Þjóðviljinn - 26.08.1979, Blaðsíða 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. ágúst 1979.
Þórhallur Sigurðsson B-leikari:
VIÐ KJÖTKATLANA
Hinn 1. mars sl. fengu tveir
leikarar ÞjóBleikhússins á
B-samningi uppsagnarbréf. Voru
i bréfum þessum tilfæröar þær
ástæður, aö vegna ákvæöa um (j
mánaöa uppsagnarfrest, sem
Félag i'slenskra leikara heföi
„hariö” i gegn i samningum, væri ■
ekki séö hvort not yröu fyrir leik-
arana tvo næsta leikár. Þetta
væri og nauösynlegt af fjárhags-
ástæöum. — Tekið var sérstak-
lega fram, aö leikhúsiö heföi
ekkert viö störf leikaranna aö
athuga.
Stéttarfélag leikara brást hart
viö, stjórn Starfsmannafélags
rikisstofnana, meirihluti
þjóöieikhúsráös og fjölmargir
starfsmanna mótmæltu þessari
málsmeðferö. Enginn þessara
aðilia dró i efa lagalegan rétt
leikhússtjóraii’s til egj’a upp
samningum, en allir fordæmdu
aöferðina.
Eneftir viötal viö Svein Einars-
son þjóðleikhússtjóna i Morgun
blaöinu fyrir skömmu, hefur
þetta mál tekið á sig talsvert
undarlega mynd á opinberum
vettvangi. t viötalinu hamrar
Sveinn enn á þvi, aö samningar
F.I.L. standi starfsemi leihússins
fyrir þrifum, að hann hafi b£U"ist
fyrir endurnýjun leikarahópsins,
en allt strandað á ríkisvaldi og þó
einkum á F.I.L.
Þessiummæli hendir siöan Jón
Viöar Jónsson á lofti i dagskrár-
grein I Þjóöviljanum 10. ágúst,
kallar þau „uppljóstranir” og
þykir sem Sveinn sýni sérstakt
hugrekki meö þvi aö rjúfa
þagnarmúrinn um samninga
leikaranna sem sitja einir i „friöi
og ró viö kjötkatlana” og „eru
komnir i feitt hjá stofnanaleik-
húsunum.”
En af þvi aö ég er einn af púk-
unum og hef setiö að krásum og
fitnaö og dafnaö i rúm 10 ár án
þess aö „leyfa öðrum aö komast
að”, þá verö ég aö leggja hér
nokkur orð i belg, þó ég ætti
náttúrlega að skammast mln og
liggja ævinlega hundflatur og
þakklátur fyrir aö leikhúsiö
skyldi náðarsamlegast þiggja
heilan áratug af sarfsorku og lifi
ungs manns.
Ef svo óllklega vildi til, aö ég,
eiginhagsmunaseggur á B-samn-
ingi hegöi mér nú „drengilega”
og liti til vinnu.veitanda mins eins
og gert var i fyrri krepputiö á
Islandi, þá myndi ég ekki beina
þakklæti minu og auömýkt til
F.I.L., heldur beint til Sveins
Einarssonar núverandi bióðleik-
hússtióra og ekki sist til hins
fyrr v erandi Guðlaugs
Rósinkranz, sem „uppgötvaöi”
mig og leyfði mér aö leika i
Þjóöieíkhúsinu. Og mikiö eiga
þeir stjórar inni hjá manni eins og
Róbert Arnfinnssyni, eins og
hann hefur nú fitnað i öll þessi ár.
B-samningsleikararnir:
Anna Kristin Arngrimsdóttir
Bjarni Steingrimsson
Bryndis Pétursdóttir
Flosi Ólafsson
Hákon Waage
Helga Jónsdóttir
Jón Gunnarsson
Randver Þorláksson
Sigmundur örn Arngrfmsson
Siguröur Skúlason
Steinunn J óhannesdóttir
Þórhallur Sigurösson
ættu aö beina öllu þakklæti sinu til
Sveins Einarssonar, sem hefur
ráöiöþau ár eftir ár á þann samn-
ing, sem aö visu gerir þau aö ann-
ars flokks fólki i leikhúsinu hvað
varöarlaunog stundum verkefni.
