Þjóðviljinn - 20.04.1980, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. aprll 1980
Sara Lidman og John Sune
Carlson feröuöust ekki alls fyrir
löngu til Vfetnam og Kampiitseu
og skrifuöu greinaflokk um þá
ferö. 1 siöasta Sunnudagsblaöi (þ.
13. april) sögöu þau frá Thay
Ninh héraöi og sjiíkrahúsi fyrir
vansköpuö börn I Ho Chi Minh
borg. Bæklun þeirra er afleiöing
af eiturhernaöi Bandarfkja-
manna i Vietnam.
í þessari grein sem er önnur af
þremur f rööinni, segja þau Sara
Lidman og JohnSune Carlson frá
Vietnömum sem ekki vildu yfir-
gefa land sitt, heldur kusu aö
aöstoöa viö uppbyggingarstarfiö.
Ly Chanh Trung prófessor
geymir nú svin I bilskúmum
sinum, I staöinn fyrir bilinn sem
hann átti þegar Bandarikjamenn
greiddu honum laun.
Aö visu fær háskólakennari nú
120 dong i laun á mánuöi, sem er
helmingi meira en flokksstarfs-
menn og verkamenn fá. En þar
sem kílógramm af kjöti kostar 20
dong er svin miklu æskilegri eign
en jafnvel ffnasti blll.
Trung prófessor og kona hans
eru fingeröar manneskjur og lita
ekki út fyrir aö hafa alist upp viö
sjálfsbjargarbúskap. (Seinna
fréttum viö þó aö konan er ein-
mitt alin upp viö slikan búskap).
En þegar viö spyrjum hver ætli
aö slátra svininu góöa svarar
húsbóndinn:
— Einn af sonum okkar, sem er
tvitugurog gegnir nú herþjónustu
viö landamæri Kina og Vietnam.
Þegar hann kemur i leyfi slátrar
hann svininu og gerir þaö svo
snyrtilega aö ekkerthljóö heyrist.
Ég þori ekki einu sinni aö horfa á
þaö...
Þau
kusu
að
vera
kyrr
Klæöaverksmiöjurnar búa viö véla- og hráefnaskort, og verslunarbann Bandarikjanna kemur hart
niöur á þeim einsog öörum iönaöi f Vfetnam.
Grænmeti
Glæsileg ávaxtatré varpa
skuggum sinum á garöinn. En
þar sem áöur voru ræktaöar rósir
vex nú grænmeti. Hjónin búa i
einu af úthverfum Ho Chi Minh
borgar, sem allt frá timum
franska nýlenduveldisins hefur
veriö einbýlishúsahverfi háskóla-
starfsmanna. Heimili þeirra er
laust viö prjál, og gæti þaö bent til
þess aö fágaöur smekkur réöi þar
rikjum. Dökkgræn ,,ao dao”
mussan sem frú Trung klæöist
utan yfir viöar, hvitar siöbuxur er
fingerö og minnir á skartklæöin
sem konur hafa boriö i Saigon frá
fornu fari. En staöreyndin er
samt sú, aö tekjur fjölskyldunnar
eru nú aöeins einn tiundi af þvi
sem þær voru meöan á hernámi
Bandarikjamanna f Suöur-Viet-
nam stóö.
Þegar Bandarikjamenn fóru
hófst mikill brottflutningur
menntamanna. Þeim voru boönar
stööur og rannsóknaraöstaöa viö
bandariska háskóla og laun sem
gátu veriö margfalt hærri en þeir
höföu haft i Saigon.
— Margir þeirra sem vildu
ekki fara þá^hafa ekki getaö sætt
sig viö versnuö kjör og reyna nú
aökomastburt.Þeir skilja aö þaö
vöruflóð sem veriö var aö drekkja
okkur borgarbúum I var blekk-
ing. Þaö er til orö yfir þetta:
sykraöar kúlur — til aögreiningar
frá drápskúlunum sem hellt var
yfir landsbyggöina og Noröur-
Vietnam. En jafnvel þótt menn
viti aö góö lffskjör geta veriö
manninum til hneisu sem meö-
borgara, getur „sykurinn” hafa
náö tökum á honum..
— Fréttiö þið nokkurntima af
vinum, sem hafa flutt burt?
— Ójá, þeir skrifa oft. Margir
hafa þaðgott, efnalega séö. En þá
langar heim. Ef viö gætum bara
komið lagi á efnahagsmálin fljót-
lega held ég aö flestir myndu
koma aftur.
Hvaö Trung sjálfan snertir
finnst honum óhugsandi aö flytja
úr landi. Hann litur á sig sem einn
af þeim sem áttuöu sig seint og
eru engar hetjur, einn af þeim
sem „ekki hafa ennþá borgað
fyrir sjálfstæöið”, og ætla aö
verja þvi sem eftir er ævinnar til
aö vinna aö uppbyggingu
landsins.
