Þjóðviljinn - 12.08.1979, Síða 11

Sunnudagur 12. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIDA 11
UmferAin stöövast.
Óvænt innlegg i ósýnilega leiksýningu: lögreglan skerst i leikinn.
Bandarisk fjölskyldumynd I allsherjarleiksýningu.
Frá alisherjarleiksýningu i Þýskalandi. Ahorfandi fer upp á sviö og
tekur aö sér hlutverk eiginmannsins.
er óhugsandi i Suöur-Amerlku, ef
eitthvaö er neöanjaröar, þá
er leyndin lifsnauösyn.”
Leikhús hinna kúguðu
Leikhús sitt nefnir Boal leikhús
hinna kúguöu en þaö er svar viö
hinnihræöilegukúgun,sem rikir I
þessum blóöi drifna heimshluta:
Suöur Ameriku, þar sem tugur
manna og kvenna er daglega
myrtur af herforingjum sem
kúga þjóöirnar, þar sem fólk er
skotiö niöur ágötunum ogrekiö af
torgunum, þar sem samtökum
bænda, verkamanna, náms-
manna og listamanna er splundr-
aö kerfisbundiö og leiötogar
þeirra eru fangelsaöir, pyntaöir,
deyddir eöa neyddir til aö flýja
land.
50 000 deyddir á
tveimur vikum — Chile,
50 000 deyddir á fimm-
tán mánuðum — Argen-
tína, 500 000 deyddir úr
sulti, hægum og hljóð-
látum dauðdaga sem
litla athygli vekur —
Brasilia.
A þetta leikhús þá nokkurt er-
indi til Evrópu sem ekki hefur
þekkt neitt þessu likt siöan nas-
isminn ogfasisminn liöu undir lok.
og svar mitt segir Boal er já. Þvl
svo sannarlega er einnig kúgun
hér I margskonar myndum, þó
ekki sé hún neitt i likingu viö Suö-
ur-Ameriku. Og þar sem fyrir-
finnst kúgun er þörf á leikhúsi
hinna kúguöu þ.e. leikhúsi frelsis-
ins.
Virkur áhorfandi
Agusto Boal leggur aöaláherslu
á aö áhorfandinn veröi virkur
þátttakandi i leiknum. í þessu
skyni hefur hann byggt upp kerfi
æfinga sem er notaö sem eins
konar upphitun og siöan eru ým-
iskonar sýningar þar sem byggt
er á mismunandi þátttöku áhorf-
enda, og skulu hér nefnd tvö
dæmi.
Ósvnileg leik-
sýning
Viö fyrstu sýn viröast ósýnilegu
leiksýningarnar vera einhvers
konar uppákomur. En þaö er aö-
eins viö fyrstu sýn. Þarna er
nefnilega um aö ræöa skrifuö atr-
iöi meö leikurum sem hafa
ákveöin hlutverk. Atriöiö er þvi-
næst leikiö þar sem þaö gæti
gerst, ogtveir aöalleikarar sjá til
þess aö sem flestir veröi vitni aö
sýningunni, margir leikarar eru
svo á viö og dreif um staöinn og
láta atburöarásina enduróma og
draga þeir sem flesta inn i hana.
Siöan veröa leikararnir aö hverfa
af staönum, án þess aö nokkur
veröi þess var aö um leiksýningu
hafi veriö aö ræöa.
Þegar sett er á sviö byrjar hóp-
urinn jafnan á þvi aö koma sér
niöur á eitthvert tiltekiö efni,
sem honum eöa einhverjum i hon-
um finnst aö þjaki sig. Þetta geta
veriö hin margvíslegustu viö-
fangsefnij ástand heimsmála,
veröhækkun á matvælum, kynja-
misrétti osf. Þaö eitt skilyröi er
sett aö þetta sé eitthvaö, sem
hópnum sjálfum finnst, en ekki
eitthvaö, sem hannhefur heyrt af
afspurn. A ýmsum þeim stööum
þar sem þessar sýningar hafa
veriö, hefur sem betur fer komiö I
ljós, aö ástandiö hefur veriö
miklu betra og fólk umburöar-
lyndara en leikendur höföu
imyndaö sér; mætti þar td.nefna
franska hópinn, sem ætlaöi aö
taka fyrir hvaö Frakkar væru af-
skiptasamir og hvaö litiö mætti
gera i Frakklandi. Þeir sendu
leikara inni kjólabúö og létu karl-
mannlegan mann biöja um kjól.
Þegar afgreiöslustúlkan haföi
loks sannfærst um aö hann væri
aöleita aö kjóli handa sér en ekki
konunni, fór hún og kom meö
mikiö af kjólum, sem hún áleit aö
myndu fara honum vel. Og þeir
viöskiptavinir sem álitu aö maö-
urinnmætti gjarnan ganga i kjól,
ef honum þætti það gaman,
reyndust vera i miklum meiri-
hluta.
1 Frakklandi var lika stúlkan,
sem fannst hún vera þjökuö af þvi
aö fá ekki aö gera ýmislegt af þvi
sem karlmönnum er leyfilegt og
þvi fór hópurinn inn á bar og
stúlkan sendi fallega unga mann-
inum, sem sat út i horni kampa-
vinsflösku, þaö gekk að visu erf-
iðlega aö fá þjóninn til aö færa
honum hana!
