Þjóðviljinn - 29.11.1979, Page 11

XO SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 29. nóvember 1979
Fimmtudagur 29. nóvember 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Auður Guðjónsdóttir og
Þuriður Jóhannesdóttir
skrifa um barnabækur
HETJUR
HAFSINS
Armann Kr. Einarsson:
Goggur vinur minn.
Saga úr þorskastriöinu.
114 bls.
Helgafeil 1979
ABalpersóna þessarar bókar er
16 ára strákur sem heitir Magni.
Hann er hættur i skóla og langar
aökomast á sjóinn. Honum býöst
pláss á varöskipinu Tý sem
messagutti. Þaö fyrsta sem viö
sjáum til hans á sjónum er aö
hann stendurúti viö boröstokkinn
meökiki oghorfirá isbjörná jaka
oghefur uppi ýmsar vangaveltur.
„Erhann ekki tignarlegur? sagöi
Magni og andlitiö ljómaöi” (9)
„Var ísbjörninn fyrirboöi
óvæntra atburöa?” (11)
Einna best kemur i ljós hvers
konar persóna Magni er i samtöl-
um hans viö káetufélaga hans,
Gogg, og veröur ekki annaö séö
en hér sé á feröinni ansi hreint
seinþroska unglingur. Goggur
fræöir Magna um margt m.a.
dýralif i Þanghafinu. „Segöu mér
eitthvaö meira um þessi dýr,
sagöi Magni ákafur. Hann gat
ekki lengur haft hemil á forvitni
sinni.” (24) „Augu Magna uröu
kringlótt af undrun og hann beiö
spenntur eftir framhaldinu.” (25)
Sagan gerist i þorskastriöinu og
varöskipið klippir aftan úr mörg-
um breskum togurum. Einnig
gerist það aö bresk freigáta eltir
Tý uppi og stlmar inn I hliðina á
honum. Breskur sjóliöi fellur
útbyröis og enginn sér þaö nema
Magni sem kastar sér fyrir borö
og vinnur þarna björgunarafrek.
Ef við eigum að trúa þvi aö hann
hafi getað þetta hlýtur hann aö
hafa veriö búinn aö taka út fullan
likamsþroska þvl börnum er
þetta aö sjálfsögöu ekki fært þó
svo aö þau hafi bjarghring til
aöstoðar.
Magni er þannig mjög mót-
sagnakennd persóna. Hann minn-
ir annaö veifiö á 8 ára pottorm
t.d. þegar hann horfir á skipherr-
ann og hugsar: „Svona skegg
ætla ég aö hafa þegar ég verö
stór.” (68) En hitt veifiö talar
hann sem li'fsreyndur öldungur:
„Hvað erum viö annaö en ryk-
korn I alheimi?” (70) segir hann
þegar honum er hrósaö fyrir
björgunarafrekiö. Persónan
Magni er sem sé mjög brota-
kennd, óhætt aö segja illa gerö af
höfundarins hendi.
í þessu felst liklega höfuögalli
bókarinnar. Þaö getur hreint út
sagt enginn unglingur þekkt
nokkuð af sjálfum sér I Magna
þessum. Magni er ekki dæmi-
gerður unglingur. En þarf
persóna I bók endilega aö vera
dæmigerö? Nei, en hún þarf aö
vera trúveröug. Hún má vera
gáfaöari og klárari, stærri og
sterkari en almennt gerist. En
þaö eru takmörk fyrir þvi.hversu
langt höfundur getur gengiö I þvi
aö skapa fyrirmyndarungling. I
þeirri bók sem hér um ræöir er
biliö milli raunverulegra 16 ára
unglinga og Magna svo stórt aö
þaö er óbrúanlegt. Það er llkast
þvl aö veriö sé aö skrifa um
unglinga eins og höfundur vill eöa
heldur aö þeir séu.