Og viö getum lika þakkaö honum
þaö, aö sl. 7 ár hefur enginn
B-samningsleikari veriö ráöinn á
A-samning, þóttsumir þeirrahafi
starfaö viö leikhúsiö áratugum
saman.
Aldursskipting leikara á A og B
samningi viö Þjóöleikhúsiö er nú
þessi: A A-samningi eru 20 leik-
arar, meöalaldur 50 ár.
16 leikarar á aldrinum 44-56
ára, einn 36 ára, einn 38 ára, einn
63 ára og einn 66 ára.
A B-samningi 12 leikarar,
meöalaldur 36 ár. 8 leikarar á
aldrinum 30-34 ára, einn 38 ára,
einn 43 ára, einn 49 ára og einn 51
árs.
Helstu breytingar á samning-
um i tiö Sveins Einarssonar eru:
a) fjölgun A-leikara á aldursbil-
inu 44-56, sem hefur nú siöustu ár
haft þau áhrif aö verulegur verk-
efnaskortur hefur veriö hjá þess-
um ieikurum og veröur fyrir-
sjáanlega á næstunni, b) manna-
skipti á B-samningi fyrir 7-5
árum, en siöan sáraiitlar breyt-
ingar.
Hugrekki Sveins Einarssonar
hefur þvi' ekki birst i aö endurný ja
leikarahópinn. Hann hefur þvert
á móti lýst þvi yfir, aö hann
treysti sérekki til þess aö leggja
listrænt mat á starf einstakra
leikara eins og Jóni Viöari finnst
sjálfsagt aö hann geri, og haga
ráöningum eftir þvi. I stað þess
hefur Sveinn skotið sér á bak við
samninga FIL eins og I hópupp-
sögn B-leikara i fyrra, og upp-
sögnum tveggja leikara i ár.
Afleiðingarnar eru augljósar;
kynt er undir rig og deilur innan
stéttarfélagsins og ungir leikarar
og atvinnulausir fá þá hugmynd,
aö i stóli þjóöleikhússtjóra sitji
maður sem vilji opna allar dyr en
geti engu um þokað fyrir samn-
ingum F.I.L.
Erfið samskipti
Þaö vita allir sem I leik-
húsunum starfa, aö samskipti
stjórnar F.I.L. og Sveins Einars-
sonar hafa verið býsna erfiö, svo
ekki sé meira sagt. Þessir sam-
skiptaöröugleikar voru reyndar
fyrir hendi áöur en Sveinn kom I
Þjóöleikhúsið og fluttust meö
honum frá L.R. Mér dettur ekki I
hug aö þar sé viö hann einan aö
sakast og hefur mér oft fundist,
sem báöir aöilar neiti aö tala
sama tungumálog kjósi frekar aö
vera móögaöir og spældir og
grýta grjóti og sandi eins og
krakkar. Égleitþess vegna á þaö
sem mikilvægt verkefni hins nýja
þjóöleikhúsráös aö bæta þessi
samskipti til heilla fyrir leikhúsiö
og þróun leiklistarmála I landinu.
En þaö eru fleiri en leikhús-
stjórarnir sem eru óánægðir meö
samningana eins og þeir eru I
dag. Leikarar Þjóöleikhússins
fjölluðu mjög rækilega um þá á
nokkrum fundum i vetur. I þeim
eru fjölmörg atriöi sem færa
mætti til betri vegar og tryggja
eölilega endurnýjun og hreyfingu
á starfsliöi leikhúsanna. En eftir
reynslu síöasta vetrar verö ég aö
efast um raunverulegan vilja
manna til aö bæta ástandiö.
1 lok janúar sl. óskaöi stjórn
F.l.L. eftir fundi meö hinu nýja
þjóðleikhúsráði þar sem viöraöar
voruhugmyndir F.I.L. um breytt
samningsfyrirkomulag. Tóku
ráösmenn allir vel i þessar til-
lögur svo og þjóöleikhússtjóri.
Akveöið var aö skipa samstarfs-
nefnd leikhússtjórnar og F.I.L. til
þess að vinna sameiginlegar hug-
myndir að næstu samningsgerð.
