Þjóðviljinn - 08.05.1980, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 8. mai 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
AfmælisbarniO f essinu sfnu.
listónleikar
leikhúsinu
Konunglega leikhúsinu i Kaup-
mannahöfn 1953.
Frá 1950 hefur hann komiö
fram sem einsöngvari meö Sin-
fóniuhljómsveit Islands og meö
söngsveitinni Filharmóniu o.fl. i
mörgum stórverkum, svo sem 9.
sinfóniu Beethovens, Sköpuninni
eftir Haydn, Stabat Mater eftir
Szymano.wsky, Requiem eftir
Brahms o.fl. Guömundur söng á
tónleikum I Palais Schwarzen-
berg I Vin 1960 og var einnig ein-
söngvari meö Karlakór Reykja-
vikur i áratugi. Hefur hann fariö I
margar söngferöir meö kórnum
til annara landa. Hann er nú
heiöursfélagi kórsins. .
Fjölmargar hljómplötur hafa
veriö gefnar út meö söng Guö-
mundar á sl. 30 árum.
Guömundur hóf störf hjá Rikis-
útvarpinu 1954 og starfar þar
enn. Framkvæmdastjóri þess
hefur hann veriö frá 1966. Hann er
kvæntur bóru Haraldsdóttur og
eiga þau þrjú börn.
Guömundur Jónsson hefur
veriö einn af fremstu og ást-
sælustu söngvurum okkar um
hartnær 40 ára skeiö. Veidur þvi
ekki aöeins frábær rödd,heldur og
maöurinn sjálfur, eins og hann
leggur sig. Þaö er þvi ánægjulegt
ekki einasta fyrir hann sjálfan
heldur einnig fyrir hina fjölmörgu
vini hans og velunnara, aö fé-
lagar hans I listinni skuli ætla aö
minnast sextugsafmælis hans
meö svo veröugum hætti sem
fyrirhugaö er. Þess er og vert aö
geta, aö þjóöleikhússtjóri býöur
Þjóöleikhúsiö fyrir afmælistón-
leikana. Þaö veröur áreiöanlega
þröngt á þingi i þvi húsi á laugar-
daginn. — mhg
Klemens Jónsson leiklistarstjóri og Kristinn Hallsson óperu-
söngvari sjá um undirbúning afmæiistónieikanna.
— Mynd: — eik
á dagskrá
Halldór
Pjetursson:
Það þarf ekki annað en íslenskan
œrsmala, sem hugsar og les, til að
sjá sannleikann um skyldleika
okkar við Norðmenn í réttu Ijósi
Jan Mayen-deilan
angi af stærra máli
Meining mfn er ekki sú, aö ræöa
þessa deilu, til þess hef ég enga
hentugleika. Aftur á móti skora
ég á islenska alþýöu aö vera nó
einu sinni samtaka og kreppa
ekki hnefana i vösum, aö krata
siö. An nokkurrar þykkju til
norsku þjóöarinnar höfum viö fátt
gott þaöan þegiö. Þvi réöu
auövitaö höföingjarnir og oliu-
furstarnir rata slóöina.
Þaö voru norsku konungarnir,
sem ollu hörmungum Sturlunga-
aldarinnar, siguöu höföingjunum
saman svo flest okkar mannval
varleitttilhöggs. Og eins og fyrri
daginn var kristnin I broddi fylk-
ingar, meö ,,skaöa”-Arna, sem
dr. Helgi Péturss nefnir svo, af
sinni alkunnu snilld. Siöan reis
hver bylgjan annarri brattari og
hörmungaaldirnar fylgdu I kjöl-
fariö þar til viö lentum i eins-
konar skransölu undir Dana-
konung. Sú saga er ljót, þó held ég
að hún hafi útilokað að þjóðin yrði
aldauöa. Auövitaö fláöu þeir
okkur inn úr skyrtunni en höföu
aldrei mannskap til aö rétta
okkur náöarhöggiö. Heföi hór-
dómurinn viö Noreg haldiö áfram
mundi hér engin Islensk þjóö vera
til staöar og Jan Mayen máliö úr
sögunni.
