Þjóðviljinn - 26.08.1979, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. ágúst 1979.
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
('tgefandi: útgáfufélag l>jó6viljans
Kramkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Itilstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Harfiardóttir
l msjónarmaóur Sunnudagsblaðs: Ingólfur Margeirsson
Rekstrarstjóri: tlfar Þormóðsson
Auglvsingastjori: Rúnar Skarphéðinsson
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlöðversson
Blaðamenn: Álfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friðriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór Gúðmundsson.
iþróttafrétta maður: Ingólfur Hannesson
I.jósmyndir: Einar Karlsson. Leifur Rögnvaldsson.
Ctlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
tlandrita- og prófarkaiestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
safnvörður: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigrfður Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ölafsson.
Skrifstofa: Guörún Guðvarðardóttir, Jón Asgeir Sigurösson.
Afgreiðsla: Gúðmundur Steinsson, Kristfn Pétursdóttir.
Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Bárðardóttir
Húsmóðir: Jóna Sigurðardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Gúömundsson.
Ritstjórn, afgreiðsla og auglýsingar: Slðumúla 6. Reykjavik, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf.
Af opinberu bruðli
• Það er Ijóstorðið að auknar vaxtabyrðar verða lagðar
á landsmenn þann 1. september, og munu að sjálfsögðu
bitna þyngst á þeim sem minnst hafa bökin til burðar.
Nú er einnig verið að íhuga að leggja auknar álögur á al-
menning í formi viðbótarskatta til að mæta vanda ríkis-
sjóðs, en sá vandi er óneitanlega verulegur. Þeir sem á-
kafast verja auknar vaxtaálögur og ganga vasklegast
fram í því að kref jast aukinna skatta-f lokka slíkt undir
pólitískan manndóm— eru hinir sömu og mega ekki til
þess hugsa að laun hins sama almennings séu vísitölu-
tryggð, svo að verðbólguholskef lur hvolfist ekki bóta-
laust yfir.
•Nú þegar f jallað er um hugsanlega viðbótarf járöf lun
handa ríkissjóði, verður að hafa tvö grundvallar
rekstraratriði í huga. Annars vegar er þess að gæta, að
það getur valdið verulegri röskun á rekstri og hag-
kvæmni ef f jársvelti hamlar eðlilegri starfsemi ríkis-
stofnana. Hins vegar er það einnig hættulegt ef stjórn-
endur ríkisstofnana og fyrirtækja fara að geta gengið út
f rá því sem vísu, að þeir fái meira fé, með aukaf járveit-
ingum, ef þeirfara fram úr f járlögum. Þá erekki lengur
neitt aðhald að finna í f járlögunum.
• Almenningur á kröf u á því að skattar séu greiddir eftir
efnum og ástæðum, og að þeir skattar sem úr vösum al-
mennings f ara skili sér til ríkissjóðs. A þessu er veruleg-
ur brestur, sumir sleppa við skattlagningu þrátt fyrir
góð ef ni, og hluti þess skatts sem af almenningi er tekinn
kemur aldrei inn í ríkissjóð. Þar er söluskatturinn
stærsti liðurinn. Almenningur á einnig kröfu á að með
það fé sem í ríkissjóð kemur sé farið af ráðdeild, sam-
viskusemi og útsjónarsemi.
• Þá kröf u verður að gera til f jármálaráðherra, að áður
en hann seilist í vasa almennings til aukinna skatta taki
hann innheimtu álagðra skatta og skattsvik fastari tök-
um og herði eftirlit með rekstri ríkisstofnana. í því sam-
bandi má rif ja upp að skattanefnd ríkisstjórnarf lokk-
anna setti í vetur f ram tillögur um verulega hert eftirlit
með skattaskilum, einkum hjá atvinnurekendum. Þær
tillögur hefur f jármálaráðherra mestanpart haft að
engu. Þjóðviljinn leyfirséraðteljaaðverulegan hluta af
því fé sem vantar í ríkissjóð sé að finna í vösum skatt-
svikara, og þangað ber að sækja féð af f ullum þunga.
