Þjóðviljinn - 16.05.1981, Síða 5

Helgin 16. — 17. mai. 1981 ÞJ6ÐV1LJINN — SÍÐA 5
verið beitt miitum og gylliboðum,
og það er staðreynd, sem liggur
fyrir, að talsverður hluti íslend-
inga hefur á þessum áratugum
átt margskonar viðskipti við her-
inn og haft af þvi verulega fjár-
muni. Ekki þarf að fara langt til
að finna fjársvik sem stunduð
hafa verið i tengslum við banda-
riska herinn. Stærsta málið er
svokallað „oliumál”. Marshallféð
kom þarna einnig við sögu og það
hefur jafnan verið viðurkennd að-
ferð af Bandarikjamönnum að
beita ekki aðeins fortölum heldur
einnig fégjöfum til þess að koma
sjónarmiðum sinum á framfæri.
Eitt alvarlegasta tilræði Banda-
rikjamanna á þessum tima við
sjálfstæði islensku þjóðarinnar
var herstöðvasjónvarpið sem
náði um tima inn á annað hvert
heimili hér á þéttbýlissvæðinu,
eða til u.þ.b. þriðjungs fslend-
inga. Það er einn besti áfangi her-
stöðvaandstæðinga, þegar vinstri
stjórninni 1971—1974 tókst að
knýja fram lokun bandariska
hermannasjónvarpsins og það er
geymten ekkigleymtað á alþingi
íslendinga voru menn sem fluttu
beinli'nis tillögur um það, að opna
fyrir bandariska hermannasjón-
varpið á ný er þvi hafði verið
lokað.
Það er athyglisvert að fylgjast
með því hvernig þessum málum
er háttað nii, hvernig íslenskir
aðalverktakar virðast raka
saman gróða af umsvifum sinum
af Vellinum og festa hann i stein-
steypuhöllum hér i bænum og
geyma á bankareikningum i
stærstu rikisbönkunum.Ogþað er
einnig athyglisvert að horfa á það
þegar triínaðarmenn hermangsvi
ins blygðunarlaust ganga fram
fyrir skjöldu til undirbúnings i
prófkjörum flokkanna á sama
tima og þeir gegna störfum við
það að selja rusl fyrir Amerikan-
ann hér á þéttbýlissvæðinu. Hér
er margt orðið rotið og margt
orðið spillt, en þó fer þvi viðs-
fjarri að baráttan gegn banda-
risku herstöðinni hafi lagst niður;
þvert á móti er það svo, að á
undanförnum árum hefur mjög
verulega aukinn hluti ungs fólks
gert sér grein fyrir þvi hvaða
hætta það er sem fylgir banda-
risku herstöðinni fyrir efnahags-
legt og stjórnarfarslegt sjálfstæði
íslendinga og menningarlega
stöðu okkar, sögu og umgengni
okkar við þá arfleifð sem fyrri
kynslóðir skildu eftir okkur til
ráðstöfunar og varðveislu.
Ný viðhorf
Nú á sibari misserum hafa ný
viðhorf i herstöðvamálinu skapað
nýja umræðu um þessi mál.
Komið hefur fram að Bandarikja-
menn eru að koma sér upp nýrri
tegund búnaðar i Keflavik. Rikis-
stjórn Geirs Hallgrimssonar
ákvað að leyfa hér staðsetningu
svokallaðra AWACS-flugvéla á
Keflavfkurflugvelli, en sú
ákvörðun var tekin á lokaspretti
valdaferils þeirrar rikisstjórnar á
samatimaog fyrirheitin um fjár-
mögnun flugstöðvarinnar voru
veitt af hálfu Bandarikjamanna
og það er ekki i fyrsta sinn, eins
og ég hef hér rakið, sem f jármun-
ir hafa komið við sögu þegar
Bandarikjamenn hafa viljað
koma fram stefnumiðum sinum
hér á landi.
Ég hef út af fyrir sig ekki trú á
þvi að þeir islenskir ráðamenn
sem heimiluðu þennan búnað,
lagningu SOSUS-kerfisins hérna
út i Atlantshafið, ORION- og
PHANTOM-vélarnar og AWACS-
vélarnar hafi gert sér grein fyrir
þvi i öllum tilvikum hvað þeir
voru að gera, vegna þess að hér
er um að ræða skref sem er svo
alvarlegti'þá áttaðauka hættuna
á þvi' að árásir verði gerðar á
Island. Ég hef ekki trú á þvi að
nokkrir s.æmilega vel meinandi
einstaklingar, jafnvel þó þeir til-
heyri þeim flokkum sem vilja
styðja herstöðina hér i landinu,
geti i raun með opnum augum
samþykkt slikt.