Var nefndin skipuö i febrúar þeim
Ivari H. Jónssyni og Þórhalli
Sigurössyni frá Þjóöleikhúsinu og
Gisla Alfreðssyni og Sigurður
Skúlasyni frá F.I.L. Fannst mér
nú hafa miðað talsvert áleiöis,
þar sem aöilar heföu ákveöiö aö
ræöa málin saman fyrst áöur en
úti hörku og pressu sjálfra samn-
ingafunda viö fjármálaráöuneyt-
iö væri komiö. En var þá nokkur
alvara meö þessu. Svo var ekki aö
sjá, þvi 1. mars hendir Sveinn
uppsagnarbombunni þrátt fyrir
aö framundan væru viöræöur um
gerbreytt samningsform sem
heföu jafnvel leitt til þess aö
þjóöleikhússtjóri heföi verið
leystur undan hinni þungbæru
kvöð aö þurfa aö leggja eingöngu
persónulegt mat á leikara, heldur
væri ráöningum sett ákveöin
timamörk meö reglulegri endur-
skoöun.
Eins og aö uppsögnunum var
staöiö komu þær fram sem bein
ögrun viö F.l.L. Samstarfs-
nefndin tók aldrei til starfa o g enn
þann dag I dag er þetta mál óút-
kljáö þrátt fyrir endalaus funda-
höld fram og aftur. Seinna i
marsmánuöi skýröi Sveinn svo
frá þvi á fundi meö starfs-
mönnum leikhússins, að mark-
miö uppsagnanna væri fólgiö I
þeirri stórkostlegu „endurnýjun”
að ráöa einn aöalleikara L.R. á
annan samninginn og ungan
leikara, semhaföi staöiö sig mjög
vel i nokkrum hlutverkum i
leikhúsinu, á hinn.
C-samningurinn
En athugum nú nánar stööu
C-samningsins, eöa þess fólks,
sem viö B-leikarar höldum frá
leikhúsinu með aöstoö Sveins og
samninga F.I.L. Þaö er athyglis-
vert, aö Jón Viöar telur sjálfsagt
aö próf frá leiklistarskóla tryggi
fólki vinnu. Ég veit ekki aö slikt
gerist I neinni annarri starfs-
grein, en mikiö væri óskandi aö
svo gæti oröiö. Og ég er ekki aö
mæla bót núverandi ástandi, sem
er vissulega ótækt, þó ég minni á,
aö flest okkar höföum starfaö
árum saman á lausum samn-
ingum áöur en um B-ráöningu var
aö ræöa. Fyrir nokkrum árum
þinguöu leikarar, er stóöu utan
viö AogB samninga leikhúsanna,
um hvaöa stefnu bæri aö taka i
C-samningsmálinu. Þá var
ástandið þannig, aö fjöldi
C-leikara starfaöi viö leikhúsin
sem af náö og miskunn „gáfu
mönnum tækifæri”, mörg ógnar-
smá, fyrir sáralitla borgun.
Þessu vildu leikararnir ekki una,
og samþykktu gjörbreytt
samningsform, sem tryggöi laus-
ráðnu fólki m .a. full mánaöarlaun
ámeöaná æfingum stendur. Eftir
þessum samningum var lika hag-
kvæmara fyrir leikhúsin aö ráöa
sama leikarann I tvö hlutverk
hvertá eftir ööru.þ.e.ef leikarinn
léki I tveim verkefnum samtimis
færi hann inn á kjör B-leikara,
sem væri leikhúsinu ódýrara en
tveir C-samningar. Leikurunum,
sem stóöu i þessari samnings-
gerö, var þaö fullljóst, aö hún
Þórhallur Sigurösson
myndi hafa i för meö sér aö færri
kæmust aö en áöur, og sú hefur
orðið raunin. En mannsæmandi
laun og tilraun til þess aö hreppa
fleiri en eitt einstakt hlutverk,
voru þau atriði sem algjör sam-
staöa náöist um I hópi laus-
ráöinna leikara, er mótuöu
núverandi samningsform
C-samningsins, og það er einmitt
þessi samningur sem leikhús-
stjórarnir hafa kvartaö sem mest
undan.