Hetjur hafsins
Goösögnin um hetjur hafsins er
hér enn i fullu gildi. „Hættur og
ævintýri heilla hugi ungra
manna.” (11) „Skipshifnin átti
þaö sammerkt aö enginn æöraöist
á hverju sem gekk.” (48) Einn
hluti af þessari goösögn er sá aö
sjómenn séu ævinlega miklir
kvennamenn. En höfundur vill
ekki hafa neitt klúrt fyrir ungum
lesendum sinum svo að Jón litli
háseti raular bara: „Kom ég upp
i Kvislarskarö, / kátleg stúlkan
fyrir mér varö,” en segir ekkert
meira um uppáhaldsumræöuefni
sitt, kvenfólk.
Þorskastríðið
Undirtitill bókarinnar er Saga
úr þorskastríöinu. En hvernig er
þvi gerö skil I sögunni? Umfjöll-
unin um striöiö er vægast sagt
mjög ómálefnaleg. Aldrei er vikiö
einu oröi aö orsökum strlösins,
málstaöur hvorugs deiluaöila er
skýröur. Þessi ómálefnalega af-
staöa kemur nokkuö skýrt fram i
samtali Magna og breska
sjóliöans: „Stríö er brjálæði,
Fyrir sunnan eftir
Tryggva Emilsson
Mál og menning hefur sent frá
sér bókina Fyrirsunnan, sem er
þriöja og siöasta bindi æviminn-
inga Tryggva Emilssonar verka-
manns. Báöar fyrri bækurnar,
Fátækt fólk og Baráttan um
brauöiö, hafa hlotiö mjög góöar
viötökur. Fyrsta útgáfa beggja er
löngu uppseld og önnur prentun á
þrotum lika, enda voru báöar
bækurnar tilnefndar af tsiands
háifu til Bókmenntaverölauna
N oröu rla nda rá ös.
Fyrir sunnan hefst þar sem
Tryggvi flyst búferlum meö fjöl-
skyldu sinni til Reykjavikur 1947.
Þegar suður kemur er baslinu
slöur en svo lokiö heldur hefst þaö
á nýjum vettvangi, fyrst I hreysi i
Selásnum, slöan I Blesugróf þar
sem Tryggvi byggir yfir sig eöa
öllu heldur innréttar gamait baö-
hús frá Bretatið. Hann gengur i
alla vinnu sem býöst og tekur
jafnframt þátt i verkalýösbarátt-
unni af Iifi og sál.
I forlagskynningu segir m.a.:
„Þessibókhefur aö geyma glögg-
ar aldarfarslýsingar ekki siöur en
hinar fyrri og gefur m.a. sýn til
ýmissa hliða Reykjavikurlifs
þessara árasem ekki hefur veriö
mikiö hampaö I bókum. Hér er aö
finna ógleymanlegar frásagnir af
nágrönnum og yfirleitt aöbúnaöi
Fyrsta íslendingasagan
FYRSTA SAGAN heitir 37. rit-
iö I bókaflokknum Studia Island-
ica. Fjallar höfundur, Bjarni
Guönason prófessor, um
Hryggjarstykki, bók frá 12. öld
sem samin varaf Eiríki nokkrum
Oddssyni. Margt er á huldu um
þessa bók sem hefur varöveist I
safnritum norskra konunga-
sagna, m.a. Heimskringlu. Sögu-
hetjan er Siguröur slembir sem
baröist til rlkis I Noregi og var af
lifi tekinn 1139 á hroöalegan hátt.
Höfundur telur Hryggjarstykki
verafyrstu frumsömdu söguna á
Islenska tungu, og leitast hann viö
aö sýna fram á aö fyrsta sagan sé
samin um miöja 12. öld og sögu-
ritun hafi þvf hafist tveimur ára-
tugum fyrr en álitið hefur veriö.
Armann Kr. Einarsson.
hrópaöi breski pilturinn og augu
hans loguöu — Já, llka þorska-
striö, svaraöi Magni — Ég er
friöarsinni, sagöi ungi sjóliðinn
ákafur. — Viö eigum ekki aö berj-
ast um hafsvæöin heldur skipta
þeim réttlátlega og I bróöerni,
sagði Magni ihugandi.” (61—62)
Hér eru orsakir þorskastrlösins
alveg látnar liggja á milli hluta
og raunar breitt yfir þær með
þessufriðartali. Hitt er svo annaö
mál að I lokin, þegar búiö er aö
semja frið, eiga Islendingar
stærra og auöugra land, og skip-
verjar fagna þvi ákaft. Mótsögnin
er augljós. Tilgangur striösins er
dreginn I efa, en jafnframt er
árangri strlðsins fagnaö.