• A útgjaidahlið ríkiskassans má einnig hala inn veru-
legar upphæðir með sparnaði og betri rekstri ríkisstofn-
ana. Eitt af helstu vandamálum opinbers rekstrar og
umsvifa hérlendis, svo sem annarsstaðar á Vesturlönd-
um, er að margir af stjórnendum slfkra stofnana eru
andvígir opinberum umsvifum og líta því ekki á slak-
legan rekstur stofnanna sinna sem áfellisdóm yfir sér,
heldur aðeins sem dæmi um það hve opinber rekstur sé
óhagkvæmur. Það þarf því, m.a. af þessari ástæðu, að
hafa hartog virkt eftirlit með meðferð opinbers f jár hjá
ríkisstof nunum. Enginn vaf i leikur á að hægt er að spara
verulega í rekstri hins opinbera. I þeim efnum hefur
menntamálaráðherra haft forystu með ákveðnum að-
gerðum til hagræðingar. Að sjálfsögðu eru þær aðgerðir
umdeildar, enda eru menntamálin, ásamt heilbrigðis-
málunum, meðal viðkvæmustu málaflokka hjá hinu op-
inbera.
• Við fáum á hverjum degi fréttir af dæmum um ógæfu-
lega f jármálastjórn í opinberum rekstri— sum að vfsu
heldur skrumskæld—dæmi sem grafa undan trausti al-
mennings á hinu opinbera. Þjóðviljinn hefur t.d. að
undanförnu f jallð um það makalausa fyrirbæri að fó-
getar og sýslumenn fá prósentur af því fé sem þeir inn-
heimta. Þessar aukaþóknanir eru oft margfalt hærri en
föstu launin, sem eru þó ekkert slor1. Þannig er há-
körlum í embættiskerfinu veitt stórfelld umbun fyrir að
gera skyldu sína. Af sjúkrahúsunum fáum við einnig
daglegar frásagnir af bruðli. Af þeim toga virðist það
mál spunnið, að ráðherra hefur skipað tvo lækna í 3/4
hluta úr starfi hvorn, eða eina og hálfa stöðu alls, til að
leysa einn mann af. Og frá Hafrannsóknastofnun fáum
við að vita að greiddar hafa verið nær 60 miljónir í laun
til skipverja á Haf þóri, þótt skipið haf i ekki komið á sjó í
rúmt ár. Svona má lengi telja.
• Almenningur á heimtingu á að betur sé farið með það
fé sem hann í sveita síns andlits skilar ríkissjóði. Annað
mál er svo það að þótt úrbætur verði hið snarasta í ríkis-
rekstrinum, leysir það vart þann vanda sem ríkissjóður
er nú í.
eng.
# úr aimanakínu
Þjóðviljinn hefur undanfarið
fjallað ýtariega um olfumengun
af vöidum Natóherjanna á
Keflavikurflugvelli. Gn á und-
anförnum árum hefur komið f
ljós, að mörg þúsund tonn af olfu
hafa farið niðuri jarðveginn á
Vellinum og umhverfis hann,
fyrst og fremst fyrir glæpsam-
Iega kæruleysisfega meðferð
hersins á oliu og oliuúrgangi.
Þannig er þekkt enn i dag, að
úrgangsoliu er I a.m.k. sumum
flugskýlum a Vellinum veitt rak-
leiðis út i jarðgrunninn. Einn-
ig er vitað til þess, að baneitr-
uðu blýefni úr botnfalli oliu-
tanka hefur verið dreift i
miklu magni á jörðina af
hernum, ,,til þess að eyða þvi”
einsog það er kallað. Þessi
mikla olia er þeim mun
skaðvænlegri, þareð grunn-
vatnskerfi Suðurnesjamanna er
gifurlega viðkvæmt og þvi getur
oliumengun af völdum hersins
valdið ómældum skaða. Þegar
hefur komið fram ollumengun I
borholum og reynst nauðsynlegt
að hætta notkun þeirra. Þetta
hefur gerst m.a. við hraðfrysti-
húsið i Keflavik, og það er einn-
ig á vitoröi heilbrigðisyfirvalda,
að herinn hefur spillt svo eigin
heilbrigðisreglugerð megi grafa
upp gamla oliutanka, hvort sem
þeir eru á Keflavikurflugvelli
eöa ekki, svo fremi sem hætta sé
á að þeir leki. Bréfinu lýkur á
þessum orðum: „Hér er svo
alvarlegt mál á ferðinni, að
ekkert má láta ógert til að
komast að hinu sanna i málinu
og gera viðeigandi ráðstafanir
án tafar.” Af þeim ráðstöfunum
fréttist aldrei.
