Þjóðviljinn - 26.07.1980, Qupperneq 22

2 2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN HELGIN 26.-27. 'JÚÍI
Pistill frá Amsterdam
Fyrstu þrjár vikur júnímán-
aöar dvaldist ég i Amsterdam.
Þann tima var mikiB um aö vera i
leiklistarmálum, tvær ráöstefnur
og tvær listahátiöir. Þar sem ég
var viöloöandi þessar samkomur
allar þótti mér rétt aö gera les-
endum blaösins nokkra grein fyr-
ir þvi sem fram fór.
Af málþingi
Ráöstefnur eru til margra hluta
nytsamlegar, en ekki slst til aö
greiöa götu heimsborgarþystra
mörlanda út úr einangrun skers-
ins, borga fyrir þá rándýr gisti-
hús og gefa þeim kost á aö
kynnast fólki viösvegar aö úr
heiminum meö sameiginleg
peningaleysi. I Hollandi eru t.d.
25 stofnanaleikhús (þar meö talin
dans, ópera osfrv.) en um 80
frjálsir leikhópar. Fjárveiting
skiptist siöan þannig milli þess-
ara aöila, aö stofnanaleikhúsin fá
um 80 milljónir gyllina en frjálsir
leikhópar um 800.000 gyllini.
Þetta þýöir auövitaö aö frjálsir
leikhópar fá ekki fjárstuöning
nema meö höppum og glöppum
og veröa þess I milli aö lifa af
snöpum allskonar, og ekki skild-
ist mér aö þeir gætu reitt sig á
mikla aösókn aö sýningum sin-
um. Sumir vinna aöra vinnu, aör-
ir fara á atvinnuleysisbætur, en
sá er hængur á þvi aö leikari á at-
vinnuleysisbótum hættir aö fá
bæturnar ef hann leikur, þótt
hann fái engin laun. Talaö hefur
veriö um aö breyta þessu, og þaö
stór augu og spyrji hverskonar
furöufyrirbæri þessir íslendingar
séu.
Borg hinna
þúsund brúa
En áöur en lengra er haldiö,
nokkur orö um borgina þar sem
þetta fór allt saman fram,
Amsterdam. Eins og svo margt
annaö I Hollandi spannar hún
vlöfeömar andstæöur. Hún er
annars vegar heimsborg meö af-
brigöum, borg þar sem allir
straumar nútimans liggja og
manni finnst hún titra af æöaslög-
um tlmans.Hinsvegar er miöhluti
borgarinnar llklega einn best
varöveitti borgarkjarni heims,
meö kyrrlátum slkjum sinum og
brúnum þúsund, meö háum göml-
um húsum þar sem aldrei eru
úr ýmsum heimshornum, og svo
bara sitja og horfa á lífiö streyma
framhjá. Amsterdam er heims-
borg en hún er líka róleg borg
laus viö streitu og asa.
Af uppeldi gagnrýnenda
Aö málþingi loknu hefst sú ráö-
stefna sem ég kom eiginlega til aö
sækja. Hún er ætluö yngri kynslóö
leikhúsgagnrýnenda og tilgangur
hennar er aö gefa þeim tækifæri á
aö skiptast á skoöunum og þjálfa
gagnrýna hugsun. Ráöstefna
þessi var haldin I tengslum viö
Hollandshátiöina, sem er ein alls-
herjar listahátlö sem stendur yfir
I Hollandi 1.-23. júni. Dagskráin
átti aö vera tvlþætt, umræöufund-
ir á morgni hverjum um sýningu
sem hópurinn haföi séö kvöldiö
frá Póllandi og Jaap Joppe frá
Hollandi.
Hollandshátíð
Holland Festival er meö
grónari og virtari listahátiöum I
Evrópu, haldin á ári hverju, og
leggur áherslu á leiklist, óperu,
dans og tónlist. Þaö er venja aö
bjóöa einu virtu leikhúsi til
hátlöarinnar ár hvert og þá meö
4—5 sýningar. Aö þessu sinni var
hinu þekkta vestur-þýska leikhúsi
Schaubiihne am Halleschen Ufer
boöiö. Ætluöu þeir aö koma meö
fjórar sýningar, en þegar til kom
var Peter Stein ekki tilbúinn meö
fyrirhugaöa sýningu á Oresteiu-
þrfleiknum öllum, og uröu þær
þvl ekki nema þrjár.
Svo vildi til aö ég komst ekki til
aö sjá hina umtöluöustu af þess-
Pistill frá Amsterdam
áhugamál. Hitt er svo annaö mál
aö hin eiginlega dagskrá sllkra
ráöstefna er einatt lltt merkileg
og oft beinllnis leiöinleg. Þannig
var t.d. um seminar þaö eöa
málþing sem haldiö var á vegum
ITI (Alþjóöaleiklistarstofnunar-
innar) I Amsterdam fyrstu vik-
una I júnl. Þangaö komu leikhús-
menn vlösvegar aö, sumir jafnvel
frá Surinam og Indlandi, til aö
ræöa saman um vandamál hins
nýja leikhúss.
