Þjóðviljinn - 26.08.1979, Blaðsíða 11

Sunnudagur 26. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Coppola leikstýrir atriöi i „Apocalypse now”.
Hann sá um það með sinu fólki.
Þetta var fallegur fiskur og
vönduð vara. Svo var hann flutt-
ur út til Spánar og við fengum
fyrir hann brennivin.
Hér var engin bryggja svo
skipin, sem tóku fiskinn, urðu að
vera úti á legu. Þá vorum við
stúlkurnar látnar fara um borð
og stúfa i lestinni.Ég var oft við
það þvi ég var ekki sjóveik.
Þetta var nú svona og svona
verk þvi loftlaust var 1 lestinni
og þvi eðlilegt að stúlkurnar
yrðu sjóveikar. Fyrst var stúfað
út undir siðurnar og svo allt i
kring þar til aðeins var eftir
smá op, sem lokað var seinast.
Fyrir þetta fengum við 16 aura á
timann.
Það var nokkuð langt að
ganga af Klapparstignum og
vesturi Alliance,svo þegar Duus
kom upp þurrkhúsi þá fór ég til
hans.
Eigi má sköpum renna
Svo kom að þvi að eg gifti mig
og fór að hugsa um búskap og
börn, eins og gengur. Maðurinn
minn fyrri hét Bjarni Dagsson
og var úr Garðinum.Við byrjuð-
um búskap okkar þar, en flutt-
um svo til Reykjavikur. Bjarni
var sjómaður. Um þetta leyti
var verið að byrja hér á hafnar-
gerðinni. Jónbjörn Gislason var
þar verkstjóri. Maðurinn minn
var búinn að ráða sig hjá hon-
um, ætlaði að láta sjóinn eiga
sig þennan veturinn. Ég átti
elskulegan bróður, Einar, 26 ára
gamlan. Hann var búinn að
kaupa bát, og maðurinn minn
hafði róið hjá honum. Þótti Ein-
ari bróður það miður, að Bjarni
skyldi ekki vera hjá honum
áfram. Hann ræður svo menn á
bátinn og þar á meðal Þorlák á
Þórustöðum á Ströndinni. Róið
var frá Sandgerði. Þetta var ár-
ið 1921.
En nú kom babb i bátinn. Þor-
lákur veiktist og gat ekki róið.
Þetta fréttir maðurinn minn og
ákveður þá að hætta hjá Jón-
birni en róa með bróður minum
yfir vertiðina. Svo rennur upp
öskudagurinn 7. febrúar. Sæmi-
legtveður varum morguninn en
er á leið rauk upp með ofsaveð-
ur og er skemmst af þvi að
segja, að þarna fórust þeir allir.
Þá fóru nú erfiðir timar i
hönd. Þá voru engar tryggingar
komnar, engar bætur fyrir börn
eða neitt svoleiðis. Maður varð
bara áð duga eða drepast. Ég
fór að selja fæði, stunda sauma-
skap og vaka yfir sjúklingum.
Þetta gekk þolanlega. Ég var
svo heppin að vinna hjá góðu
fólki. Við komumst a.m.k. af án
þess að svelta og þurftum ekki
að þiggja af sveit, börnin gátu
boriðhöfuðið hátt þessvegna, en
þá var litið niður á þá, sem
neyddust til þess að þiggja af
sveit.
Hörð barátta
og óvægin
Svo, 1924, giftist ég seinni
manninum minum, Gunnari Jó-
hannssyni, siðar alþingismanni.
Næstu 4 árin áttum við heima
hér i Reykjavik en fluttumst svo
til Siglufjarðar 1928.
Hingað til hef ég ekki þurft að
spyrja neins. Steinþóra hefur
talað en ég keppst við að hripa
niður.
,,En hvernig læt ég, þú verður
að fara að fá kaffi.”
Ég legg til að það biði þar til
við höfum lokið spjalli okkar og
segi:
— Nú stóð Gunnar alla stund
framarlega i verkalýðsbarátt-
unni. Manst þú ekki eftir ein-
hverjum átökum frá þessum ár-
um?
— Jú hvort ég man. Hún var
hörð og óvægin baráttan þá
stundum. Það vannst ekkert á
nema beitt væri kjafti og klóm.
Það er nú t.d. þegar verkfallið
varð út af togurunum. Þá var
gripið til þess ráðs að reyna að
koma I veg fyrir að þeir fengju
vatn. en vatnið var leitt i slöng-
um út i skipin. Ætli þetta hafi
ekki verið 1926. Þá var það sem
Hendrik Ottósson tók sig til
ásamt nokkrum öðrum, fór út i
smábátog þeim tókst að skera á
slöngurnar svo allt vatnið bull-
aði i sjóinn.
Mig minnir að fyrsta kröfu-
gangan hafi verið farin 1923. Ég
tók þátt i henni. Hún var nú ekki
fjölmenn, þar voru bara þeir
allra harðskeyttustu. Eg man
eftir að Gunnar var með rauðan
borða um handlegginn. Þetta
voru taldir fávitar og aumingj-
ar, sem ættu bara að fara á
Klepp, en það var nú ekki hægt
að koma þvl við.
Þótt gangan væri fámenn
horfðu margir á hana og hentu
mold og grjóti i göngumenn.
Ég fræddist fyrst um pólitfk
eftir að ég kynntist Gunnari.
