Þjóðviljinn - 08.05.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 8. mai 1980
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
L tgefandi: utgáfufélag þjóöviljans
Framkvænidastjóri: EiÖur Bergmann
Hitstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson- Kjartan Olafsson
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Auglysingastjóri: Þorgeir Ölafsson.
Kekstrarstjóri: Úlfar þormóÖsson
Afgreiöslustjóri: Valþór HloÖversson
Hlaöamenn : Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magntis H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
hingfréttir: Þorsteinn Magnússon
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
I.jósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
ftlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson. Sævar Guöbjörnsson,
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjornsdóttir.
Skrifstofa :Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla : Kristin Pétursdóttir. Bára Halldórsdóttir, Bára SigurÖardótt i'
Símavarsla: Olöf Halldórsdóttir. Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bánöardóttir.
Ilúsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halia Pálsdóttir. Karen Jónsdóttir.
i tkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Kitstjórn. afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Keykjavfk, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Fimm kröfur
til Norömanna
• Ný samningalota hefst í Jan Mayen málinu í dag.
AAælikvarði á samningsvilja Norðmanna mun fást í upp-
hafi þegar í Ijós kemur hvort samninganefnd þeirra
hefur aflað sér heimildar til þess að semja um land-
grunnsréttindi á svæðinu. Sé svo ekki, eins og á
samningafundunum í Reykjavík 14. og 15. apríl sl.,eru
heildarsamningar ekki á dagskrá og gagnslítið að þæfa
mál við Norðmenn.
• Eftir þá gliðnun sem fram kom í íslensku samn-
inganefndinni í síðustu samningalotu lagði Þjóðviljinn
áherslu á að Alþingi nestaði samningamenn okkar vel til
Oslofarar. Flokkarnir hafa rætt stöðuna, en sveipað sig
þagnarhulu eins og pókerspilarar. Þeir sem skil kunna á
spilamennsku vita að tviræðni slíkrar þagnar getur verið
ærin.
• Alþýðubandalagið hefur jafnan verið þeirrar
skoðunar að mestu skipti að norsk stjórnvöld og al-
menningur í Noregi gerðu sér grein fyrir íslenska mál-
staðnum, alvöru hans og þýðingu, og blandaðist ekki
hugur um einarða afstöðu íslensku samningamannanna.
í samræmi við þetta viðhorf hefur þingflokkur Alþýðu-
bandalagsins sett fram opinberlega fimm meginkröfur
á hendur Norðmönnum í þessum viðræðum sem nú eru
hafnar.
1. Viðurkennd verði óskert200 mílna auðlindalögsaga is-
lands, en Norðmenn hverfi alveg frá fyrri kröfu um
miðlínu.
2. Veiðar á loðnu, kolmunna, rækju og öðrum tegundum,
sem veiddar eru á Jan Mayen svæðinu, verði að jafn-
aði byggðar á reglu um helmingaskipti.
3. Réttindi Islands til landgrunnsins á Jan Mayen
svæðinu verði tryggð með afdráttarlausri skiptingu,
sem tilgreind verði í samningi. Norðmenn fallist á að
færa ekki útefnahagslögsögu sína við Jan Mayen fyrr
en slíkur samningur hefur verið staðfestur.
4. Olíuboranir á Jan Mayen svæðinu verði háðar sam-
komulagi beggja þjóðanna.
5. Samningar, sem gerðir yrðu á þessum grundvelli
verði ótímabundnir og óuppsegjanlegir.
• Sú yfirlýsing Olafs Jóhannessonar utanríkisráð-
herra í Morgunblaðinu i gær, að þessi f imm áhersluatriði
Alþýðubandalagsins „séu efnislega yfirleitt um það
sama" og hann setti fram í sínum inngangspunktum á
fundi landhelgisnefndar er mikilvæg í þessu sambandi.
Svo virðist sem samkomulag sé innan viðræðu-
nefndarinnar í öllum meginatriðurrvog er það vel.
Krafan um aðolíuboranir norðan 70. breiddargráðu
verði háðar samþykki beggja þjóða er þó ný. Eftir langt
hik er nú meirihluti norska þjóðþingsins kominn á þá
skoðun að hef ja beri tilraunaboranir eftir olíu norðan 62.
gráðu við norsku ströndina. Norðmenn hafa gert sér
grein fyrir þeirri hættu sem strandlífi og fiskveiðum er
búin af olíuvinnslu á þessum slóðum.
• Ahættan eykst að sjálfsögðu norður við ísrönd og ef
illa tækist til með hugsanlega olíuvinnslu norðan 70.
gráðu er ekki hægt að horf a f ram hjá þeirri staðreynd að
þaðan liggja allir straumar I átt til (slands. Afleiðingar
olíuslysa gætu ógnað lífi þjóðarinnar og skilyrði um
þetta atriði þarf því að vera skýrt og ótvírætt.
• Þaðserri umeraðtefla íþessum málum, bæði varð-
andi Jan Mayen svæðið, og ekki síður Austur-Græn-
landssvæðið, er fyrst og fremst að þarna er hagsmuna-
svæði okkar til norðurs sem liggur upp að okkar fiski-
miðum og er líffræðilega tengt og skylt okkar hafsvæði.