Þaö merkilega er, aö viö höfum
alltaf legiö hundflatir fyrir Norö-
mönnum, hvernig sem þeir hafa
sparkaö I okkur og aldrei lagt
okkur liösyröi. Þeir reyttu af
okkur fiskinn, allt upp aö bæjar-
dyrum og aldrei réttu þeir okkur
hönd I öllu okkar þorskastríöi,
sem viö háöum viö mestu mann-
kúgara þessa hnattar, og smiös-
höggiö létu þeir riöa þegar þeir
komu inn á okkur herstööinni, til
aö óvingast ekki viö Rússa. Þótt
mér lfki nú ekki allt hjá þeirri
þjóö býst ég ekki viö aö Norö-
menn teymi þá á eyrunum. Þrátt
fyrir þetta eru Islendingar alltaf
aö flaöra upp um Norömenn og
telja tilfrændsemi við þá, enda er
til islenskt máltæki, sem segir:
„Þangaö sækir klárinn, sem hann
er kvaldastur”. Gamall vinur
minn á Austurlandi sagöi oft:
„Þótt min bein kólni”. Og ég tek
þetta upp og segi „þótt min bein
kólni” mun þaö siöar leitt I ljós,
aö viö erum sáralitið skyldir
Norömönnum. Mig skiptir þaö
engu þótt sagnfræöingar og aðrir
hakki þar hugvillur hver úr
öörum. Þótt ég hylli Sigurö Nor-
dal jafnt lifandi sem dauöan,
þoröi enginn sagnfræöingur aö
ryöja nýjar brautir meöan hann
var á llfi, utan dr. Baröi
Guömundsson, enda langt á
undan sinum tima. Eins og
veraldarsagan tjáir svo vel fá
slikir menn litla áheyrn I lifenda
lifi. Þeir, sem lægra hugsa, hafa
alltaf sannleikann I greip sinni, en
alltaf smýgur hann þeim úr
greipum og svo mun enn veröa.
Þaö þarf ekki annaö en islenskan
ærsmala, sem hugsar og les, til aö
sjá sannleikann um skyldleika
okkar viö Norömenn i réttu ljósi.
Þvi mun ekki veröa mótmælt,
aö þegar þjóöflokkur flytur úr
einum staö I annan ber hann meö
áér siöi, venjur og þaö markverð-
asta, sem hann veit. Þegar at-
hugaö er hvaö viö vitum um svo-
kallaöa Norðmenn á landnámsöld
okkar, þá kemur ekkert heim og
saman. Hér skulu aöeins nefnd
nokkur dæmi:
Hestakyn okkar finnst ekki fyrr
en austur I Asiu. Fjárkyn okkar
er svo ólikt norsku fé sem veriö
getur og vart er þar um stökk-
breytingu aö ræöa. Likbrennsla
var I Noregi, hennar varö ekki
vart hjá okkur I fornöld. Goðar
eða goðorð voru óþekkt i Noregi.
Um nautgripi veit ég ekki. Ekki
einu sinni liking með norska
hundinum og þeim islenska. Allt
þetta veit hver smástrákur á
tslandi, þótt sagnfræðingar neiti
öllu sllku.
Islendingar eru að mestu af
öörum stofni en norskum, bæöi
írum og allskonar stofnum, sem
þá fluttu austan úr heimi. Þá sögu
segja rúnasteinar alla leiö frá
Svartahafi til Svíþjóðar, Dan-
merkur og austurstrandar
Noregs. Þykirekki mörgum kyn-
legt, aö Noregur tæmdist af
skáldum meö landnámi Islands?
Jú, sagnfræðingar hafa bent á
hálfa visu eftir Harald konung
Sigurðarson og mig minnir aöra
hálfa eftir hinn helga Olaf. Einnig
Eyvind skáldaspilli og Þjóöólf úr
Hvini. Séra Björn O. Björnsson,
gáfaöur maöur og rýninn, sagöi
mér aö hann heföi grafiö þaö upp,
aö þeir heföu veriö af þeim stofni,
sem dr. Baröi tilnefnir á austur-
strönd Noregs, svonefndir Her-
ólar. Þar þekktust goöar en
konung vildu þeir ekki hafa.
Höföu þó einn um tima og likaöi
hann ekki illa en drápu hann bara
vegna nafnsins. Herólar þessir
voru sagna- og söguþjóö, iökuöu
söng og kvæöalestur. Þeir höföu
verið á mála hjá Rómverjum og
vlöar og hröktust svo alla leiö til
Sviþjóöar, Danmerkur og Austur-
Noregs, aö hyggju dr. Baröa, og
héldust þar lltt blandaöir kannski
um 200 ára skeiö. Margir aðrir
þjóöflokkar voru þá á ferli. Æsir,
sem settust aö I Sviþjóö.og aörir
flokkar komu til Danmerkur
austan úr heimi. Þeir fáu land-
námsmenn okkar, sem ein-
hverjar sagnir eru um, telja ættir
sinar I austur. Trúlegt er, aö
Haraldur hárfagri hafi ekki verið
Norömaöur. Hvort hinir vitru
menn hafa enn fundiö fööur aö
Ingólfi, sem á aö hafa numið
Reykjavik, eöa nokkur önnur skil
á honum, veit ég ekki. Ekki
ósennilegt aö ísraelsmenn hafi
verið I þessum flökkuhópum.
