Þjóðviljinn - 13.01.1980, Síða 15

Sunnudagurinn 13. janúar 1980. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 15
* kTikmyndir
II
|
Einar Már
Guðvarðarson
skrifar
Síðustu þrjá sunnudaga
hafa birst eftir mig
greinar hér í blaðinu um
börn og unglinga í sam-
félagi einstefnumiðlunar.
í innganginum að
greinarf lokknum krafð-
ist ég gagnrýni og eða
andsvars. Fáir virðast
hafa séð í gegnum vefinn
og endurtekningarnar, ef
til vill fáir lesið, lítill
áhugi fyrir viðfangsefn-
inu eða miskunnsemin í
hávegum höfð.
Einn tveggja barna faöir
sagöi þó viö mig er ég hitti hann
yfir kaffibolla vestur i bæ og
haföi spurt hann hvort hann
vissi um nokkra atvinnu viö
mitt hæfi: „Heyröu þú hefur
veriö aö skrifa eitthvaö i Þjóö-
sprengi
kl. 24:00
erfittað halda likamsvökvanum
i skeífjum.
Börnin fá siðan martröö um
nottina og/eða eiga erfitt með
svefn. Þegar þau segja frá aftur
á móti þá vantar ekki kok-
hreystina: T.d. „Hann drepaði
og drepaði og drepaði og var
oboslega klár”. Það er að segja
hetjan, sá sem drap hvað flesta
á tjaldinu.Þannig reyna þau að
hemja hræðsluna, byrgja hana
inni,en sýna á yfirborðinu tilbú-
inn styrk. Sum geta það ekki og
byrja að öskra meðan á sýningu
stendur. En það á ekki að gera,
þá má ekki.
„Jæja krakkar, stundin okkar
er að byrja — við skulum drifa
okkur heim” kallar pabbinn
framan úr eldhúsi. Krakkarnir
eru byrjaðir að púsla inni i stofu
og virðast una sér við leikinn.
„Ég vil ekki fara” heyrist þá i
Siggu. „Já, hún er svo leiðinleg
þessi kelling” rymur i Nonna.
Pabbinn lætur þau orð sem vind
um eyrun þjóta, er þegar kom-
inn i skóna og klæðir sig i yfir-
höfnina. Hann endurtekur orð
sin. „Nei” segir Nonni og
stekkur á fætur, setur sig i stell-
ingar og miðar með imynduðum
riffli á pabbann. Skotið riður af.
Pabbinn litur á mig og það er
vonleysi i svipnum, um leið
gripur hann Nonna i þeim til-
gangi að klæða hann i úlpuna og
skóna. „Svo ef þau missa af
Stundinni okkar, þá væla þau og
segja að maður hafi ekki minnt
þau á hana”, segir hann meðan
sonurinn berst um eins og sönn
hetja.
Einhvers staðar segir, að
börnin séu eins og leirinn, aö
það sé hægt að hnoða þau að
vild. Mér datt i hug sagan um
úlfynjuna sem ól upp útburðinn
forðum daga. Stundin okkar,
peningar, disco og draumsýnir.
Ég klóraöi mér i kollinum og
horfði á hetjuimyndina brjótast
um i krumlum pabbans. Hvern-
ig dettur mér i hug að skrifa há-
stemmdar greinar um börn og
fjölmiðlun i dagblað, þegar slik-
ar uppákomur eiga sér stað yfir
kaffibolla i gömlu timburhúsi —
með sál — i vesturbænum? Og
það var reyndar fleira sem
styrkti þessa undrun mina á þvi
að detta slikt i hug og þá meðal
annars:
A meðan barnaefni i sjón-
varpi og útvarpi er i mörg-
viljann, lifurðu ekki á þvi?”
Hann eins og fleiri virðast ekki
gera sér grein fyrir að þar er
ekki feitan gölt að flá, en hann
hélt áfram:
„Hvað ertu annars að röfla
maður? Engin ástæða til að
stressa sig út af kassanum:
Maður slekkur áonum þegar
maður nennir ekki að horf’áann.