Hann er af embættismönnum
kominn, faöir hans starfaöi i
banka á tlmum Frakka. ,,Og
sjálfur var ég alinn upp til að
veröa lftill Frakki. Kaþólskur
skóli I Saigon. Croyant mais pas
pratiquant (franska oröatiltækiö
yfir þann sem er kristinn af vana
en ekki endilega sannfæringu). A
stúdentsárunum var ég sendur til
Sorbonne.”
Félagsfræöikennari hans talaöi
um möguleika vanþróuöu rikj-
anna — og tók dæmi frá Róm-
önsku Amerlku. I Vletnam var
andspyrnustríö hinna rauöu gegn
Frökkum aö komast á lokastig - I
Paris sat Vietnaminn Trung og
skrifaöi doktorsritgerö um ka-
þólska heimspekinginn
Emmanuel Mounier.
Viö heimkomuna til Vietnam
fékk hann kennarastarf viö
menntaskóla, þar sem rektorinn
var kona og kommúnisti.
— Hún kynnti mig fyrir systur
sinni og þá varö ég ástfanginn og
endanlega bundinn minu landi.
Konan mln hefur alltaf skiliö allt
á undan mér. Hún er skáld.
Astarbréfin hennar fjölluöu um
fósturjöröina.
Tímarit
En Diem lét loka menntaskól-
anum. Rektorinn, sem jafnframt
varmágkona Trung, fór i felur og
varö siðar einn af stofnend-
i, þjóöfrelsishreyfingarinnar.
Trung og kona hans fluttu til
Saigon, og hann fékk kennara-
stööu viö háskólann. Þau höföu
alltaf samband viö andspyrnu-
hreyfinguna. Vegna kaþólskunn-
ar var hann ekki grunaöur, en
annars var strangt eftirlit á tim-
um Diem.
Ég var i hópi nokkurra ka-
þólskra menna sem hófu útgáfu
timarits. Þar fjölluöum viö um
Vietnam óbeint, t.d. meö löngum
og nákvæmum greinum um
ástandiö i Rómönsku Amerlku,
Spáni og Afriku. Þannig komumst
viö framhjá ritskoöuninni. Eftir
fall Diem gátum viö talaö opin-
skárra um hlutina, enda þótt
Ly Chanh Trung prófessor getur
ekki hugsaö sér að yfirgefa Víet-
nam.
strlöiö hafi þá komist á nýtt stig.
Ég var I Þriöja aflinu, samtökum
sem kölluö voru „Þjóðlegu
samtökin um lýöræöi og friö I
Vletnam”.
Trung gefur I skyn aö samein-
ing Noröur- og Suöur-VIetnam
hafi ekki gengiö alveg snuröu-
laust fyrir sig, „aö menntamenn
fyrir norðan hafi talaö annaö mál
en viö hér syðra”. En öllum
háskólakennurum I Saigon var
boöið upp á endurráöningu, og
þeir sem kenndu náttúruvísindi
gátu haldiö áfram aö nota sömu
kennslugögn og áöur. Þeir sem
störfuöu viö lögfræöi- og hug-
visindadeildir þurftu aö sækja
fyrirlestra I marxiskum fræðum,
sem haldnir voru af flokks-
félögum frá Hanoi.
— I tengslum viö þessa fyrir-
lestra höldum viö uppi umræöum.
Sumar kenningarnar viöurkenn-
um við, en svo eru til kenningar
sem við sunnanmenn höfnum. Við
erum hvattir til að kynna okkur
marx-leninisma. En þess er ekki
krafist að við göngum i flokkinn,
þaö er ekki skilyröi fyrir þvl aö
viö höldum prófessors- eöa lekt-
orsembættum okkar.
Hvaö segir Trung prófessor um
framtlö trúarinnar í Vletnam?
Hann svarar óbeint, i myndum,
einsog trúin sé orðin eitthvaö
annaö en hefö á seinni árum.
Hann minnist oft á verkamanna-
prestana i Rómönsku Ameriku,
sem eru ekki virkir I prédikunar-
stólum heldur i verksmiðjum.
Hann minnir á aö fyrsti kristni
söfnuöurinn hafi oröiö ein helsta
hugmyndauppspretta kommún-
ismans.
— Marxistar eru alltaf illa
liönir i kapltalisku samfélagi. En
þeir gefast ekki upp. Kristnir
menn hafa fyrir sitt leyti engin
forréttindi i sóslalisku samfélagi
— og þeir eiga ekki aö gefast upp
þess vegna. Reyndar hefur
kristindómurinn alltaf veriö upp
á sitt besta þegar hann hefur
veriö I litlum metum, þegar hann
hefur ekki gefið áhangendum
sinum nein forréttindi. Trú sem
er einhvers virði verður að geta
lifaö i felum. Ég hef veriö að
hugsa svolltið um Pétur postula
upp á síökastiö. Finnst ykkur ekki
skondiö þegar Meistarinn kallar
hann klett, og staöhæfir aö á
þessum hverflynda vesalingi ætli
hann að byggja söfnuð sinn...