Um bresku sjómennina er farið
litilsviröingaroröum, ekki vegna
þessaö mástaöur þeirra sé verri,
heldur eru þeir einfaldlega kjark-
lausari en islensku sjómennirnir.
„Sjáöu hvernig ungarnir raöa sér
undir hænumömmu. — Iss, þeir
eru hræddir, greyin,” (46) segir
um þá á einum stað. Þaö er
gamalkunn aöferö aö gera litið úr
óvinunum i stríössögum. Hún
kemur sér einkar vel þegar skrif-
aö er um óverjandi málstaö eins
ogt.d. yfirgang hvltra manna viö
indiána eöa negra og
nýlenduherra. Hvers vegna þessi
leið er valin hér er ekki gott aö
vita þvi málstaö Islendinga I
þorskastrlöinu ætti aö vera
auövelt að verja án þess aö gripa
til þess ráös aö niðurlægja breska
sjómenn.
A kápusíðu bdkarinnar segir aö
þessi saga sé nýstárleg. í sögunni
er ekkert nýstárlegt nema
umhverfiö sem hún er látin
gerast I. Aö ööru leyti fer
höfundur troðnar slóöir.
Auöur Guöjónsdóttir
Þuriöur J óhannsdóttir
og húsakosti þess fólks sem var
aö hrófa upp yfir sig kofum i
óleyfi allsstaðar I útjaöri bæjar-
ins eöa bjó i bröggum. Lýst er
vinnustöðum og vinnufélögum og
einnig er mikill fengur aö
lýsingum á verkföllunum 1952 og
1955 þar sem Tryggvi var I fylk-
ingarbrjósti. I lokin er sérstakur
bókarauki um systkinin frá
Hamarkoti”.
Fyrir sunnan er 317 bis., auk
myndasiöna, prentuö I Prent-
smiöjunni Hólum hf. Kápumynd
er eftir Harald Guöbergsson.
HVAÐ SEGJA ÞAU UM STOÐUNA?
Soffia Guðmundsdóttir, 2. á lista Alþýðubandalagsins á Norðurlandi eystra:
Framsókn tilbúin
í íhaldssamvinnu
„Það er góður hugur í
fólki hér. Við vonumst til
að halda okkar hlut og
helst sækja á," sagði
Soffía Guðmundsdóttir
bæjarfulltrúi á Akureyri,
sem skipar 2. sæti á lista
Alþýðubandalagsins á
Norðurlandi eystra.
„Alþýðubandalagið hefur
verið í sókn hér á síðustu
árum".
Soffla sagði aö tiliögur ihalds-
ins um niöurskurð á opinberri
þjónustu og framkvæmdum
mæltust ekki vel fyrir I dreifbýl-
inu. Mönnum heföi ekki fundist
miöa of hratt byggingu skóla og
sjúkrahúsa og vegageröt. d.,þótt
ekki ætti enn að draga úr slíkum
framkvæmdum.
„Viö erum nokkuö bjartsýn,”
sagði Soffia. „Viö vinnum eins og
Soffla Guömundsdóttir: Viö erum
nokkum bjartsýn.
viö framast getum og vonum þaö
besta. Og viö minnum aö sjálf-
sögöu á þaö aö nú þarf aö afstýra
þeirri hægri hættu, sem er yfir-
vofandi. Þessi afturhaldsstefna
hefur aldrei fyrr veriö boðuö svo
afdráttarlaust af hálfu Sjálf-
stæöisflokksins.”
Hún sagöi aö á framboösfund-
um heföi gengiö treglega aö fá
frambjóöendur krata og Fram-
sóknar til þess aö svara þvi, hvers
konar stjórn þeir vilja aö loknum
kosningum. „Okkur finnst þaö
venda til þess aö kratarnir vilji
fyrst og fremst I stjórn meö Ihald-
inu og aö þaö fylgi sem Framsókn
fær út á vinstra samstarf sé hún
tilbúin aö fara meö beina leiö yfir
I ihaldssamvinnu,” sagöi Soffia.