Þann 26. mars 1973 ritar
heilbrigðisráðuneytið bréf til
varnarmáladeildar af sama til-
efni og heilbrigðiseftírlitið.
Nákvæmlega mánuði siðar
verður loks vart við eitthvert
lifsmark með Varnarmáladeild.
Þá greinir deildin heilbrigðis-
Hvar
er
inum komst i hámæli og bréfa-
skriftir urðu tiðar af Suðurnesj-
um til deildarinnar haföi
varnarmáladeild loksins farið
fram á að Heilbrigðiseftirlit
rikisins gerði könnun á málinu.
Nirðurstöður hennar bárust 19.
febrúar 1975.
Könnunin leiddi i ljós, að á
amk. 26 stöðum var talsverð
yfirborðsmengun af oliu. Meðal
þessara 26 atriða voru götóttir
oliutankar, tjörupollar og -læk-
ir, oliupyttir, og jafnframt
upplýsti könnunin að mikið
magn af úrgangsoliu (tam.
steinoliu sem vélar voru þvegn-
ar uppúr) i flugskýlum var ein-
faldlega sent með affallsrás út I
jarðveginn!
Varnarmáladeild?
neysluvatni að hann hefur þurft
að færa sumar borholur sinar út
fyrir Vallargirðinguna. Afleið-
ingum þessarar miklu oliu-
mengunar hersins er best lýst
með orðum Matthiasar Bjarna-
sonar á Alþingi árið 1975, þegar
hann sagði að það væri skoðun
heilbrigðisyfirvalda, að „i raun
rikir hættuástand á svæðinu”.
Þúsundir tonna i jöröu
Segja má, að Suðurnesja-
menn sjálfir hafi ekki fariö að
huga að þeim voða sem steðjar
að i formi oliumengunar frá
hernum, fyrr en seint á siðasta
áratug. Þá óskaði fulltrúiNjarö-
vikurhrepps eftir athugun á
málinu, eftir að hafa upplýst, að
hann vissi til að mikið magn af
oliu hefði glatast i jörðu, og
jafnframt að miklu af baneitr-
uðu blýefni hefði veriö dreift eða
grafiö I jörðu á Vellinum.
Arið 1972 skilaði svo nefnd á
vegum Njarðvikurhrepps ýtar-
legu áliti, þarsem kemur ma.
fram að mörg þúsund tonn af
oliu og hættulegum efnum hafi
farið i jörðu.
Að þessu loknu fara
Suðurnesjabúar að knýja á dyr
þess aðila, sem ber ábyrgð á
hernum og umráöasvæði hans,
Varnarmáladeildar utanrikis-
ráðuneytisins. Afskipti hennar
af málinu eru hins vegar ein
sorgarsaga, þar sem saman
þættast áhugaleysi, vanþekking
á skaðvæni oliumengunar,
ásamt furðulegri linku við
herliðið sem virðist komast upp
með flesta hluti sem það vill I
þessu máli gagnvart Varnar-
máladeild.
Svefninn langi
Skýrslan frá Njarðvikurhrepp
var send Varnarmáladeild. 18.
sept. 1972.
Hinn 18. jan. 1973 ritar bæjar-
stjórinn I Keflavik bréf til
deildarinnar viðvikjandi mál-
inu. Það er hins vegar sent til
lögreglustjórans á Keflavikur-
velli „til umsagnar.”