Frú Trung kallar okkur til
borös. Hún hefur matreitt
hádegisverö og dúkaö borö sem
höföar til allra skilningarvita sem
hreinasta undur. Laufþunn hris-
blöö. Avextir hafsins. Salöt.
Smáréttir sem eiga ekki sinn llka.
011 máltiöin minnir á helgiathöfn,
bjarta messu.
Viö fáum aö vita aö hún hefur
fætt fimm börn og aö hún starfar
nú sem forstööukona á bama-
heimili. Hún er grönn einsog
stöngull, og hrukkótt, enda oröin
amma. En I augum hennar sér
maöur bregöa fyrir fjórtán ára
stúlkunni sem hljóp meö bréf á
milli andófsmanna og stóru
systur sinnar „Varðandi Frelsun
Fósturjaröarinnar”....
Viö hittum Trung-fjölskylduna
á sunnudegi.
A mánudaginn erum viö I
borgarhlutanum Cholon, þar sem
flestir Ibúanna eru klnverskir;
Hoa, einsog þeir kalla sig sjálfir.
Sumar stærri verslanirnar eru
lokaöar, en flestar hinna smærri
eru opnar og á götunum er iöandi
mannllf. Utanaðkomandi gestur
sér ekkert af þeim mótsögnum,
sem hljóta að vera undir yfir-
boröinu.
Viö heimsækjum litla klæöa-
verksmiöju, sem verkamennirnir
hafa stjómaö sjálfir siöan eig-
andinn flutti úr landi. Flestir af
þeim 500 sem hér vinna eru Hoa.
Nýi verkstjórinn er kona, Voung
To Nu. Hún er 25 ára og verka-
fólkið valdi hana úr sínum hópi.
Hún er fædd I Saigon, en foreldrar
hennar fluttu þangaö frá Klna.
Einsog flest Hoa-börn læröi hún
kinversku heima hjá sér, en gekk
I venjulegum vietnamskan skóla.
Faöir hennar var fjöllistamaöur
ogkennirnú loftfimleika viö leik-
hús I Ho Chi Minh-borg. Móöir
hennar dó ung, og faðir hennar
kvæntist aftur. Þessari fjölskyldu
var þaö mikiö áfall þegar ágrein-
ingurinn kom upp milli Klna og
Vietnam. 1 mai-júnl 1978 hófust
daglegar útvarpssendingar þar
sem Kinverjar hvöttu Hoa-fólkiö
til aö flytjast frá Vietnam. Kln-
versk skip áttu aö taka fólkiö upp
úti fyrir ströndum Vietnam. Þvi
var sagt aö óhætt væri aö leggja
af staö I litlum bátum.
Hálshöggnir
Voung To Nu segir einnig frá
þvi, aö útsendarar hafi komiö til
Vletnam, og var þaö liöur I kin-
verskri aögerö, sem kölluö var
„Bariö að dyrum”. Þeir sögöu aö
sennilega mundu Klnverjar
neyöast til aö senda hersveitir til
Ho Chi Minh-borgar. Ef þeir hittu
þá fyrir Hoa-fólk, yröi það hálfs-
höggviö sem fööurlandssvikarar.
— Viö vorum mjög sorgbitin.
Allir Hoa eiga rætur I Klna, allir
vilja láta jaröa sig þar. Fyrir
okkur, sem aldrei höfum komiö
þangaö, er Kina „okkar innra
land”, okkar leynda ást. A hinn
bóginn elskum viö llka Vletnam,
þar sem viöhöfum lifaöllfi okkar.
Þaö er einsog sérhver fjölskylda
hafi veriö klofin meö sveröi.
Þegar áróöurinn dundi sem hæst
vildi stjúpmóöir min fara burt.
Börnin hennar vildi fylgja henni.
Ég vildi vera kyrr. Pabbi var i
vafa. Stjiqjmóðir mln fór til yfir-
valdanna og baö um feröaleyfi
fyrirsigog börn sin. En á slöustu
stundu sá hún eftir öllu saman og
ákvaöaö veröa um kyrrt. Nokkrir
ættingjar minir fdru burt, og sjó-
ræningjar réöust á þá á hafi úti.
Aldrei sást neitt neitt skip frá
Klna. Nú eru þeir i' flóttamanna-
búöum I Malasiu.
— Þaö er fleira sem veldur þvi
aö viö erum farin aö skilja, aö
hatur stjórnarinnar i Peking á
Vletnam vegur þyngra en um-
Klnverjar ráöast inn I Cao Bang I Vfetnam. „Hatur þeirra á Vfetnam
vegur þyngra en umhyggjan fyrir Hoa-fólki, sem býr utan iandamæra
Klna”.