Þjóðviljinn - 26.08.1979, Blaðsíða 5

*ieíkhús
Sunnudagur 26. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Stj órnendur leikhússtofnana
og hæfni þeirra til
listrœnnar forystu
I umræðum um leiklist
vill athygli manna oft fyrst
og fremst beinast að þætti
hinna skapandi listamanna
í þróuninni, en síður að því
hvaða áhrif stjórnendur
leiklistarstof nana með
stjórn sinni eða stjórnleysi
hafa á gang mála. Er þetta
þeim mun undarlegra þar
sem leiklist er einmitt sú
grein lista, þar sem
margar listgreinar mætast
og því hætta á margvís-
legum hagsmunaárekstr-
um milli hinna ýmsu list-
greina og hinna ólíku ein-
staklinga. Ennfremur má
það öllum Ijóst vera, að
leiklistarstofnanir eru
stórfyrirtæki með fjölda
starfsmanna, sem reka
þarf af hagsýni og fram-
sýni og allt stritið verður
þó til harla lítils gagns,
náist ekki samband við þá
sem njóta eiga afurðanna
þ.e. áhorfendur.
Aö frátöldum nýlegum og næsta
broslegum tilraunum siödegis-
blaöanna til aö auglýsa nokkrar
þessar stööur sem feita bita og
kitla þar meö ef til vill hégóma-
girnd einhverra, viröist þá fyrst
munaö eftir stjórnendum þessara
stofnana, þegar eitthvað þykir
athugavert um rekstur þeirra. Er
þetta svo sem ekki ný bóla, þar
sem yfirleitt virðast menn penna-
glaöari, þegar óánægja er annars
vegar, en þyki mönnum ástandiö
hins vegar gott, er litil von um að
vekja á sér athygli meö slíkum
skrifum, þaö er I mesta lagi aö
menn yppi öxlum yfir slikri
jákvæöni og brosi.
Sköpunarmáttur
og ofnýting
Fáir listamenn verða jafnmikiö
fyrir gagnrýni og leikarar. A
hverri einustu leiksýningu leggja
þeir verk sin undir dóm áhorf-
enda og skynja viðtökur þeirra,
þar þarf engan milliliö. Islenskt
atvinnuleikhús er ungt að árum
og leikarastéttin hefur veriö mjög
fámenn allt fram á þennan dag.
Þess vegna hafa islenskir leik-
arar vanist þvi aö vera ætiö til
taks og þvi stundum tekiö að sér
fleiri verkefni en æskilegt má
teljast. Að skapa nýja persónu.i
hverju leikritinu á fætur ööru,
gerist ekki meö hjálp töfra-
bragöa. Leikarar eiga enga töfra-
sprota, sem þeir geta veifað og
sagt hókus pókus nú er ég... Þeir
þurfa jafnt og aðrir listamenn á
innblæstri og örvun aö halda og
ekki má heldur ofbjóöa sköpunar-
mætti þeirra meö ofnýtingu.
„Sömu andlitin"
Þar sem leikáýning er orðin
mikið fjárhagslegt fyrirtæki og
mikið i húfi að hún heppnist, bæði
fyrir leikhúsiö og kannski ekki
siður fyrir hina nýju og æ áhrifa-
meiri stétt i leikhúsinu, — leik-
stjórana, er þvi miöur alltof al-
gengt aö leikarar séu iátnir skila
þvi sem menn vita að þeir hafa
gert enn erfiðara við að skapa
nýjar persónur og afleiðingin
verður þreyta hjá áhorfendum
við að sjá alltaf sömu andlitin, en
það er setning sem heyrist nú
orðið mjög oft, einkum hjá fasta-
gestum leikhúsanna.
Misheppnaðar
leiksýningar
og heppnaðar
Leikarar og leikstjórar geta
ekki látið setningar sem þessa
sem vind um eyru þjóta og gera
þaö ekki, en hvað er til ráða? Það
verður að gefa þeim leyfi til aö
mistakast, dreifa ábyrgöinni,
þannig að sem flestum gefist
möguleiki á að vera i buröarhlut-
verkum, minnka vinnuálgiö á
leikurum og ekki hvaö sist gefa
þeim miklu meiri möguleika á
endurmenntun i ýmsu formi.
