Þjóðviljinn - 15.07.1979, Blaðsíða 14

Þjóðviljinn - 15.07.1979, Blaðsíða 14
14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 15. jiili 1979. Bandariskur sagnfræðingur telur flest það, sem skrifað hefur verið og filmað um ferðir landnema vestur yfir slétturnar miklu, uppspuna blaðamanna og kvikmynda- höfunda Haugalygar um villta vestrið Flestir telja sig hafa ein- hverja hugmynd um> hvernig //the West was won/" þaö er að segja hvernig Bandaríkjamenn lögöu undir sig þau gífur- legu landflæmi/ sem nú eru miö- og vesturhluti lands þeirra. I stórum dráttum kvaö þetta hafa gengið fyrir sig þannig, að með afbrigðum hugdjarft fólk lagði af stað vestur í óviss- una. Það ferðaðist í vögn- um, sem tjaldað var yfir og dregnir voru af hestum, yfir mannauðar, óravíðar sléttur. I fararbroddi reið ávallt foringi, teinréttur og horfandi með ábúðarmikl- um hetjusvip út að sjón- deildarhring. Um kvöldið, þegar vögnunum hafði verið raðað umhverfis varðeldinn, gerðu svo Ind- iánaskammirnar árás með ýlfri og óhljóðum, veifandi öxum og skjótandi örvum. Þessi mynd er mótuð af sam- tima rithöfundum og blaðamönn- um, sumum harla rómantiskum, og við henni tóku svo kvikmynda- höfundar og sjónvarpsfilmusmið- ir og festu hana dyggilega i vitund fólks um allan heim — og halda þvi áfram enn af fullum krafti. Rammfölsk mynd? En margra mál er að þessi mynd sé nokkuð svo ýkt og ein- földuð og til eru iafnvel beir sem kalla hana rammfalska. Þessir gagnrýnendur skáldsagnahöf- unda 19. aldar og kvikmyndáhöf- VIKUENDANUM! Helgarblað Vísis er rúsínan okkar enda hefur það þegar skapað sér sérstöðu á blaðamarkaðnum. Það kemur út sérhvern laugardag, smekklegt og efnismikið, fullt af frísklegum greinum og viðtölum til lestrar yfir helgina. Áskrift að Vísi tryggir þér eintak stundvíslega sérhvern virkan dag og svo rúsínuna í vikuendanum: Helaarblaðið. Sendu seðilinn til Vísis Síðumúla 8 eða hringdu í síma 86611 og við sjáum um framhaldið. unda þeirrar tuttugustu fullyrða aö Indiánar þeir, sem hvltu land- nemarnir frá austurrikjum Bandarlkjanna hittu fyrir, hafi ekki verið þeir svikráðu villimenn sem af var látið, heldur hafi þeir þvert á móti bjargaö miklu fleiri hvitum mönnum frá bana en þeir drápu. Hetjan i fararbroddi vagnalest- arinnar hefur aldrei verið til nema sem hugarfóstur þeirra I Hollywood, segja gagnrýnend- urnir. Og að nýbyggjarnir hafi fyrstog fremst verið tápmiklir og frelsisunnandi einstaklings- hyggjumenn, sem ekki þoldu af- skiptasemi stjórnarvalda i héruð- um, þar sem byggð hvitra manna var eldri, er eins og hver annar þjóðrembingsáróður, sprottinn af pólitiskum rótum. Framleiösla blaðamanna Sá sem gengið hefur fram fyrir skjöldu til þess að rífa niður Hollywood-þjóðsagnirnar um vissa þætti i sögu Villta vesturs- ins fræga er ungur bandarlskur sagnfræöingur sem John Unruh heitir.Hann hefur einkum tekið til meðferðar landnemaferðirnar til Kaliforniu og Oregon, tveggja vestlægustu rlkja Bandarikjanna. Timabilið sem hann fjallar um er 1840-1860, það er að segja siðustu áratugirnir fyrir bandarlska borgarastriðið, og kvað þetta vera i fyrsta