Hinn 20. mars 1973 ritar
heilbrigðiseftirlitið bréf til
Varnarmáladeildar um vatns-
bólin á Suðurnesjum, þar sem
þvi er bent á, að samkvæmt
ráðuneytinu frá þvi, að hún hafi
fyrirskipað könnun i málinu. Sú
könnun var þó ekki falin óvil-
höllum sérfræðingum, eða
Ibúum Suðurnesja sem áttu hér
mestra hagsmuna að gæta. Nei,
rannsóknin var falin sökudólg-
inum sjálfum — varnarliðinu
var falið að kanna, hvort eitt-
hvað væri hæft I aö það mengaði
grunnvatn Suðurnesjabúa!
Skáru fé við nögl
Siðari hluta
1974 og fyrri hluta 1975 voru
i gangi vissar athuganir
á grunnvatninu, og mikið talað
um að gera þurfi rækilega
úttekt á mengunarhættunni og
grunnvatnsforðanum.
Það veröur ekki sagt aö
Varnarmáladeild riði feitu
hrossi frá þeim athugunum.
Þrátt fyrir endurtekin loforð um
að hún myndi aöstoða við út-
tektina með þvi að leggja fram
fé, þá stóð deildin svo illa við
þessi loforð að ráðuneytisstjór-
inn I heilbrigðisráðuneytinu
kvartaði yfir þvi við Baldur
Johnsen, forstööumann
heilbrigðiseftirlitsins, að þvi
miöur gengi erfiðlega að fá pen-
inga til rannsóknanna „frá þeim
I utanrikisráðuneytinu”, þó það
væri allra manna dómur, að
þeir ættu aö kosta þær.
Af sama tilefni sá hrepps-
nefnd Njarðvikurhrepps sig
knúna til aö gera samþykkt 3.
mars 1975, þarsem lýst var
megnri óánægju með þann drátt
sem þá hefði oröiö á rannsókn-
um á mengunarhættu vatns-
bóla, og krefst þess að „rlkis-
valdið sjái til þess að fjármagn
skorti ekki”.
Mengun á 26 stöðum
Eftir aö oliumengunin á Vell-
Enginn fylgdi málinu
eftir
Einu viöbrögðin sem vitað er
um við þessari merkilegu könn-
un voru þau að Varnarliðinu
sjálfu var falið að fylgja málinu
eftir: Engin islensk stofnun fékk
það verkefni að sjá um að her-
inn hreinsaði sorann. 1 dag er
ekki heldur vitað til þess, aö
varnarmáladeild hafi á einn eða
annan hátt fylgt eftir þessar
könnun, þegar hún kom fram.
Einsog vænta mátti lyktaði
„aögerðum” hersins þannig, að
hann gróf upp örfáa tanka og
sendi siðan Heilbrigðiseftirlit-
inu skýrslu með þeim vinsam-
legu ábendingum að nú væri allt
Ifinu standi hjá Vallarmönnum.
Það þarf tæpast aö að taka
fram, að skýrslan var ó-
fullnægjandi að dómi eftirlits-
ins.
Hver ber ábyrgðina?
Afskiptaleysi Varnarmála-
deildar hefur vissulega dregið
nokkurn slóða. I fyrra vall til að
mynda oliuskólp upp úr jörðu
hjá flugskýli nr 885, eftir að svo
mikilli oliu hafði verið veitt út i
jarðveginn að hann var mett-
aður og tók ekki lengur við.
Skýrslan frá 1975 hafði einmitt
vakiö athygli á þvi að herinn
notaði þessa gersamlega óhæfu
aðferð til að losna við oliuna.
Eru fleiri slik dæmi — mætti
spyrja. Hefði ekki mátt koma i
veg fyrir þetta og aöra olíu-
mengun, ef Varnarmáladeild
hefði fylgt málinu eftir?
Vitað er að sumiroliupyttirn-
ir.sem skýrslan frá 1975 greindi
frá eru enn við lýöi.
Herinnvirðistþvigeta gert það
sem hann vill i þessum málum
án afskipta Varnarmáladeildar.
Er nema von þó spurt sé:
„Hvar er varnarmáladeild?”
Össur
Skarphéðinsson
skrifar