Enginn trúir, aö svo harösnúinn
þjóöflokkur hafi dáiö út.
Þaö er sýnilegt aö lokaorrusta
Haralds konungs stóö aö mestu
viö þennan þjóöflokk á austur-
ströndinni. Þaöan eru runnar
þjóösagnir um aö Haraldur hafi
tekiö af öll óöul I Noregi, sem ekki
mun eiga sér neina stoö, en á allri
austurströndinni, þar sem mót-
staöan var mest, mun hann hafa
gert þetta. Heföi hann afnumiö
allan óöalsrétt heföi hann aldrei
kembt af sér alla lús.
Eftir orrustuna I Hafursfirði
hreinsaöi Haraldur til I eyja-
klösunum og þaö fólk flúöi til
Islands. Menningu munum viö
hafa hlotiö frá trum en ekki hin
fornu kvæöi, þeir voru kristnir og
lögöu ekki eyra viö sliku. Okkar
fornu kvæöi eru þvi úr öðrum
stööum en frá norsku þjóöinni.
Noregur var á þeim tima
menningarlaust land. Norömenn
viröast ekkert. hafa átt, sem
tengdi þá saman sem þjóð. Þaö
voru tslendingar, sem gáfu þeim
þá sögu sem til er frá þeim tima
og þaö hafa þeir aldrei getaö
fyrirgefiö okkur. Til eru sögur,
sem eru kannski ekki aö öllu leyti
þjóðsögur: Bjargi einhver lifi
manns, sem kominn er aö hálfu
yfir I aöra tilveru, fyllist hann
hatri til þessa lifgjafa slns og vill
helst ráöa hann af dögum. Þaö er
þetta, sem kemur fram hjá Norð-
mönnum. Eftir aö hafa sprengt
þjóöllf okkar meö flugumönnum
sinum, vildu þeir eigna sér okkar
mestu menn, undir oldnordiskri
lygaformúlu, sem liföi fram á
daga hriflumanna og andar
kannski enn.
Þeir hjuggu snillinginn Snorra
Sturluson, sem þá sat I hásæti
menningar miöalda. Islendingar
fylgdu eftir og vörnuöu þvl, aö af
honum kæmi sönn saga, brugöu
honum aöeins um fégræögi og
hugleysi, sem hvort tveggja var
lýgi. Sjálfsagt var Snorri ekki
gallalaus, sllkt hendir ekkert
mikilmenni enn I dag. En hann
var fráhverfur manndrápum og
níöingsverkum. Hann skildi hvaö
var aö komast á vald óvina sinna,
þaö var hans hugleysi, en hug-
rekki hans leyndi sér ekki þegar
hann fór til tslands I banni, þegar
þvi reið mest á, og tók dauöa-
dóminn meö sér. „Út vil ek”.
Þegar b’óörakkinn Gissur reiö til
Reykholts meö sin morödýr, vildi
Snorri tala viö Gissur en kraup ei
á kné. Oröin, „eigi skal höggva”,
lýsa aöeins viti og hugrekki.
Hann mun hafa taliö sig eiga
hásæti á Islandi, en sllkt gat ekki
gerst án fjármuna. Þar I mun
hafa legiðhans fégimi. Hann gaf
okkur nýja stjórnarskrá, ræðu
Einars Þveræings, fyrir utan
bókmenntimar, sem við munum
lifa á þar til menningunni tekst aö
sprengja þetta hnattkríli I agnir.
Hann galt þess eins og önnur
mikilmenni aö vera á undan sam-
tiö sinni en þögn samtiöarmanna
og slúðursögum mun ekki takast
aö grafa nafn hans, þaö ris hærra
meö hverri öld og afhjúpar
ódáðamennina. Allt þetta skal nú
i huga haft.
Stöndum i órfjúfandi fylkingu.
Skrifum ekki undir neinar oblátu-
ölmusur. Látum slag standa þvi
betra er aö' falla meö fánann I
hendi en lifa á hnjánum. Mln spá
er sú, aö þótt viö töpum þessari
deilu munum viö alltaf standa
Norömönnum ofar á þeim
sviöum, sem manninn varöar
mest. Og skiptir þá kannski ekki
öllu máli þótt við eignumst aldrei
neinn oliupall.
Halldór P jetursson.