringar og
viöauka.
ÚTBOÐ

Framkvæmdanefnd úm byggingu leigu-
og söluibúða, Flateyri, V-lsafjarðarsýslu
óskar eftir tilboðum i byggingu 6 ibúða
fjölbýlishúss. Samtals 241 ferm. 1663
rúmm.
Húsið á að risa við Hjallaveg 9, Flateyri
og er boðið út sem ein heild. Skila á húsinu
fullfrágengnu eigi siðar en 30. april 1980.
Útboðsgögn verða til afhendingar á
sveitarstjórnarskrifstofu Flateyrar og hjá
tæknideild Húsnæðismálastofnunar rikis-
ins frá mánudeginum 18. desember 1978.
Gegn kr. 30.000,- skilatryggingu.
Tilboðum á að skila til Einars Odds
Kristjánssonar, Sólbakka, Flateyri eða
tæknideildar Húsnæðismálastofnunar rik-
isins eigi siðar en föstudaginn 19. jan. kl.
10.00 og verða þau opnuð að viðstöddum
bjóðendum.
f.h. Framkvæmdanefndar um byggingu
leigu- og söluibúða Flateyri.
Einar Oddur Kristjánsson.
i njrnæla III
1 Jiir»in - Pi'iinl?. Jacul>s*-n
WjJliim Heirwson..........
Hs{:ri.u OUitoCíi
DÝRMÆTA LÍF ÞORGILS GJALLANDI: Úrval af frábærum sendibréfum SOGUR, URVAL sem Jörgen-Frantz Jacobsen rit- Úrval af smásögum Þorgils Gjall- aði vini sínum, skáldinu William anda, ennfremur sagan Upp við Heinesen. Hjálmar Ólafsson fossa. Þórður Helgason cand. menntaskólakennari þýddi. mag. annaðist útgáfuna. ** ’

ISLENSK
PLÖNTUN ÖFN
EFTIR
STEINDÓR STEINDÓRSSON
FRÁ HLÖÐUM
Stórfróölegt rit um heiti íslenskra
plantna frá landnámsöld til okkar
daga.
►iitNTUNÖfN
Sieindór Steindórsson
fn\ Hkklum
SÖFOKLES
ÞEBULEIKIRNIR
---OlDlPÚS KONUNGUR
--OIDlPÚS I KÓLONOS
ANTlGONA
ÞEBULEIKIRNIR
ODÍPÚS KONUNGUR -
ODÍPÚS í KÓLONOS -
ANTÍGÓNA
Einhver frægustu verk SÓFÓ-
KLESAR í frábærri lausamálsþýð-
ingu dr. Jóns Gíslasonar.

f
ALÞIN GISM ANN AT AL
1845-1975
TEKIÐ HAFA SAMAN LÁRUS H.
BLÖNDAL, ÓLAFUR HJARTAR
OG HALLDÓR KRISTJÁNSSON
Stórglæsilegt og fróðlegt upp-
sláttarrit sem ekki má vanta í neitt
heimilisbókasafn.
SAGA REYKJAVÍKUR-
SKÓLAII
EFTIR HEIMI ÞORLEIFSSON
MENNTASKÓLAKENNARA
Ekki einungis fræðandi heldur líka
skemmtileg. Annað bindið tekur
jafnvel fram hinu fyrra, sem kom
út 1975.
tMmh ÞorMMo*
SAGA
REYKJAVÍKUR
SKÓLA
ALFRÆÐI
MENNINGAR-
SJÓÐS
NÝTT BINDI í ALFRÆÐI MENNINGARSJÓÐS
LÆKNISFRÆÐI
EFTIR GUÐSTEIN ÞENGILSSON LÆKNI
J
BÓKAÚTGÁFA MENNINGARSJÓÐS
OG ÞJÓÐVINAFÉLAGSINS
Skálholtsstig 7 - Reykjavík - Sími: 13652