• Engin þjóð á jafnmikilla og réttmætra hagsmuna
að gæta á hafsvæðinu noröur af lögsögu islands og is-
lendingar sjálfir. Fiskveiðar, nýting hafsbotns og olíu-
vinnsia á þessum slóðum verða ekki slitnar úr tengsium
við nýtingu okkar eigin iögsögu eða ísienskt efnahagslíf.
Þennan sanngirnisrétt verðum við sjálf aö skilja og
virða og sfanda að samningum i samræmi við hann.
— ekh
jilrippt
Vinnufriður úti
Svlþjóö, land hins „eillfa”
vinnufriöar, er nú á ný oröiö
land stórverkfalla og verk-
banna. Hvaö hefur breyst, hvaö
veldur? Tvær ástæöur viröast
vera nærtækastar. Annarsvegar
hefur hagvöxtur hin sföari ár
veriö hægari en áöur, og hins
vegar hafa Svlar búið viö
borgaralega samsteypustjórn i
fjögur ár, eftir aö
sóslaldemókratar höföu veriö
ráöandi I stjórn landsins um
nærri hálfrar aldar skeiö.
Félagsfræöiprófessorinn
Walter Korpi, sem ritaö hefur
læröar bækur um sænska vel-
feröarkapítalísmann og verka-
lýöshreyfinguna, og um verkföll
I Svíþjóö, er aö minnsta kosti
ekki I vafa um orsakir þess aö
vinnufriöur er nú úti I landinu.
Korpi segir I viötali viö
Dagens Nyheter að þaö muni
veröa mjög erfitt aö komast aö
friösamlegum samningum á
vinnumarkaöi meöan borgara-
flokkarnireru viö völd. Þaö hafi
veriö samtvinnun verka-
lýöshreyfingarinnar og ríkis-
valdsins, hin sögulega mála-
miölun milli vinnu og fjár-
magns, sem áöur tryggöi
vinnufrið i Svlþjóö.
Forsendur fallnar
Nú eru þessar forsendur ekki
lengur fyrir hendi. Fram undir
1930 voru Sviar og Norðmenn
mestu verkfallsþjóöir fheimi. A
áratugnum milli 1930 og 1940
gekk vinnufriöurinn hinsvegar i
hlaö i Svlþjóö. Aö áliti Korpis
var skýringin sú aö sósialdemó-
kratar náöu á þvl timabili föst-
um tökum á rlkisvaldinu.
Verkalýöshreyfingin fór aö lita
á stjórnmálin og rikisvaldiö
sem tæki til þess aö jafna vel-
feröinni.
Á sama tima og af sömu
ástæöum gátu atvinnurekendur
ekki lengur rekiö þá verkbanns-
stefnu sem þeim haföi áöur ver-
iö svo töm. Meöan sósialdemó-
kratlsk ríkisstjórn var viö lýöi
og hagvöxtur var tiltölulega
mikill, þannig aö svigrúm var
til þess aö kosta félagslegar um-
bætur og jafna lifskjör, gekk vel
aö tryggja vinnufriöinn.
Borgaraleg
stjórny verkföll
— Nú eru dagar hagvaxtarins
aö mestu taldir, að mati Korpis.
1 framtiöinni veröur erfitt aö
semja um kaup og kjör á vinnu-
markaöi vegna þess að ekkert
er'til skipta — amk ekki viöbæt-
ur hagvaxtarins. Þó álitur hann
aö þetta atriöi skipti ekki
sköpum fyrir þróunina.
— Næstum ekkert land á
Vesturlöndum hefur getaö
tryggt vinnufriö á eftirstriös-
árunum án þess að veriö hafi viö
völd sósialdemókratískar
stjórnir — og þaö traustar i
sessi. Þessi tengsl eru engin til-
viljun og að áliti Korpis er þaö
fyrst og fremst tilkoma
borgaralegrar stórnar sem
spillir vinnufriöi I Sviþjóð.
— Viö héldum aö vinnufriöur
og Sviþjóö væri eitthvaö sem
tengdist saman. Nú vitum viö aö
þaö er ekki tilfelliö. Fram aö
1930 höföum viö borgaralegar
rikisstjórnir og verkföli. Nú er
borgaraleg stjórn aftur komin á
kreik og verkföllin sömuleiöis.