sinn, sem reynt er að gera fólksflutningunum vestur á bóginn þessi árin tæmandi sagn- fræðileg skil. Unruh vill ekki meina að mikið sé hæft i gamalkunnu myndinni af Indiánanum, villtum, svikulum og blóðþyrstum. Þá mynd fram- leiddu bandariskir blaðamenn á fimmta áratug 19. aldar, segir Unruh, og leið ekki á löngu áöur en allir héldu að þarna væri Ind- iánum rétt lýst. Innflytjendur, sem aldrei höfðu svo mikið sem séð Súa eða Ponla, þóttust allt vita um háttalag rauðskinnanna. Þeir laumuðust að fólki, sem þeir réðust á, sögðu menn. Sérstak- lega sóttust þeir eftir að ráðast á konur og börn. Þeir gengu á gefin heit, stálu, rændu og lugu. Indíánar drápu fáa „Púöur er það eina sem þeir skilja, bænir hafa ekkert að segja gegn þeim (Powder, not pray- er),” skrifaði Charles Ferguson, frægur vesturfari, árið 1849. „Fkkert hefur hollari áhrif á Ind- iána en að þú getir sýnt honum fram á að þú sért honum yfir- sterkari. Og þaö er einungis hægt með þvi að drepa hann. Einu „verulega góöu” Indiánarnir, sem ég hef þekkt, hafa verið dauöir.” (Sú setning hefur orðið fræg.) En þetta á litið skylt við veru- leikann, eins og Unruh lýsir hon- um. Hann segir engum blööum um það að fletta að margir þeirra hvltu manna, sem ferðuðust til vesturrikjanna 1840-1860, hafi aldrei séð nokkurn Indiána d allri ferðinni yfir sléttur (preriur) miðvestursins. Að vlsu drápu Indíánar nokkra hvitskinna, en ekki marga, segir Unruh. Hann telur að um 10.000 vesturfarar hafi látist á ferðalag- inu vestur tvo umrædda áratugi, en að slys og veikindi hafi orðið flestum þeirra að grandi. Ekki sé sannað að Indiánar hafi drepið nema 362 af þeim á þessu tima- bili, og flestir þeirra, eða niu af hverjum tíu, hafi þar að auki ver- ið drepnir fyrir vestan Klettafjöll, en ekki úti á preríunni, þar sem Hollywood gerir mest að þvl að stefna Indlánum til áhlaupa á vagnalestir landnema. Vinsamleg samskipti Og ekki nóg með það, heldur voru samskipti Indiána og hvltra vesturfara yfirleitt vinsamleg, ef fundum þeirra yfirhöfuð bar saman, skrifar Unruh. Indián- arnir visuöu þeim hvitu oft á greiðfærar leiðir og vöð yfir ár og fljót. Þeir ráku lika til landnem- anna kvikfénað, sem rásað hafði frá áningarstöðum. Þeir byggðu Hægfara boli hét þessi Indíáni og var Súi (Sioux). meira að segja brýr yfir árnar, þar sem mikil umferð varð, og ferjuðu fólk yfir sum fljótin. Unruh telur aö það hafi verið þeim hvitu að kenna, að smám- saman upphófust illindi milli þeirra og hinna rauðu. Þeir hvitu neituðu að borga brúar- og ferju- tolla, áttu fyrri leikinn i því að rjúfa gerða samninga og fóru ekki leynt með fyrirlitningu sína á Indiánunum. Engu minni uppspuna telur Un- ruh vera myndina af vesturförun- um til Kalifornlu og Oregon þessi árin sem „bandariskum einstak- lingshyggjumönnum” eins og þeir geti bestir gerst. Að þetta hafi verið sjálfráðir og hugdjarfir menn, þreyttir orðnir á lögurn og tilskipunum stjórnvalda og lagt þvi af stað upp á sitt eindæmi út i það óþekkta, reiðubúnir að standa á eiginfótum ogskapasér framtlð með eigin handafla.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.