Þaö er misskilningur, aö leik-
húsiö þurfi aö fara i bardaga viö
fjárveitingavaldiö og F.Í.L. til
þess aö hægt sé aö ráöa aöra
leikara aö leikhúsinu en þá sem
þar starfa að staöaldri. En þaö
þarf hins vegar að skipuleggja
starf leikhússins meö góöum
fyrirvara, til þess aö hin mörgu
hlutverk sem skipuö eru laus-
ráðnum leikurum ár hvert (24
leikarar sl. vetur) séu ekki eins
og tilviljanakenndar ölmusur,
sem oftlega er slett i leikarana
með litlum eða engum fyrirvara.
Ef leikhúsin vissu aö vori hvaða
verkefni yröu sýndnæsta vetur og
leikstjórar heföu um þau fjallaö,
þá hlyti þaö aö vera þeim kapps-
mál aö tryggja sér ákveöinn hóp
leikara sem heföu þaö mikil verk-
efhi, aö þeir nytu sömu kjara og
B-samningsleikarar.
Þaö mætti lika hugsa sér, aö
koma af staö mikilli hreyfingu á
hinn fasta hóp leikara viö leik-
húsin meöþvi aö fastráöa leikara
i eitt eöa fleiri misseri viö útvarp
og sjónvarp. Samkvæmt laus-
legum útreikningum greiddi
Rikisútvarpiö laun til leikara sl.
ár sem samsvara 17 árslaunum á
A-samningi við Þjóöleikhúsiö. En
einnig þetta krefst skipulagn-
ingar og samræmingar þeirra
sem stjórna leikhússtofnunum
okkar, einhverrar stefnumótunar
sem heldur litiö hefur fariö fyrir I
islensku leikhúslifi.
Ég trúi þvi ekki, aö Jón Viöar
haldi þvi' fram i fullri alvöru, að
listrænn vandi leikhúsanna yröi
leystur, ef skipt yröi um fólk á
B-samningi Þjóðleikhússins. En
vegna ummæla hans i Þjóövilj-
anum 22. ágúst verö ég aö biöja
hann vinsamlegast um aö nefna
meö nafni þá B-leikara sem aö
hans skoðun og „margra ann-
arra” standi islensku leikhúsi
fyrir þrifum. Þaö er nefnilega þaö
sem Sveinn hefur aldrei viljaö
segja okkur.
Gleymdur þáttur
I lögum um Þjóöleikhúsiö
segir: — „Viö samningu verk-
eftiaskrár skal leitast viö aö
nýting starfskrafta veröi hag-
kvæm og tillit sé tekiö til list-
rænnar velferöar og þroska lista-
mannanna. — ” Þessari klásúlu
er litiö haldið á lofti,enda sjaldan
eftir henni fariö. Af þvi höfum viö
leikarar Þjóöleikhússins miklar
áhyggjur og oft leiðindi. Þessi
þáttur leiklistarsögunnar væri
ekki siöur verkefni fyrir fræöi-
mann en kjör hinna sem utan
leikhúsanna standa. Kynni þá aö
koma ýmislegt dapurlegt I ljós.
En ekki meira um þaö aö sinni.
Ég er ennþá eiösvarinn.
• En af því ég er einn af púkunum og hef setið að krásum og fitnað og dafnað í rúm 10 ár án þess að
„leyfa öðrum að komast að”, þá verð ég að leggja hér nokkur orð í belg, þó ég ætti náttúrulega að
skammast mín og liggja hundflatur og þakklátur fyrir að leikhúsið skyidi náðarsamlegast þiggja heilan
áratug af starfsorku og lífi ungs manns
23. ágúst.
ÞórhaDur Sigurösson
i þessari grein ieggur formaöur þjóöleikhúsráös sinn skerf til umræöunnar um samskipti Félags
islenskra leikara viö þjóöleikhússtjóra, svo og uppsagnir B-samningsleikara. Fyrri greinar um máliö
hafa birst i Þjóöviljanum 10., 17., 18., 22. og 25. þessa mánaöar.