Samleikur úr
sögunni
Astæðuna fyrir þvi aö verk-
fallsaögeröir hafa ekki veriö
upp á teningnum fyrr en eftir
fjögurra ára stjórn borgara-
flokkanna telur Korpi vera þá
aö fram aö kosningunum 1979
hafi margir álitiö aö borgaraleg
stjórn yröi aðeins millispil. Siö-
an tækju sósíaldemókratar viö
aö nýju og allt félli I sama far-
veg og áöur. En borgara-
flokkarnir reyndust fastari i
sessi en svo aö þeim yröi velt
eftir eitt kjörtlmabil, og nú er
samleikur rlkisvalds og
verkalýöshreyfingar úr sög- g
unni. Meö honum hverfur sá I
samkomulagsvilji sem Alþýöu- J
sambandiö og Vinnuveitenda- |
sambandiö sýndu — meö eöa á ■
móti vilja sinum — um fjörutíu I
ára skeiö. m
Velferðar-
kapítalisminn
Á þessu vinnufriöarskeiöi |
byggöist sænski velferöarkapi- ■
talisminn upp. Margrómaö er g
þaö fyrirbæri og kostirnir oftast J
taldir þeir aö annarsvegar hafi ■
Svium tekist með háþróun i ■
rannsóknum, tækni og iönaöi aö í
tryggja hagvöxt og sterka stööu |
kapltaliskra stórfyrirtækja, á ■
alþjóðamarkaöi, og hinsvegar |
aö virkja alþýöuhreyfingar, m
styrkja stööu verkalýöshreyf- |
ingarinnar I atvinnulifinu og ■
tryggja félagslegar framfarir. -
En hvort sem þaö eru nú bata- I
merki á sjúklingnum eöa ■
óhjákvæmilegur fylgifiskur vel- |
feröarkapitalismans þá er nú ■
mest rætt I Sviþjóö um út- I
sláttarsamfélagiö. Spurt er: Er J
þaö svo aö velferöarkapitalism- ■
inn skapi nýtt ólæsi, unglingaaf- I
brot, drykkjusjúklinga, eitur- ■
lyfjaneytendur, likamlegt og |
andlegt heilsuleysi og annaö af ■
þvi tagi sem hann átti I raun að I
útrýma?
Gildi verkfalla? !
Þetta var útúrdúr, og svo viö |
höldum okkur viö verkföllin þá ■
er þaö skoðun Korpis aö.enda I
þótt tlma vinnufriöarins sé úti, Jj
þá sé enn alvarlegra aö strax «
komi til stórátaka. Sannleikur- B
inn sé sá aö verkalýöshreyfingin ■
hafi aldrei grætt og oftast tapað |
á stórverkföllum, og nefnir þar ■
allsherjarverkfalliö 1909 sem |
dæmi. Stutt verkföll geti hins- "
vegar veriö árangursrik. g
Aöur hefur Korpi sett fram þá B
skoöun aö tlö verkföll beri ekki £
vott um styrk verkalýöshreyf- g
ingarheldurmiklufremur veik- ■
leika hennar á pólitlska sviöinu. ■
Hann hefur bundið vonir við B
samstæöa verkalýöshreyfingu Jj
sem væri þaö sterk pólitískt aö |
hún gæti knúiö fram grund- ■
vallarbreytingar á eigna- og S
valdakerfi þjóöfélagsins. I þvl "
sambandi hefur hann mælt ■
mjög meö meöákvöröunar- ■
lögunum, „medbestemmande- "
lagen”, sem veita sænskum •
verkalýösfélögum aukinn rétt S
til afskipta af ákvöröunum I at- ■
vinnullfinu og hugmyndum |
sænska alþýöusambandsins um ■
launasjóöi sem smámsaman 1
eigi aö tryggja launafólki J
eignaraöild og meirihiuta I ■
helstu atvinnutækjum Svia.
og shorrið
Fjársöfnun fyrir Skálatún
Menn eru misjaf nlega af
guði gerðir. Sumir eru
sterkir og hraustir allt sitt
líf. Aðrir eru vanmáttugir
eða skertir allt frá
fæðingu. Það er heilög
skylda þeirra sterku að
styðja hina veiku og van-
máttugu. Með það sjónar-
mið í huga hefur
Umdæmisstúkan nr. 1 og
Styrktarféiag vangefinna
staðið að rekstri heimiiis
fyrir vangefin börn að
Skálatúni í Mosfellssveit.
Heimilið er sjálfseignar-
stofnun, sem fær tekjur
sínar af daggjöldum vist-
manna og styrkjum frá
ýmsum vinveittum aðilum.
Nú hin síðari ár hefur
reynst mjög erfitt að láta
tekjur heimilisins hrökkva
fyrir útgjöldum og hefur
stundum ekki verið séð
hvernig takast mætti að
halda heimilinu gangandi.
Slíka erfiðieika þekkja
menn af eigin reynslu nú á
tímum.
Til þess aö reyna aö bæta þetta
ástand að nokkru hefur Umdæm-
isstúkan nr. 1 ákveöiö aö hefja
fjársöfnun til styrktar
Skálatúnsheimilinu. 1 þessu
skyni veröur haldinn basar I
Templarahöllinni, Eirlksgötu 5,
Reykjavlk, sunnudaginn 11 maí
n.k.,Þar veröa seldir ýmsir góöir
munir ásamt kaffi og kökum.
Basarinn veröur opnaöur kl. 14.
Þangaö eiga þeir erindi, sem vilja
styrkja þetta göfuga málefni.
Tekiö veröur á móti munum og
framlögum eftir kl. 15 dagana
7.,8. og 9. mal I Templarahöllinni.
— mhg