Þetta er ekkert mál — krakk-
arnir hafa gaman aðessu. Kass-
inn er ágætur — hann þegir þeg-
ar maður vill. Maður er búinn
að vera að vinna allan daginn,
krakkarnir á barnaheimilinu og
allir orðnir dauðþreyttir, þá er
fint að kveikja á’onum og
slappa af. Maður verður nú ein-
hvern tima að slappa af i öllu
þessu djöfuls stressi”
Við sátum i eldhúsi eins af
þessum gömlu timburhúsum —
með sál — i vesturbænum og
drukkum kaffi á sunnudags -
eftirmiðdegi. Pabbinn var ný-
kominn úr þrjúbió. Hann fór
fyrirkrakkana.Sigguog Nonna,
tveggja og fjögurra ára. Það
var einhver kúrekamynd i bió.
Krakkarnir voru núna að leika
sér inni i stofu. Nonni var aö
segja heimalningnum henni
öllu þriggja ára hvað hefði ver-
ið „oboslea” gaman I bió.
„Fyrst skjótaöi hann einn á hús-
inu, hoppaði upp á hestinn og
drap svo helling af indjánum.
Hann notaði riffil og hnif og allt
maður. Hann var alveg oboslea
klár fantur.” Heimalningurinn
horfði á látbragð og takta
Nonna, sem var fylgt eftir með
flaumi hástemmdra lýsingar-
orða. Hún gapti af undrun.
Vitanlega hafði hún ekki hug-
mynd um, að ef til vill hafði
Nonni setið agndofa, lafhræddur
og með fingur beggja handa
uppi i sér og slefuna upp aö oln-
bogum starandi á það sem gerð-
ist á hvita tjaldinu i bióhúsinu.
Kokhreysti
Rannsóknir I nágrannalönd-
unum hafa sýnt að taugaveiklun
barna rekur alltof oft rætur sin-
ar til þeirra upplifana sem þau
ganga i gegnum i kvikmynda-
húsum og fyrir framan sjón-
varpskassann. .Meðan þau
horfa á sjálfa kvikmyndina eru
þau þrtiguð af hræðslu, augun
starandi tóm. og stundum er
um tilvikum það lélegt að
það virðist frekar ætlað
skynlausum skepnum en
börnum.
Á meðan kvikmyndir ætlað-
ar börnum i kvikmynda-
húsum eru i flestum tilfell-
um vart sýningarhæfar
vegna iágkúrulegs inni-
hajds.
Á meðan allur kvikmynda-
húsarekstur er i höndum
einkaaðiia.
Kristsvið auglýsingar i is-
lensku sjónvarpi (sjá
fyrstu grein)?
Og á ineðan hirðsveinar úr
endurholdguðum leiftur-
sóknarflokki Hitlers berj-
ast fyrir „frjálsu útvarpi
og sjónvarpi” þegar þeir
eru i raun að berjast fyrir
fjölmiðlun i einkaeign?
Upplýsingin er það litil að
þessir sveinar Nerós nota
ekki einu sinni rétt hugtök,
1
i
j
A meðan það er ekki einn
stafur um hljóð-mynda-
miðla kennslu i marg-
rómuðum en sem betur fer
einnig umdeildum grunn-
skólaiögum.
A meðan islensk kvikmynda-
gerö berst i bökkum vegna
fádæma skilningsleysis og
andúðar islenskra stjórn-
valda, svo ekki sé meira
sagt. Er það nokkur hemja
að á meðan rikið hagnast
um hundruð miljóna i
formi skatta á kvik-
myndasýningum, þá sé
veitt skitnum 30 miljónum
til islenskrar kvikmynda-
gerðar (1979)?
Og á meðan islenskir
unglingaleiðtogar líkja
boðskapnum um fæðingu
hvað þá um boðskapinn^og
fyrir hverju eru þeir þá að
berjast?
r
Utúrdúr
Danir hafa gert tilraun með
það sem kallast frjálst sjón-
varp. Sú tilraun byggðist meðal
annars á þvi að komið var upp
vinnustofu i Kaupmannahöfn
fyrir nokkrum árum. Þeir sem
stóðu að þessari starfsemi i
byrjun voru danska kvik-
myndastofnunin og danska
sjónvarpið. Vinnustofan var vel
búin öllum tækjum til kvik-
myndagerðar og við hana störf-
uðu tæknilegir ráðgjafar þeim
til halds og stuðnings sem höfðu
frambæriiega hugmynd að
Fjórða
og síðasta
grein
kvikmynd. Þar með gafst öllum
þeim sem höfðu áhuga og vilja
tækifæri til listrænnar túlkunar.
