Þjóðviljinn - 26.07.1980, Page 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN HELOIN 26.-27. júli
UOBVHUNN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandi: Útgáfuféiag Þjófiviljans
Framkvemdastjóri: Eióur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraidsson, Kjartan ölafsson
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Oiafsson.
Umsjónarmaöur Sunnudagsbiaös: Þdrunn Siguröardóttir
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
lþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur:Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigrföur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsia: ölöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6, Reykjavfk, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaþrent hf.
Hreinsid óþverrann
— annað ekki!
•Á baksíðu Morgunblaðsins á f immtudaginn var matti
lesa þá frétt, að Olaf ur Jóhannesson, utanríkisráðherra
haf i samþykkt að nú þegar yrði haf inn undirbúningur að
byggingu eldsneytisgeyma á vegum Banaríkjahers í ná-
grenni Keflavíkur og að hér væri um framkvæmd að
ræða, sem áætlað séað kosti 45 miljarða íslenskra króna.
• Sem betur fór reyndist þessi frétt Morgunblaðsins
byggð á fölsunum, eins og f leira, sem þar má lesa þessa
dagana. ( viðtali við Ólaf Jóhannesson, sem Þjóðviljinn
birti í gær tekur utanríkisráðherra skýrt fram, að hann
hafi enga slíka heimild veitt.
• Ekki er síður mikilvægt, að í Morgunblaðinu í gær
segir Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra afdráttar-
laust, að allar hugmyndir um miljarðatuga fram-
kvæmdir á vegum Bandarikjahers hljóti að vera háðar
samþykki ríkisstjórnarinnar. Auðvitað fer utanríkisráð-
herra með hið formlega vald í þessum efnum, eins og
Olafur Jóhannesson hefur tekið fram, en fyrirfram er
ekki ástæða til að ætla að núverandi utanríkisráðherra
misbeiti því formlega í blóra við samstarfsmenn.
• Það er sjálfsagt að gera þá kröfu til Bandaríkjahers,
að hann hreinsi upp eftir sig óþrif in á Miðnesheiði, bæði
þau sem af olíumengun stafa og önnur, — hann hefur
hvort sem er ekki annað þarfara að gera. Hugmyndin
um 45 miljarða framkvæmdir við nýja eldsneytisgeyma
fyrir herinn byggir hins vegar á því að nota lélegt ástand
eldri geyma, sem skálkaskjól til að færa hér út kvíarnar
og gera fsland að b i rgðastöð fyrir mun meira magn
eldsneytistil hernaðarþarfa en hingað til hefur verið um
að ræða. Slíkt kemur auðvitað ekki til greina.
• Þá er einnig fyrir löngu tímabært að stöðva hönnunar-
vinnu við þá amerisku f lugstöðvarbyggingu, sem Bene-
dikt Gröndal gaf á sínum tíma húsameistara ríkisins
fyrirmæli um að vinna að, þótt samtök íslenskra arki-
tekta hafiaf sinni hálfu settalgert bann á alla hönnunar-
vinnu við það verk.
• Ákvæði stjórnarsáttmálans og afstaða Alþýðubanda-
lagsins hindra það, að hér verði byggð ný amerísk flug-
stöð, a.m.k. meðan núverandi ríkisstjórn situr, og því er
hönnunin út í bláinn.
• Við islendingar getum auðveldlega reist okkar eigin
flugstöðvarbyggingu á Keflavíkurflugvelli af hóflegri
stærð á næstu árum, og þurfum ekki á neinu betlifé að
halda til þeirra hluta, né á húsagerðarlist Bandaríkja-
hers.
• Framkvæmdir við flugstöð og eldsneytisgeyma á
vegum Bandaríkjahers á Suðurnesjum upp á 70—80 milj-
arða skulum við hins vegar bara ekki tala um hvað þá
heimila. Það eru margar verklegar framkvæmdir, sem
kalla að á landi hér. Samt er á þessu ári ekki gert ráð
fyrir að verja nema 126,5 miljörðum króna til allra opin-
berra f ramkvæmda í landinu, og gert er ráð f yrir í láns-
fjáráætlun, að allar lánveitingar allra fjárfestingar-^
lánasjóða okkar verði í ár 57,5 miljárðar. Þessar tölur
eru ekki hærri m.a. vegna þess að menn telja sig vera að
berjast gegn verðbólgu og af þeim ástæðum heimta
margir hóf í framkvæmdum.
• Hvað skyldu svo þeir sömu menn segja um þá hug-
mynd, að hefja á Keflavikurflugvelli framkvæmdir
fyrir 70—80 miljarða?
k.
Vantrú vesælla?
• Fyrir tveimur mánuðum flutti Jóhannes Nordal,
seðlabankastjóri þann boðskap í íslenska sjónvarpinu, að
ekkert væri því til fyrirstöðu á f jármálasviðinu, að við
íslendingar gætum ráðist í að reisa stóriðjufyrirtæki,
sem við ættum sjálfir.