Þetta gerir aftur þá kröfu til okk-
ar áhorfénda, aö viö gerum okkur
ljósa grein fyrir þvi aö leikSýning
sem er vel heppnuö er ekki neitt
sem er sjálfsagt, heldur nokkuð
sem er ánægjulegt og gæti gerst
aftur, en samt ekki endilega næst
þegar viö förum i leikhús. Þarna
gætu leiklistargagnrýnendur
verið okkur áhorfendum til mik-
illar aðstoöar með þvi að skil-
greina aö hverju er stefnt meö
viökomandi sýningu og lýsa sinu
mati á þvi hvernig til hefur tekist
með einstaka þætti.
Það,hve leiksýning er orðin
mikið fyrirtæki, hlýtur lika að
hafa áhrif á islenska leikrita-
höfunda og gæti orðið til þess aö
þeir hugsi mikiö um aö framleiöa
verk fyrir þann markaö, sem
fyrir hendi er, og það gæti svo
aftur leitt til stöönunar þegar
fram i sækti.
Hvað er fólkið?
Lesandanum mun nú ef til vill
þykja aö nú sé ég komin langt
frá upphaflegu efni, en þvi er
þetta allt tiundaö hér, að ég vildi
gera tilraun til að skilgreina hve
erfitt og hve mikilvægt starf
stjórnenda leiklistarstofnana er,
og hef ég þó eytt litlu rými til aö
reifa hlutverk þeirra gagnvart
áhorfendum og áheyrendum
sinum. Ekki er það þó vegna þess
aö ég áliti það léttvægt, siöur en
svo. Engin leiklistarstofnun fær
þrifist hafi hún ekki áhorfendur /
áheyrendur og hver uppfærsla
hlýtur að miöast að þvi aö miöla
þeim einhverju. Þegar rætt er um
verkefnavalheyriststundum sagt
að þetta sé þaö sem FOLKIÐ vilji
og fylgir þá gjarnan meö aö þaö
sé allt annað en viökomandi vilji
sjálfur. En hvaö er FÓLKIÐ, er
þaö ekki bara þú og ég? Ekki veit
ég nákvæmlega hvað ég vil sjá
þegar ég fer i leikhús, ég er bara
forvitin, tilbúin að meðtaka þaö
sem sýnt er og full löngunar til að
reyna eitthvaö nýtt.
I hverri leiklistarstofnun er
fjöldi listamanna, sem leggur sig
fram.og góöur stjórnandi reynir
aö sjá til þess aö útkoman verði
sem best. Þetta þýðir ekki að nein
leiklistarstofnun geti varpaö frá
sér allri ábyrgö og sagt aö ófull-
nægjandi árangur sé stjórnand-
anum einum aö kenna, hann
getur ekki kallað fram það sem
ekki er fyrir hendi.
Fordæmi
Sveins Einarssonar
Ekki veröur svo rætt um stjórn-
endur Islenskra leiklistarstofn-
ana að nefna ekki þann mann
sem haft hefur einhver mestu
áhrif á stjórn tveggja þeirra i
tæpa tvo áratugi og auk þess sem
skólastjóri Leiklistarskóla Leik-
félags Reykjávíkur hetur
menntað stóran hluta þeirra leik-
ara, sem I æ rikari mæli bera nú
hita og þunga dagsins, en það er
Sveinn Einarsson ' núverandi
Hann er einn þeirra forstööu-
manna leiklistarstofnana sem
hefur næman skilning á þeim
atriðum er úrslitum ráða um list-
ræna þróun stofnunar. Hann
hefur margsinnis sýnt i verki,
bæöi I verkefnavali og vali á leik-
urum, leikstjórum og leikrita-
höfundum,og i reynd sýnt, að
ekkert næst sé aldrei tekin nein
ábætta. Ekki veröur sagt aö leik-
húsin undir hans stjórn hafi ætiö
siglt I lygnum sjó.
Fordæmi Sveins Einarssonar
sýnir okkur, hve mikilsvert þaö
er, að stjórnendur leiklistarstofn-
ana megni aö veita þeim listræna
forystu og skorti ekki kjark til að
framfylgja skoðunum sinum
þrátt fyrir hugsanlega stundar-
hagsmuni einhverra málsaöila.
ÞANYR
MAZDA 81a
STATION
ÁRGERD1973...

... var bensíneyðsla 6,9 1 per 100 km. Nú 6 árum og
200 þús km. síðar er eyðsla 7,4 1 per 100 km. og vél
aldrei tekin upp.
Þetta er ekkert einsdæmi. Allir Mazda bílar nýir og
gamlir eyða mjög litlu bensíni. En það er ekki nóg að
bílar eyði litlu bensíni, Mazda bílar hafa lágmarks
bilanatíðni allra bíla á Islandi.
BÍLABORG HF.
Smiöshöföa 23, sími 81299.