Engrar kvikmyndalegrar
menntunar var og er krafist
(þvi vinnustofan er enn starf-
andi af fullum krafti). einungis
lögheimilis I landinu. Allur'
kostnaður (hráfilma, framköll-
unar-og önnur verkstæðisvinna
og laun tæknilegra ráðgjafa) við
myndgerðina er borgaður af
dönsku kvikmyndastofnuninni.
Nokkrar af þeim kvikmyndum
sem hafa verið gerðar á vinnu-
stofunni á liðnum árum hafa
verið sýndar i danska sjónvarp-
inu, á kvikmyndahátiðum og
viðar. Frjálst útvarp og sjón-
varp getur einungis verið rikis-
rekið og það höfum við i dag á
Islandi enda þótt deila megi um
markmið þess og leiðir og það
virðist oft frekar i einkaeign en
frjálst. Þetta var annars útúr-
dúr.
Nú,en á meðan ástandið er svo
slæmt sem raun ber vitni og lesa
má meðal annars úr áðurnefnd-
um upptalningum. er þa ekki
firra ein og fásinna að skrifa há-
stemmdar greinar um þær
rannsóknir og niðurstöður sem
eru fyrir hendi um f jölmiðlun og
börn og unglinga i samfélagi
einstefnumiðlunar? Getum við
endalaust horft fram hjá stað-
reyndunum, logið að okkur
sjálfum og haldið áfram að trúa
þvi sem við viljum trúa. enda
þótt við vitum betur, þegar að er
gáð? Það er ekki öll von úti,og i
tilefni af þvi þá leitar enn meir á
huga minn með hverjum degi
sem liður að nota þá einu leið
sem hugsanlega gæti vakið at-
hygli á málinu, en það er að
auglýsa i útvarpi og sjónvarpi á
hverju kvöldi i heila viku eftir-
farandi athöfn:
Sprengi kl. 24:00
„Vegna þeirrar þrykkingar á
ofbeldi, klámi, morðum sjálfs-
morðum, fellegu fólki, gáfuðu,
riku og kynæsandi inn i vitund
mina sem islenskir fjölmiðlar
hafa stundað á liðnum árum, þá
hef ég nú klæðst gamla nasista-
búningnum sem ég fann i rusli
einsútgerðarfyrirtækisins vestur
i Stykkishólmi fyrir nokkrum
árum, settupp svört sólgleraugu
og mun sprengja sjálfan mig i
loft upp fyrir framan Útvegs-
bankann i Austurstræti kl. 24:00
næstkomandi sunnudag.
Sýningin er ætluð ungum sem
öldnum.”
Að hvaða niðurstöðu komst
Þjóðverjinn Walther Tröger
meðal annars i rannsókn sem
hann gerði á 4000 unglingum á
aldrinum 12-19 ára 1963 er varð-
aði móttöku og upplifun þeirra á
kvikmyndum (sjá grein 1.)?
Hluti unglinganna upplifði kvik-
myndina eins og hvern annan
raunverulegan atburð sem ger-
ist hér og nú. Hvað sjá börn og
unglingar ekkii kvikmyndahús-
um á Islandi og i islensku sjón-
varpi? Skiptir þá nokkru máli
hvort atburðurinn á sér stað i
Austurstræti, i kvikmyndahúsi
eða heima á stofugólfi?
Þvi segi ég: ef við höldum
sjónvarpsefni og kvikmyndum
að börnum og unglingum á þann
hátt sem nú er,þar semnotkunin
er yfirborðslegog stjórnlaus þá
getum við á sama hátt hvatt
börn og unglinga, jafnvel skipu-
lagt ferðir frá skólanum til að
horfa á þennan venjulega at-
burð sem i stað þess að gerast á
hvita tjaldinu eða i sjónvarpi
gerist nú i Austurstræti um næstu
helgi. Þetta verður án efa ágæt-
is tilbreyting fyrir þá sem leita
hennar i annars frekar daufum
miðbæ borgarinnar.
Hittumst heil um næstu helgi.
N.M. Munið eftir að fylgjast
með aðdragandanum og aug-
lýsingunum, já.og minna börnin
á þær, þvi þannig kaupum við
friðinn sem allir þrá...