„Við þessu höfum viö varað og
sagt, aö við yrðum að fá vinstri
stjórn meö þvi aö efla Alþýöu-
bandalagið.”
Aage Steinsson, 2. maður á lista Alþýðubandalagsins í Vestfjarðakjördœmi:
Við höfum byr
— Þessi kosninga-
barátta hef ur farið fram á
hefðbundinn hátt, ef svo
má segja. Við í Alþýðu-
bandalaginu höfum haldið
okkar f undi um kjördæmið
og svo hafa verið haldnir
sameiginlegir framboðs-
fundir7 en þeir eiga að
verða 12 í allt og 10 þeirra
þegar verið haldnir, sagði
Aage Steinsson 2.maður á
lista Alþýðubandalagsins í
Vestfjarðakjördæmi, þeg-
ar blaðamaður Þjóðviljans
hafði samband við hann og
spurði frétta úr kosninga-
baráttunni.
Hafa ekki samgöngumálin
angraö ykkur i kosninga-
baráttunni?
— Jú vissulega. Feröalög um
Vestfiröi á þessum árstíma eru
erfiö og hafa gert okkur nokkuö
erfitt fyrir. Þó, eins og ég sagöi
áöan, hafa verið haldnir 10
framboösfundir og má telja þaö
gott miöaö viö aöstæöur.
Hvernig hefur gengiö aö fá fólk
til starfa i kosningabaráttunni
nú?
— Þaö hefur gengiö vel, en þó
hefur gengiö verr en áöur aö fá
ungt fólk til starfa þar sem
skólarnir eru I fullum gangi. Mik-
iö af ungu fólki kemur aö jafnaöi
til starfa i sumarkosningum, en
þaö á þess ekki kost nú, nema aö
takmörkuöu leyti. Viö erum meö
kosningaskrifstofu I gangi hér á
ísafirði og svo höfum viö veriö
meö mikla útgáfustarfsemi,
þannig aö ég tel aö vel hafi veriö
starfaö
Hver hafa verið aöal-mál kosn-
' ingabaráttunnar á Vestfjöröum?
— Efnahagsmálin hafa án vafa
verið efst á baugi I kosninga-
baráttunni, en aö auki hefur svo
iandbúnaðarmálin boriö hátt i
sveitunum, ekki slst skattamál
bænda. Andstæöingar okkar hafa
boriö út mikinn óhróöur og
ósannindi um Alþýöubandalagið,
sem viö höfum verið aö leiörétta
RiflR
Aage Steinsson: Karvel tapar
obbanum af þvi fylgi sem sér-
framboö hans fékk i fyrra.
og segja fólki sannleikann um.
Þaö virðist svo sem ótti and-
stæöinga okkar sé mestur viö
Alþýöubandalagiö.
Hefur Alþýöubandalagiö mik-
inn byr á Vestfjöröum um þessar
mundir?
— Já, þaö tel ég vera og þaö
kæmi mér mjög á óvart ef viö töp-
uöum atkvæöum hér. Nú er ljóst
aö Karvel Pálmason, tapar
obbanum af því fylgi sem sér-
framboð hans fékk I fyrra og þaö
er álit manna hér, aö þaö muni
dreifast nokkuö á flokkana, þann-
ig aö erfitt er aö spá um úrslit, en
maöur hefur þaö sterklega á til-
finningunni aö meöbyr okkar
aukist dag frá degi.
Og nú er lokabaráttan fram-
undan?
— Já, viö höfum nú fariö um
ailt kjördæmiö og haldiö okkar
fundi þar, en þessa dagana eru
frambjóöendur Alþýöubanda-
lagsins aö fara á milli vinnustaöa
á ísafiröi og ræöa við fólk og
veröur þaö siðasti áfanginn I
kosningabaráttu okkar. Og mót-
tökurnar hafa verið meö þeim
hætti að viö erum bjartsýnir,
sagöi Aage Steinsson aö lokum.