Þrátt fyrir þetta klifa Geir Hallgrimsson og Morgun-
blaðið nær daglega á því, að hér sé allt að farast af því
Hjörleifur Guttormsson og Alþýðubandalagið vilji ekki
reisa hér erlend stóriðjuver.
• Allir sem til þekkja vita að á vegum iðnaðarráðu-
neytisins er nú unnið af meiri krafti en oftast áður að
undirbúningi margvíslegra nýiðnaðarverkefna, og m.a.
athuganir í gangi varðandi orkufrekan iðnað.
• Skyldi Morgunblaðinu og Geir Hallgrímssyni líða
svona illa af því þessi fyrirtæki eiga að verða íslensk?
k.
• úr aimanakínu
Allir sem hafa komiB nálægt
leiklist vita að til þess að leik-
sýning beri sig þarf ákveðinn
áhorfendafjölda, og hús sem
tekur 1 - 200 manns I sæti getur
aldrei staðið undir atvinnuleik-
list.
Um aðra listastarfsemi i
Eiginlega hafði ég hugsað
mér að skrifa atmanaksgrein i
siðasta Sunnudagsblaðið i minni
umsjá um heilabrot min i fram-
haldi af lesningu bókarinnar
,,The Bleeding Heart” eftir
Marylyn French. Svo verður þó
ekki. enda hefur Jóhanna
Kristjánsdóttir gert þaö ágæta
vel I Mbl. auk þess segir
FIosi að Sunnudagsblaðið sé hið
mesta kvennablaö i minni
umsjá, amk. eitt tölublað þess
(12. júll). Þetta er auðvitað al-
veg gasalegt svo nú sný ég mér
að ákaflega ókvenlegu málefni i
staðinn, þ.e. skipulagsmálum
og menningarpólitik, og læt
nægja um „kvennamálin” að
ráðleggja fólki að lesa fyrr-
nefnda bók.
Þegar rætt er um menningar-
pólitik og nauðsyn þess að yfir-
völd hafi einhverja slika, er ekki
átt viö að öll menningarstarf-
semi og listsköpun sé undir ein-
hverskonar yfirstjórn, sem
skammti fé, boð og bönn til
ingarmiðstöðvar. Slik miðstöð
getur verið hverfinu lyftistöng
— athvarf fyrir félags- og tóm-
stundastörf og aðstaða til lista-
starfsemi af ýmsu tagi, — ekki
aðeins fyrir þá sem búa I hverf-
inu.heldurfyrir alla borgarbúa,
sem sumir hafa ekki einu sinni
komið i hverfið.
Þvi miður virðist hugmyndin
að baki skipulagningar menn-
ingarmiðstöövarinnar alls ekki
miða aö þvi að atvinnulist, amk.
ekki leiklist og varla tónlist sé
stunduð i húsinu. Salurinn þar
sem leiksviöið á að vera heitir
fyrirlestrarsalur og tekur 99
manns i sæti. Enginn búnings-
klefi er I nágrenni sviðsins og
ekki hægt að komast á klósett
nema I gegnum eldhúsiö. Auk
þess er gluggaröð meðfram öll-
um stærstu sölum hússins en
myrkvun salanna hefur verið
eitt aðalvandamálið á leiksýn-
ingum t.d. á Kjarvalsstööum og
Félagsstofnun. Annar salur er
fyrirhugaður I menningarmið-
stöðinni, sem merktur er á
teikningum „börn”. Þar virðist
gert ráð fyrir sviði I horninu og
er lögun hans heppileg fyrir.
barnasýningar. En það er
hvergi hægt að komast inn á
sviðiö nema úr sal!
Menningarmiðstöðin I Breið-
holti er I raun fyrsta húsið sinn-
ar tegundar sem reist er á Is-
MENNINGARMIÐSTÖÐ
— TTL HVERS?
listarinnar. Listsköpun hlýtur
alltaf að vera háð ótakmörk-
uðu frelsi og flestar tilraun-
ir til aö stjórna listsköpun ,,aö
ofan” eru dæmdar til að mis-
takast — veröa haft en ekki
hvatning. Það er þó svo að list-
sköpun er sjaldnast algerlega
frjáls, ma. vegna þess að verð-
lagning er ekki frjáls, aðgöngu-
miöar t.d. á leiksýningar eru
niöurgreiddir og i verði á bókum
eru innifaldir ýmsir skattar og
gjöld til hins opinbera. Sumar
listgreinar eru lika háðari um-
hverfi sinu en aðrar og
óhugsandi að stunda þær nema
ákveðin skilyrði séu fyrir hendi.