Núna að undanförnu eftir að
Þjóðviljinn og þingmenn Alþýðu-
bandalagsins og Samtök her-
stöðvaandstæðinga hafa tekið að
gera grein fyrir þessum auknu
umsvifum Bandarikjamanna þá
höfum við reynt að gera itrekaðar
tilraunir til þess að fá hina flokk-
ana og talsmenn þeirra til að
ræða um þessi mál af verulegri
alvöru. Við höfum bent á það að
samkvæmt nýjustu áætlunum
stórveldanna sé núna beinlinis
gert ráð fyrir þvi að unnt verði að
heyja svokölluð „takmörkuð
kjarnorkustrið” og við höfum
bent á aðhætta sé á að herstöðin á
Islandi verði þannig útbúin að
forsendur til þátttöku i sliku „tak-
mörkuðu kjarnorkustriði”
skapist hér á fslandi. Við höfum
ekki fengið mjög verulegar undir-
tektir meðal forustumanna
flokka, en þó hef ég orðið var við
það meðal almennings i landinu
að fjöldinn allur af fólki, sem til
þessa hefur stutt NATO-flokkana,
gerir sér grein fyrir þeim háska
sem hér er framundan.
Evrópa gísl
stórveldanna
Hér kemur hinn norski
hernaðarsérfræðingur að ákaf-
lega mikilvægum þætti i öryggis-
málum Evrópu um þessar
mundir. Stórveldin hafa i vaxandi
mæli verið að koma fyrir meðal-
drægum og skammdrægum eld-
flaugum og kjarnorkuvopna-
búnaði i Vestur-Evrópu og i
Austur-Evrópu sitt hvoru megin
við járntjaldið sem svo var kallað
i eina tið. Það er talað um það af
forráðam önnum norskra og
sænskra sósialdemókrata að hér
sé i raun og veru verið að koma
upp þvi' ástandi að Evrópa verði
einskonar gisl stórveldanna i
hernaði. Að það sé hugsanlegt að
heyja takmörkuð kjarnorkustrið
án þess að slikt komi niður á mið-
stöðvum stórveldanna i Asiuhluta
Sovétrikjanna ellegar á megin-
landi Ameriku. Spurningin sem
Evrópuþjóðimar standa frammi
fyrir núna er þess vegna sú hvort
þær ætla að láta stórveldin hafa
sig að gi'slum i þessum efnum,
eða hvort Evrópuþjóðimar geta
sameinast um evrópskan valkost
andspænis hernaðarstefnu stór-
velda. Þessi evrópski valkostur
yrði að vera i þvi fólginn að stiga
ákveðin skref i átt til afvopnunar
og friðar á þessu svæði. 1 þeim
efnum hefur einkum verið rætt
um möguleikana á þvi að ákveðin
svæði og helst allt svæðið verði
lýst kjarnorkuvopnalaust. Fyrir
þvi er vaxandi áhugi hvarvetna.
Það kemur m.a. fram i þvi að
Hollendingar og Danir og fleiri
hafa neitað að taka þátti auknum
vigbúnaði Atlantshafsbanda-
lagsins á þessu svæði. Raddir
innan breska Verkamannaflokks-
ins hafa gerst svo háværar að
flokkurinn hefur lýst þvi yfir að
nái breski Verkamannaflokk-
urinn meirihluta á nýjan leik i þvi
landi, muni hann gera það að skil-
yrðislausri kröfu að Bandarikja-
menn fari i burtu með allar
kjarnorkuvopnaeldflaugar af
bresku landi og það hefur einnig
komið mjög skýrt fram innan
vestur-þýska sósialdemókrata-
flokksins, að þar eru verulegar
áhyggjur vegna vaxandi
hernaðarumsvifa i Evrópu.
Kjarnorkulaus
Norðurlönd.