— S.dór
Baldur Óskarsson, annar nmður á lista Alþýðubandalagsins í Suðurlandskjördæmi
Hér gengur íhaldið marg-
klofíð til leiks”
„Starfið hjá okkur hefur
gengíð vel. Við höfum
haldið nokkra fjölmenna
fundi á eigin vegum og
baráttusamkomur i Borg i
Grímsnesi og Vestmanna-
eyjum,og þessir fundir og
samkomur hafa verið vel
sótt. Auk þess hafa fjöl-
margir sjálfboðaliðar tek-
ið virkan þátt í, kosninga-
starfi okkar" sagði Baldur
óskarsson, annar maður á
lista Alþýðubandalagsins í
Suðurlandskjördæmi,
þegar við ræddum við
hann. Um starfið í kjör-
dæminu sagði hann enn-
fremur:
„Eftir því sem á kosningabar-
áttuna hefur liöiö hefur fólk verið
mun fúsara tii aö leggja sig fram I
okkar vinnu. Astæöan er ekki slst
sú aö menn gera sér ljósa grein
fyrir þeirri gífuriegu hættu sem
felst I stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins og þvi leifturstrlöi sem þeir
ætla aö heyja gegn lífskjörum al-
þýöu fái þeir til þess fylgi.
Fyrir okkur vinstri menn er þaö
mjög ánægjulegt aö Ihaldiö geng-
ur nú margklofiö til leiks I kjör-
dæminu. Þessir partar ihaldsins
gefa heldur ófagrar lýsingar hver
á öörum. Eggert Haukdal bendir
á þau bolabrögö og þær kúgunar-
aöferöir sem viöhaföar eru I
Sjálfstæðisflokknum, auk þess
sem hann telur formann Sjálf-
stæðisflokksins óhæfan og hafi
gegnt forsætisráðherraembætti
af sérstökum klaufaskap. Enda
er þessi klofningur auövitað liöur
I hatrömmum innanflokksátökum
iþingflokki Sjálfstæöismanna þar
sem þeir berjast Gunnar og Geir.
A sameiginlegum framboðs-
fundum sem flokkarnir hafa
haldiö hefur það veriö athyglis-
vert aö heyra talsmenn Alþýöu-
flokksins útloka stjórnarsam-
vinnu viö Alþýðubandalagiö aö
kosningum loknum. Aftur á móti
fást frambjóöendur Framsóknar-
flokksins og Alþýöuflokksins alls
ekki til aö lýsa yfir neinu um þaö
hvort þeir muni vinna meö Sjálf-
stæöisflokknum aö kosningum.
loknum.
og taka þátt i leifturstriöinu gegn
llfskjörunum. Þess vegna munum
viö Alþýðubandalagsmenn á
Suöurlandi leggja okkur alla
fram þessa siðustu daga. Viö
munum reyna að gera sem flest-
um vinstri mönnum grein fyrir
þvi,aö aöeins sterkur þingflokkur
Alþýöubandalagsins og traust
samstaöa þess meö verkalýös-
hreyfingunni getur hindrað þær
stórkostlegu árásir sem íhaldiö
boöar nú á lifskjör fólksins, komiö
i veg fyrir algjör forréttindi fjár-
magns og fyrirtækja I þjóðlifinu
og landsölu til útlendinga.”
ÞS
BALDUR ÓSKARSSON: Kratar
útiioka samstarf viö Alþýöu-
bandalagiö.
Ég held að æ fleiri geri sér þaö
nú ljóst aö þeir eru báöir reiöu-
búnir til aö fara I rlkisstjórnar-
samstarf viö Sjálfstæöisflokkinn
1 BH ICIiyi
X-G
„Ég byrjaði á því að
skrifa kafla og kafla í
sumarfríum, en vann að
endanlegu handriti að bók-
inni í ölfusborgum í maí
s.l. vor. Ég lét engan lesa
yfir endanlegt handrit og
talaði ekki við útgefanda
fyrr en ég hafði lokið við
bókina" sagði Aðalheiður
viðtalldagsins
Hefur langað
að skrífa bók
„eins lengi
og ég man
„Þetta fólk stendur flest í lægstu
tröppum þjóðfelagsstigans, en ég
vildi gjarnan skrifa lika eitthvað
um þá sem ofar standa”
55
Bjarnfreðsdóttir, sem ný-
lega sendi frá sér sína
fyrstu bók, „Myndir úr
raunveruleikanum".