1 Kungelv var einn þátttakandi
sem sagöi aö sér fyndist mjög erf-
itt aö versla i stórmörkuöum,
hann yröi alveg ruglaöur, annaö-
hvortkeyptihann alltof mikið eöa
þá ekki neitt. Þvi var ákveöiö aö
sviösetja vandamál hins venju-
lega heimilisfööur, sem kemur
inn I kjörbúö og á aö kaupa hár-
þvottaefni og sápu, en fellur fyrir
vöruframboöinu og öllum tilboö-
unum og kaupir heila körfu af
vörum I þeirri góöu trú aö hann
hafi gert reyfarakaup. Þessari
Helga
Hjörvar
skrifar
um
leiklist
skiptavinanna um erfiöleika
venjulegs fólks á aö varast aug-
lýsingamennsku og gylliboö.
En þó aö ósýnilega leikhúsiö
hans Boal komi þannig aö góöum
notum i velferöarþjóöfélögum
Noröurlanda bera þess aö minn-
astaö þaö varö til i Argentinu þar
sem þjóöféiagsaöstæöur neyddu
leikarana til að fara huldu höföi.
Allsherjarleiksýning,
leiksýningin þar sem
allir geta leikið með
í ósýnilegu leiksýningunni er
áhorfandinn án þess aö vita af
þvi aöalpersóna i atburöarásinni
en i allsherjarleiksýningunni er
áhorfandinn virkur þátttakandi
og getur komiö upp á sviöiö og
breytt leikritinu, ef honum sýnist
höndlun heimilisfööurins lauk svo
sem þvi aö eiginkonan sagöi hon-
um skýrtog skilmerkilega, svo að
allir þeir er biöu afgreiðslu máttu
heyra, aö hann ætti ekki að láta
plata sig svona heldur fara aftur
og skila vörunum. Þaö tókst svo
ekki betur til en svo aö hárþvotta-
efniö og sápan sem hann átti aö
kaupa voru til á kjarapöllum
nokkur stykki saman, en þar sem
eiginkonan var ófáanleg til að
kaupa meira en eitt af hvoru,
fengu þau svo viöskiptavini og
leikara til aö kaupa af sér um-
frambirgöirnar á vægu veröi.
Miklar umræöur spunnust útfrá
þessum atburöum nyíðal viö-
aö hægt sé aö breyta ástandinu.
Hópur leikara lýsir einhvers
konar kúgun, sem áhorfendur
þeirra og þeir sjálfir þekkja.
Þetta getur verið valdniösla ráö-
andi afla, kúgun manns á konu,
foreldrar er kúga barn sitt, at-
vinnurekandi er kúgar launþega
og takmarkiö er aö aflétta kúgun-
inni, án þess aö gripiö sé til ein-
hverra þeirra töfrabragða, sem
ekki standast i raunveruleikan-
um.
Hvernig er hægt aö breyta
þessu ástandi? eru áhorfendur
spuröir. Flestirgeta sjálfsagt lýst
þvi meö orðum, en þaö gildir ekki
i allsherjarleiksýningunni. Þú
kallar STOPP og gengur upp á
sviöiö og tekur að þér hlutverk
þess kúgaöa og reynir aö bregö-
ast ööruvisi viö, þannig aö kúgun-
inni veröi aflétt.
Viöa veröur fyrir valinu kúgun
konunnar eins og hún birtist i
margvislegum myndum I hinum
óliku þjóöfélögum allt frá Suöur
Ameriku, tilSikileyjar og siöan til
velferöarþjóöfélaga Noröurlands.
Boal segir frá allsherjarleiksýn-
inguá torgi I bæ á Sikiley, en þar
mega stúlkur á giftingaaldri ekki
fara út á kvöldin nema i fylgd
meö bræörum sfnum eöa foreldr-
um. A torginu er leikiö dæmigert
atriöi úr fjölskyldullfi og stúlk-
urnar og piltarnir og feöurnir og
mæöurnar taka þátt i leiknum og
reyna aö breyta ástandinu til
betra horfs. Þegar atriðið hefur
veriö leikiö kiukkustundum sam-
an, breytist allsherjarleiksýning-
in I allsherjarfund þarna á torg-
inu,þarsem menn ræöa ákaftum
samfélagiö og hugsanlegar breyt-
ingar á þvi.
I allsher jarleiksýningu er einn-
ig hægt aö æfa eitthvaö sem til
stendur og gera sér þannig betri
grein fyrir ástandinu og þvi sem
uppá kann aö koma. Hann segir
frá þvi þegar verkamaöur I fiski-
mjölsverksmiöju i Perú reyndi
aögera sér grein fyrir þvi, hvern-
igmætti koma i veg fyrir aö hann
og félagarhans yröu aö vinna á 12
tima vöktum fyrir lúsarlaun. Atti
aö fara i verkfall, atvinnuleysi
var þar mikiö, átti aö reyna aö
hægja á sér viö vinnuna eöa hraöa
henni þar til vélar verksmibjunn-
ar yröu stopp og hlé fengist vegna
viögeröar? Allar þessar aðferðir
vorureyndará allsherjarleiksýn-
ingum og þar komu I ljós kostir
þeirra og gallar, svo aö verka-
mennirnir vissu betur að hverju
þeir gengu.
Annaö dæmi: Hermenn þjóö-
frelsishreyfingarinnar i Mósam-
bik áttu aö hitta fulltrúa portú-
galska hersins, þegar portúgalski
herinn lagbi formlega niöur vopn
i Mósambik. Þessir aöiiar höföu
aldrei hist án þess aö skjóta hver
á annaö, hvernig myndu þeir nú
Framhald á 21. siöu.