Enginn veit auövitaö fyrir vlst
hvaö þetta „nýja leikhús” eigin-
lega er, en allir viröast þó full-
vissir aö þaö sé helst aö finna
utan svonefndra stofnanaleik-
húsa, þ.e. leikhúsa sem hafa
tryggöan rekstur af almannafé.
Hinsvegar var alls staöar sami
söngurinn, þe. aö vandmál nýja
leikhússins sé fyrst og fremst
mundivissulegagerbreytaástand-
inu, þar sem atvinnuleysisbætur I
Hollandi eru þær bestu I heimi.
Einnig var minnst á þaö
vandamál frjálsu hópanna aö þeir
veröa aö sækja um fjárstyrk meö
miklum fyrirvara, sem þýöir þaö
aö skriffinnar vilja fá aö vita
hvaö nýja leikhúsiö ætlar aö gera
nýtt eftir tvö ár.
Rétt er aö taka fram aö ég sat
málþing þetta einungis sem
áheyrnarfulltrúi, en fulltrúi Is-
lands var Nigel Watson, leikari og
leikstjóri, og rækti hann hlutverk
sitt af stakri prýöi. Þaö er
reyndar alltaf dálltiö gaman aö
vera fulltrúi Islands á alþjóöleg-
um málþingum, þar sem einföld-
ustu staöreyndir um aösókn aö is-
lenskum leikhúsum nægja til aö
erlendir leikhúsmenn reki upp
fleiri en þrlr gluggar á gafli.
Breiöari hús voru bönnuö sakir
plássleysis, sem snemma geröi
vart viö sig I þessu landi.
Þessi gamli borgarhluti er
ótrúlega vel varöveittur og
nánast óskemmdur meö öllu af
nýbyggingum og ljósaauglýsing-
um. Hann er eins og lifandi safn
og maöur þreytist aldrei á aö
ganga eftir þessum gömlu götum,
þvl aö fjölbreytileikinn er svo
mikill og alltaf er eitthvaö nýtt til
aö gleöja augaö.
Svo sest maöur niöur á Leides-
plein, torginu viö Stadsschouw-
burg (Borgarleikhúsiö) og fær sér
bjór undir berum himni og horfir
á mannllfiö streyma framhjá og
innan skamms kom menn meö
lirukassa og hefja hljómlist.
Þarna er gott aö sitja og spjalla
um vandamál leikhússins viö fólk
áöur, og siöan áttu siödegis aö
vera fyrirlestrar um leiklistar-
fræöi. Svo vildi hinsvegar til aö sá
sem átti aö flytja þá var veikur,
og var þaö mikil blessun.
Þetta reyndist hin ágnægju-
legasta iöja og kom margt fróö-
legt fram, bæöi um sýningar þær
sem viö sáum, um hlutverk og
skyldur gagnrýnandans, um af-
stööu hans gagnvart lesendum
slnum og um aöferöir hans viö aö
skoöa og skrifa um leikhús. Þar
sem hópurinn var hress og kátur
uröu umræöurnar aldrei lang-
dregnar eöa leiöinlegar, og þeim
var allsæmilega stjórnaö af föö-
urlegri (stundum um of) hendi
þriggja gamlingja sem eru
innstir koppar I búri I Alþjóöa-
sambandi leikgagnrýnenda
(AICT), Peters Selem frá
Júgóslavlu, Romans Szydlovski
um sýningum, Gross und Klein
eftir Botho Strauss, sem Peter
Stein leikstýröi. Ég hlustaöi hins
vegar á langar og ýtarlegar um
ræöur um sýninguna og fékk af
þeim þá hugmynd aö hér væri lik-
lega um athyglisvert verk aö
ræöa og uppsetningu sem væri
sjónrænt nýstárleg og spennandi.
Hins vegar stendur sýning þessi I
fjórar og hálfa klukkustund og
heyrðist mér á fólki aö hún heföi
þótt býsna langdregin. Leikritiö
fjallar um 35 ára gamla konu sem
er skilin viö mann sinn og lendir
utangarös I samfélaginu, nær
engu sambandi viö umhverfi sitt
og veröur niöurlæging hennar
þeim mun meiri sem á leikinn
llöur.
Um þetta verk hefur endalaust
veriö rifist. Segja sumir aö þetta
sé engin þjóöfélagsgreining held-
ur fjalli bara um einkamál kon-
1 Humboldts Current eftir Ping Chong er fjallaö um landkannanir og nýlendukúgun á öldinni sem leiö.