Þjóðviljinn - 04.05.1980, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 4. mai 1980
Lengi vei var bílaíön-
aöurinn sú framleiðslu-
grein sem virtist hafa
tryggustu vaxtarmögu-
leika. Svo er ekki leng-
ur. Hann er í kreppu.
Markaöurinn er aö
verulegu leyti mettaöur
í þeim löndum þar sem
kaupgeta leyfir aö
einkabifreiö sé algengur
gripur. Ariö 1978 seldust
32 miljónir bíla I heimin-
um> gert er ráö fyrir þvi
að áriö 1985 muni seljast
32.5 miljónir. Það er
ekki umtalsverður
vöxtur.
KREPPA í BANDARÍSKUM BÍLAIÐNAÐI:
Héldu of lengi
í bensíngleypa
Samdrátturinn er alvarleg-
astur i bandarlskum bilaiönaöi:
hann selur nú 24% færri bfla en I
fyrra. Þetta er alvarleg kreppa.
Ford hefur nýlega lagt niöur 3
verksmiðjur og sagt upp 15.000
manns. Chrysler berst fyrir llfi
sinu — þarf aö skrapa saman 2
skipti þessir þættir aö sjálfsögöu
máli. Fréttaskýrendur sameinast
um þaö, m.a. I vikuritunum Time
og Newsweek, aö veita bila-
furstunum ákúrur fyrir aö hafa
komiö sér I sjálfskaparvlti. Þeir
hafi hagaö sér heimskulega, ekki
kunnaö á markaöslögmálin.
úr sporunum og neituðu aö hanna
smærri og sparneytnari blla,
héldu sig I staöinn viö stærri og
ábatasamlegri benslngleypa.
Hér er átt viö þaö, aö fyrirtækin
græddu um 1000 dollara á hverj-
um stórbíl, en 200—300 á smábil.
En þaö bókhald reynist
Japönskum bilum skipaö upp
Japanir ná æ stærri sneið af kökunni
1980
1972
vw
3%
Önnur
lönd 4,3% 1,6% 7,5%
Japanskir
bílar 5,5%
5%
lönd
4%
Teikningin sýnir skiptingu bandariska markaöarins 1972 og 1980. General Motors hefur haldiö sinu, en
japanskir bilar hafa skoriö drjúga sneið af hluta Ford og Chrysler. Volkswagen hefur ekki haldið sinum
hiut, en innflutningur frá öðrum löndum hefur nokkuö staöiö I staö
miljaröa dollara frá hluthöfum og
starfsfólki til aö leggja á móti 1.5
miljaröa dollara viöreinsarláni
frá rlkinu. General Motors
stendur best aö vígi, samt sagöi
sá hringur upp 12.000 manns fyrr I
þessiim mánuöi. Fjöldi atvinnu-
lausra I bllaiðnaöi fer aö nálgast
fjóröung miljónar. 1 bilaborginni
Detroit gengur fjóröi hver maöur
atvinnulaus nú þegar.
Sjálfskaparviti
Almenn vesæld I efnahagsllfi,
veröbólga meö 21% vöxtum og
svo hækkandi bensinverö nægja
ekki til aö útskýra hina banda-
risku bllakreppu, enda þótt allir
Sönnunin er einföld: meöan
framleiöslan stendur i staö eöa
dregst saman hjá risunum þrem,
GM.Ford og Chrysler, stóreykst
innflutningur japanskra bila.
Ariö 1972 voru 5 eöa 6 bllar af
hverjum hundraö sem seldust i
Bandarlkjunum japanskir. Nú er
meira en fimmti hver blll sem
selst frá Japan. Astæöurnar eru
tvær: japanskir bllar eru — eins
og evrópskir reyndar einnig —
betur smiöaöir en þeir banda-
rlsku. Og þeir eru miklu
sparneýtnari.
Newsweek segir: 1 stórum
dráttum geta bandariskir bila-
framleiöendur aöeins sjálfum sér
um kennt. Jafnvel eftir oliusölu-
banniö 1974 mjökuöust þeir ekki
skammgóöur vermir þegar
almenningur vill ekki stóra bila
og spyr eftir innfluttum smábil-
um fyrst og fremst.
Afskipti
þingsins
Hér er reyndar komiö aö mjög
fróölegu máli. Eins og menn
þekkja úr frjálshyggjuum-
ræðunni eiga öll afskipti hins
opinbera, þings, stjórnar, af efna-
hagslifinu, aö hafa truflandi og
neikvæö áhrif á hin blessunarrlku
áhrif markaöslögmálanna. En
hvaö geröist I Bandarlkjunum?
Þaö voru ekki kapitalistarnir sem
lifa og hrærast I þessum marglof-
uöu markaöslögmálum sem
tóku viö sér. Þaö voru kröfur um
staöal I bensínnýtingu, sem þing-
iö samþykkti áriö 1975, sem
neyddu bilafurstana i Detroit til
aö byrja á endurskoöun og nýrri
hönnun blla, sem þeir heföu átt aö
byrja á löngu fyrr. Ef þingiö
heföi ekki gert þetta, þá væri iön-
aðurinn nú þegar kominn I rúst,
segir talsmaður Sambands blla-
verkamanna.
En þótt endurskoöun á fram-
leiöslustefnu byrjaöi meö þessu
móti framleiða verksmiöjurnar I
Detroit og þar I grennd enn ,,of
mikiö,,af röngum bilum. Bila-
hringarnir hafa reynt aö fá
Carterstjómina til aö gera ýmsar
verndarráðstafanir, t.d. setja
innflutningskvóta á japanska
blla. Þeir hafa fengið synjun, meö
tilvlsun til þess aö þeir heföu
betur hlýtt ráöum stjórnmála-
manna fyrir nokkrum árum og
fariö aö framleiða þá blla sem
fólk vildi.
Erfiðir tímar
Bllaiðnaöurinn bölvar nú hátt
og I hljóöi og skrapar saman fé til
að leggja I hönnun smárra blla
sem og rafeindaútbúnaöar af
ýmsp tagi, sem bæöi á aö gera
sjálfa bilasmiöina vandaöri og
svo bæta allan gang bllanna
sjálfra, spara eldsneyti osfrv.. En
þetta tekur sinn tlma. Það er ekki
fyrr en 1982, aö Detroit getur
búist viö verulegum árangri af
umskiptunum. En þó aö
framleiösluvandamálin væru
leyst væri þaö eftir sem kannski
er erfiöara: aö endurheimta
trúnaö kaupenda, sem um þær
mundir veröa orönir mjög vanir
erlendum smábllum.
Sendimenn Newsweek I Detroit
segja: Bllatryllt Amrlka verður
9Ö læra erfiöa lexiu; aö lltiö er
betra, minna er meira — og aö
hinir góöu gömlu dagar koma
ekki aftur,
ÁB tók saman
óselJanlegir kádiljákar I langri röö: of mikiö af röngum bilum
Verkamenn hjá Ford I Mahwah halda heim eftir aö þeim var tiikynnt aö verksmiöjunni hafi veriö lokaö
fyrir fullt og allt: kapltalistarnir reyndust enn skammsýnni en stjórnmálamennirnir.
Chevrolet er eitt af þvi sem hefur haldiö GM á floti