Evrópskur valkostur
Einnig hér á landi hafa farið
fram miklar umræður um þessi
efni, m.a. um möguleikana á þvi
að Norðurlöndin verði lýst kjarn-
orkuvopnalaust svæði. Auðvitað
þýðir slik yfirlýsing einfaldlega
það að þau riki sem að henni
stæðu myndu gera með sér til-
tekinn þjóðréttarlegan samning
um það að þau myndu ekki skapa
aðstöðu fyrir kjarnorkuvopn i
löndum sinum. Það hefur komið
fram á hinum Norðurlöndunum
mikill áhugi á þessu og i Noregi,
Danmörku og Sviþjóð er farin af
stað undirskriftasöfnun þar sem
þess er krafist að Norðurlöndin
verði kjarnorkuvopnalaust svæði.
í þessum umræðum heyrist þvi
haldið fram að þarna verði i raun
og veru að sleppa fslandi, vegna
þess fyrst og fremst að staða
íslands sé i þessum efnum svipuð
og Kolaskagans i Sovetrikjunum,
að með þvi að fsland væri kjarn-
orkuvopnalaust væri raskað svo-
kölluðu hernaðarlegu jafnvægi
stórveldanna. Alþýðubandalagið
er þeirrar skoðunar að þessi upp-
setning mála sé i raun og veru
fráleit. 1 fyrsta lagi vegna þess að
tilgangurinn með þvi að lýsa þvi
yfir að ákveðin svæði séu kjarn-
orkuvopnalaus er ekki sist sá að
leitast við að draga úr hernaðar-
umsvifum stórveldanna og ef
slikt gæti gerst með þvl að Island
yrði aðili að slikri yfirlýsingu
væri fólgin i þvi áhrifarik stefnu-
mörkun. En iöðru lagi þá er þessi
uppsetning mála um Norður-
löidin fjögur sem kjarnorku-
vopnalaus en ekki Island, Fær-
eyjar og Grænland fráleit af þeim
sökum að með þvi móti er i raun-
inni verið að óska eftir auknu
öryggi fyrir Norðurlöndin fjögur
á kostnað eyþjóðanna þriggja.
Það ætti semsagt að auka
þrýsting á Island, Grænland og
Færeyjar um geymslu kjarn-
orkuvopna og aukins hernaðar-
búnaðar um leið og Norður-
löndunum fjórum væru skapaðar
friðsamlegri kringumstæður. Hér
er þess vegna ekki um að ræða
drengilega afstöðu á Norður-
löndunum að minu mati og
Alþýðubandalagið mótmælir
henni mjög harðlega og mun
koma þeim mótmælum á fram-
færi á Norðurlöndunum nú á
næstunni. Ahuginn á þvi að lýsa
yfir að Norðurlöndin verði kjarn-
orkuvopnalaus er hins vegar
ákaflega eðlilegur og hann er
hluti af þessari viðleitni sem er á
dagskrá i' allri Vestur-Evrópu til
að skapa þar samstöðu um
evrópskan valkost i varnarmál-
um og ég tel eðlilegt að Islend-
ingar verði að hafa augun opin i
þeim efnum og kanna alla mögu-
leika til þess að íslendingar verði
einnig aðilar að þessum evrópska
valkosti ef hann finnst, vegna
þess að okkur er nauðsynlegt að
tryggja tengsl sin við Evrópu og
Norðurlönd ennþá betur en gert
hefur verið. Það hefur komið i
ljós i norrænu samstarfi á liðnum
30 árum, að þegar þar er unnið af
heilum huga næst þar verulegur
árangur sem hefur þýðingu fyrir
allar þjóðirnar sem búa á
Norðurlöndunum. Hins vegar
hefur ekki tekist samstarf i
varnarmálum milli þessara
þjóða, þvi miður, þrátt fyrir mjög
verulegan áhuga i þeim efnum.
Nú er hins vegar að vakna skiln-
ingur á þessu sviði og hann kom
mjög greinilega fram á þingi
Norðurlandaráðs i Kaupmanna-
höfn i' vetur, þar sem m.a. var
óskað eftir þvi að forsætisnefnd
Norðurlandaráðs kanni mögu-
leika á að haldinn verði sérstakur
fundur norrænna þingmanna um
að Norðurlöndin verði lýst kjarn-
orkuvopnalaust svæði.
Leitum nýrra leiða
Umræðan um þessi mál hefur
hins vegar ekki náð eins langt hér
á landi og skyldi. Þó eru rökin
ennþá augljósari hér en nokkurs
staðar annars staðar vegna þess
að við erum eina rikið á Norður-
löndum sem hefur erlenda her-
stöð. En hérna hafa ákveðin öfl
reynt að sporna við fótum og
reynt að koma i veg fyrir það að
umræðan um þessi mál geti
haldið áfram með eðlilegum
hætti. Ég leyfi mér að spyrja tals-
mann þeirra stjórnmálaflokka,
sem fulltrúa eiga á Alþingi núna.