I næstum hverju plássi á
landsbyggðinni eru samkomu-
hús sem eru miðstöövar menn-
ingar- og félagslifs. Þau hýsa
undir sama þaki dansleiki,
fundi, leiklistarstarfsemi,
klúbba ýmiss konar og fleira.
Sllk hús skapa skilyrði fyrir
frjótt og liflegt mannlif og and-
lega upplyftingu og eru þvi eins
þýðingarmikil og ibúöar-
húsnæðið. Þau eru samastaður
fólksins, — félagsmiöstöö þar
sem hægt er aö hittast, spjalla
saman, stunda áhugamálin, og
njóta listar. Þó aö slik félags-
heimili séu I flestum sveitum
landsins, hefur Reykvikingum
enn ekki tekist að eignast slika
menningarmiðstöð. Að visu
þjóna leikhúsin, Kjarvalsstaöir,
Háskólabió, Norræna húsið,
Félagsmiöstöð stúdenta , bóka-
söfnin og fleiri stofnanir þessu
hlutverki að nokkru leyti. En
hvergi nægjanlega.
011 leikhúsin I Reykjavik búa
við verulegan húsnæðisskort,
þrátt fyrir hina gifurlegu leik-
húsaösókn. Þess eru dæmi að
sýningar gangi árum saman,
m.a. vegna þess að þær eru
sýndar i svo litlu húsnæði, og
þær skila engum hagnaöi, þótt
tugir þúsunda sjái þær.
þessum húsum sem fyrr eru
nefnd, held ég að óhætt sé að
segja að tónlistin og þó einkum
myndlistin komist þar nokkuð
vel til skila, enda t.d. Kjarvals-
staðir fyrst og fremst reistir
sem myndlistarhús. En vegna
hins mikla húsnæðisskorts fyrir
leiklistarstarfsemi hafa öll
þessi hús verði nýtt að ein-
hverju leyti fyrir leiksýningar.
Kjarvalsstaðir, Norræna húsið
og Félagsmiðstööin eru þó öll
ákaflega illa fallin til leiklistar-
starfsemi og hefðu smávægi-
legar breytingar á húsnæðinu
gertþar gæfumuninn. Það hefur
sem sagt alls ekki verið gert ráð
fyrir að þessi hús yröu nýtt til
sliks.
Það er vissulega von manna
að hið nýja Borgarleikhús muni
sinna hinu margþætta hlutverki
menningarmiöstöðvar borgar-
innar meö sóma. En Borgar- '
leikhúsið getur aldrei hýst alla
leiklistarstarfsemi borgarinnar
enda reyna stofnanaleikhus
gjarnan aö fara t.d. með barna-
sýningar I úthverfin. Auk þess
eiga leikhús eins og Alþýðuleik-
húsið og nemendaleikhúsið ekki
aögang að nokkru húsnæði i
borginni, sem hægt er að telja
viðunandi fyrir listrænar og
fjárhagslegar þarfir leikhúss-
ins.
Það var þvl mörgum mikiö
gleöiefni, þegar þaö fréttist að i
Breiðholtinu væri nú að hefjast
bygging myndarlegrar menn-
Þórunn
Sigurðardóttir
skrifar
landi. Það mun hýsa mun fjöl-
breyttari starfsemi en sam-
komuhús landsbyggðarinnar.
Til þess aö húsiö geti staðið und-
ir nafni verður að vera hægt að
flytja þar bæði leiklist og tónlist
svo vel sé, og hér er aöeins um
skipulagsatriði aö ræða, en ekki
fjármuni, nema að mjög óveru-
legu leyti. Reynslan af fyrr-
nefndum húsum I borginni sýnir
að þörfin fyrir húsnæði undir
leiklistarstarfsemi er svo brýn,
aö þaö er óhugsandi annað en aö
I menningarmiðstöðinni I Breið-
holti eigi eftir aö fremja leiklist
I framtiðinni, jafnvel þótt húsiö
sé nánast óbrúklegt til þess. Það
er óbætanlegt ef ekki á að nýta
reynsluna sem fengist hefur viö
leiksýningar I Norræna húsinu,
Kjarvalsstööum og Félags-
stofnun til að koma I veg fyrir
fleiri slys. Þrátt fyrir óendan-
lega erfiðleika I sambandi við
hljómburö, loftræstingu, raf-
lagnir, ljósaútbúnað, búnings-
klefa, leiksvið, ljósaeinangrun
og fleira hafa þessi hús verið
nýtt æ ofan I æ af atvinnu- og
áhugafólki, frjálsum leikhópum
og stofnanaleikhúsum. Bygging
menningarmiðstöðvar I
Reykjavik, þar sem á engan
hátt virðist hugsaö fyrir leik-
listarstarfsemi, verður þvi aö
teljast með meiriháttar afglöp-
um I islenskum skipulags- og
menningarmálum, á hvern sem
þau kunna að skrifast.