„Þetta er skáldsaga, en eins og
nafniö bendir til, byggir hfln á
ákveðnum raunveruleika. Ég hef
þó ekki ákveöið fólk sem fyrir-
myndir, en aöstööu þessa fólks,
sem ég skrifa um, þekki ég all-
vel.”
„Hefur þig kannski lengi lang-
að til aö skrifa bók?”
„Já, eins lengi og ég man eftir
mér. Þaö var ekki seinna vænna
aö láta veröa af þessu. Satt aö
segja haföi ég aldrei tlma til aö
setjast niöur og skrifa fyrr.”
„Ertu ánægð meö þær viötökur
sem bókin hefur fengiö?”
„Já, aö visu er svo stutt siöan
bókin kom út aö þaö er litiö aö
marka ennþá. En þaö fólk sem
hefur lesiö bókina viröist ánægt
meö hana og ég er auövitað glöö
fyri því. Þaö gleöur mig ef þessi
bók getur oröið til þess aö fólk fer
I alvöru að hugsa um þau ung-
menni sem hafa veriö að alast
upp hér undanfarna áratugi og
þau uppvaxtarskilyrði sem þau
hafa búiö viö. Og þó aö bragga-
hverfin hafi veriö rifin veit ég
ekki hvort uppvaxtarskilyröin
hafa batnað nokkuö aö ráöi.”
„Ertu meö fleiri bækúr i smiö-
um?
„Ja, þaö er aö minnsta kosti af
nógu aö taka. Þaö er verst aö þaö
vantar alltaf tlma.”
„Er það fyrst og fremst þetta
fólk sem lægst stendur i þjóðfé-
lagsstiganum, sem þú vilt skrifa
um?”
„Þessi fyrsta saga min segir
frá þvi, enda þekki ég þaö fólk
Aðalheiður
Bjarnfreðsdóttir
sendir frá sér
sína fyrstu bók,
„Myndir ár raun
veruleikanum”
best. En óneitanlega sækir ýmis-
legt fleiri á mann. Fólkiö sem ég
fjalla aðallega um I þessari bók
standur vissulega flest á neöstu
tröppum þjóöfélagsstigans, en ég
vildi gjarnan halda áfram eitt-
hvaðupp eftir tröppunni og skrifa
lika um þá sem ofar standa.”
sagði Aðalheiöur aö lokum.
Þaö er „örn og örlygur” sem
gefa útþessa fyrstu bók Aðalheið-
ar.
þs
Stuðningur
við Kortsnoi
Sem kunnugt er af fréttum,
hefur Viktor Kortsnoj, stór-
meistari I skák, fariö þess á leit
viö rikisstjórn lslands, aö hún
beiti áhrifum sinum viö sovésku
stjórnina til aö kona hans og
sonur fái aö fara frá Sovét-
rikjunum til Sviss, þar sem
Kortsnoj býr.
I gær ákvaö rikisstjórnin aö
veröa viö þessum tilmælum
Kortsnoj og i þvi tilefni var sendi-
herra Sovétrikjanna á Islandi af-
hent i utanrikisráöuneytinu orö-
sending ríkisstjórnarinnar.
I henni segir m.a.:
Meö tilliti til þess aö Islend-
ingur er nú I forsæti Alþjóöa
skáksambandsins og meö lang-
varandi vinfengi sovéskra og
islenskra skákmanna I huga, vill
rikisstjórn Islands undirstirka aö
hún telur máli skipta að beiöni
Kortsnojfjölskyldunnar fái hag-
stæða lausn. Af þessum
ástæöum, og jafnframt meö
áherslu á jákvæöa afstööu til
sameiningar fjölskyldna sem
tekin var i Lokaskjali ráöstefn-
unnar i Helsinki, skorar rikis-
stjórn Islanjis eindregiö á rikis-
stjórn Sovetríkjanna aö taka
þessa beiöni til rækilegrar yfir-
vegunar.