Siðan hef ég alltaf verið pólitisk.
Gunnar var nú ekki rétt vel
þokkaður hjá sumum atvinnu-
rekendum, eða kannski öllum.
Hann fór að rekast i þvi aö reist
væri skýli við höfnina svo
verkamenn þyrftu ekki að
standa úti i öllum veðrum á
meðan þeir drykkju kaffið.
Þetta þótti fáheyrð heimtu-
frekja. Hvað höfðu þessir menn
að gera með húsaskjól þótt þeir
sypu kaffisopa? Og að þvi kom,
að Gunnar var meira og meira
útilokaður frá vinnu vegna
skoöana sinna. Það átti sinn
þátt i þvi að við fluttum til Siglu-
fjarðar.
Þegar ég gekk
í Spörtu
Gunnar var nú kominn i ein-
hvern félagsskap með Héðni
Valdimarssyni.og eitt sinn spyr
hann mig hvort ég vilji ekki
ganga i félagið. Þá átti að
halda einvern þýðingarmikinn
fund. Ég var til með þetta
og við Gunnar fórum á fund-
inn. Þar var mikið fjölmenni
ég þekkti engan nema
Gunnar. Ég fann að mikil
spenna lá I loftinu þótt ég
vissi ekkert hvað þarna var aö
gerast. Svo eru bornar upp
inntökubeiðnir og þeirra á
meðal min. Þá stendur upp Sig-
urður Jónasson og segist heimta
að sjá þetta fólk, sem sé að
ganga i félagið. Þetta geti verið
börn, ef það sé þá bara einu
sinni til.
Guð minn góður, og ég
margra barna móðir. Mér leist
nú ekki á ef ég ætti að fara að
halda þarna á mér einhverja
sýningu, ég var ekki beint þann-
ig til fara. Maður reyndi nú
stundum að fela á sér fæturna á
götu svo að skótauið sæist ekki.
Og það er ekki að spyrja að þvi,
allt logar þarna i rifrildi og
skömmum og hnefi á móti
hnefa. Þetta var hreinasta upp-
lifelsi fyrir mig þótt ég væri orð-
in 28 ára. Svo stendur Héðinn
upp og allir rifast og engiiin
skilur hvað annar segir, allir
reyna bara að hafa sem hæst.
Það gerði mér ekkert til þvl ég
skildi hvorki upp né niður i þess-
um andskotans látum.
Allt I einu stingur Héðinn bók-
unum undir höndina, stikar út
og Gunnar og margir aðrir á
eftir. Farið er I eitthvert annað
hús og þar er stjórnmálafélagið
Sparta stofnað.
Það yrði Ijót
ævisaga
Já, það var stundum heitt i
kolunum á þessum árum og hart
barist. íhaldið var hér þá alls
ráðandi. Margir höfðu ekki til
hnifs og skeiðar. Og það var
ekkert gaman fyrir fátækling-
ana að leita til fátækrafulltrú-
anna. Þó var þar einn afbragðs-
maður, Borgþór Jósefsson, gift-
ur Stefaniu leikkonu, frænku
minni.
Ég skal segja þér að ég hefi
verið beðin að skrifa ævisögu
mina. En það vil ég ekki. Ég
spjalla bara svona i lausu lofti
við þig. Saga min, ef til rótar
væri rakin og öllu þvi lýst, sem
éghefkynnstá lifsleiðinni, væri
um sumt ljót. Fólk, sem læsi
hana, mundi bara segja: Aum-
ingja gamla konarvhún er geng-
in barndóm. Hún er orðin elli-
ær, hún veit ekkert hvað hún
segir. Og það er svo sem ekki
von að fólk nú trúi öllu þvi, sem
átti sér stað hér fyrrum. Já,
þannig yrði nú min saga. Við
tölum ekki um hana. Þegar við
Gunnar minn fluttum til Siglu-
fjarðar 1928 var það fyrst og
fremst til þess að flýja eymdina
hér. En það er önnur saga.
Já, það er önnur saga. Og um
hana spjöllum við Steinþóra
kannski næst þegar ég lit inn til
hennar.
— mhg
Kvikmynd Francis Ford
Coppola „Apocalypse now”, sem
vann gullpálmann i Cannes I ár,
þótt hún hafi'verið ófullgerö, hef-
ur nú verið sýnd gagnrýnendum I
Hollywood i endanlegri klippingu.
Þegar tjaldið féll, voru það
aðeins örfáar hræður sem klöpp-
uðu fyrir myndinni sem fjallar
um Víetnam-strlðið. Allir sátu
sem dáleiddir i salnum.
— Kvikmyndin er tveggja og
hálfs tima löng martröð, ritaöi
einn gagnrýnendanna næsta dag.
— Myndin er eins og ferð i gegn
um helviti, þar sem aðeins
geðveiki striðsins rikir, skrifaði
annar gagnrýnandi.
Kvikmyndin er nú tilbúin til
frumsýningar i Los Angeles, New
York og Toronto. Það er ósenni-
legt, að hún muni ná inn þeim 160
miljónum dollara, sem gerð
hennar hefur kostað. Coppola
hefur lagt fjögurra ára vinnu i
verkið og 90 miljónir dollara, en
hann varð auðugur maður á kvik-
myndum sinum um Guðföðurinn.