Geta þeir ekki hugsað sér að
hafin verði umræða hér á landi á
milli stjórnmálaflokkanna á ein-
hverjum vettvangi, i utanrikis-
málanefnd eða öryggismálanefnd
um það, hvað breytingar eru að
eiga sér stað á herstöðinni i
Keflavik, og hvernig er öryggi
tslendinga best borgið andspænis
þeim breytingum, og með hvaða
hætti geta tslendingar tengst
þeirri umræðu um evrópskan val-
kost i öryggismálum sem nú er
rætt um i' allri Vestur-Evrópu og
viðar. Ég trúi þvi ekki að þeir
forystumenn annarra flokka sem
hér eiga sætiá alþingi nú, séu svo
stokkfreðnir i brynjur hins kalda
striðs, eins og forverar þeirra
voru, að þeir fáist ekki til að setj-
ast niður til að ræða um þessi
mál, til að skapa viðtækari
þjóðarsamstöðu um úrræði i
utanrikismálum en nokkru sinni
hefur skapast hér á landi.
Forráðamenn þessarra flokka
verða að gera sér grein fyrir þvi
að sú leið sem þeir hafa fylgt
kann að visu að hafa stuðning ein-
hvers takmarkaðs meirihluta
þjóðarinnar. Af þeim ástæðum er
þeim skylt að leita nýrra leiða i
þessum efnum og kanna hvort
ekki er möguleiki á miklu
viðtækari samstöðu en verið hef-
ur, þvi ég er viss um að yfir-
gnæfandi meirihluti þjóðarinnar
er andvigur þvi að hér séu geymd
kjarnorkuvopn eða þvi að hér sé
aðstaða fyrir kjarnorkuvopn. Ég
er sannfærður um það að yfir-
gnæfandi meirihluti þjóðarinnar
er andvigur þvi að fsland verði
gert að sérstakri skotskifui striði,
að fsland verði i raun og veru sá
staður sem eigi að taka höggið af
stórveldinu, Bandarikjunum, i
hugsanlegum átökum hins tak-
markaða kjarnorkustriðs sem
hershöfðingjar stórveldanna
núna velta fyrir sér.
íslensk friðarstefna
Ég er sannfærður um að það er
unnt að skapa yfirgnæfandi
þjóðareiningu á fslandi um
islenska friðarstefnu, sem tekur
mið af öryggi fslendinga einna
fremuren að taka i rauninni fyrst
og fremst mið af hernaðarlegum
hagsmunum Bandarikjamanna,
jafnvel á kostnað fslendinga. Og
ég lýsi ábyrgð á hendur þeim
mönnum sem neita að vinna að
þjóðarsamstöðu um úrræði i
öryggis- og varnarmálum
tslendinga, sem tryggja stöðu
þjóðarinnar, öryggi hennar,
framtið, sjálfstæði og menningu
betur en núverandi úrræði meiri-
hluta alþingis gera i þessum efn-
um . Ég minni á i þessu sambandi
að engin Norðurlandaþjóð önnur
en íslendingar hefur tekið i mál
að opna fyrir dvöl erlends hers i
landi sinu á friðartimum og við
skulum muna það að nær 90%
þeirra rikja, sem aðild eiga að
S.Þ. hafa kosið að standa utan
hernaðarhandalaga risaveld
ianna.
STOÐSTOLLINN
Heilsunnar
vegna
Góöur stóll sem léttir
vinnu og eykur vel-
líðan. Bakiö er fjaðr-
andi og stillanlegt og
gefur mjög góöan
stuðning. Halli set-
unnar er breytanlegur
og hæöarstillingin
sjálfvirk.
Fáöu þér Stoðstólinn
heilsunnar vegna.
STALIÐJANhf
SMIÐJUVEGI 5, KÓPAVOGI, SÍMI 43211
•r
Awacs-flugvél lentii fyrsta skipti á Keflavlkurflugveili mánudaginn 23.
september 1978. Aö leyfa komu slfkra véla var eitt af sfðustu verkum
ríkisstjórnar Geirs Hallgrimssonar (Ljósm.iLeifur)