Þjóðviljinn - 04.06.1981, Blaðsíða 12

■ • • i ‘ t r; » ». • . , . f
12 StDA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 4. júnt 1981
Philippe Ariés:
Studien zur Geschichte des
Todes im Abendland.
Deutscher Taschenbuch Verlag
1981.
Rit þetta kom i fyrstu út hjá
Seuil i Paris 1975, þýtt á þýsku og
gefið út af Hanser 1976 og er nú
endurprentað i dtv. Þetta er i
rauninni nokkurs konar uppkast
að enn viðameira riti, sem kom
fyrir skömmu út um sama efni og
er nýkomið út i þýskri þýðingu:
Geschichte des Todes, gefið út af
Hanser.
Höfundurinn er meðal Annal-
istanna og varð kunnur eftir að
bók hans um barnæskuna kom út.
I þessari bók leitast höfundur við
að koma til skila meðvitund
manna um dauðann á ýmsum
timum. Hann skrifar um hin fjög-
ur timabil þar sem hvert einkenn-
ist af vissri afstöðu til dauðans.
Fyrst fjallar hann um afstöðu
manna til dauðans snemma á
miðöldum; hann telur að dauða-
stundin hafi þá verið opinber at-
höfn, þar sem fjölskylda, frændur
og vinir hafi verið viðstaddir. Sið-
ar á miðöldum verður dauða-
stundin persónubundnari; hann
talar i þvi sambandi um „eiginn
dauða”. Siðar breytist afstaðan,
verður „dauði hins” og með
rómantikinni verður sorg hinna
sem eftir lifa hýsterisk, ýkt og
leikræn. Nú á dögum er dauöinn
orðinn tabú, hann er tabú vorra
tima eins og sexið var tabú 19.
aldar. Það er ógjarnan talað um
dauðann og menn vilja helst ekki
muna eftir honum. Nú deyr fóik
einangrað, uppdópað og sljótt
lokað inni i sjúkrahúsum. Nú-
timamaðurinn hefur verið rænd-
ur dauðanum, eins og Aries segir,
falinn fyrir öllum, og sérhæfðir
starfskraftar sjá um dópgjöfina
siðustu stundirnar eg greina vart
hvort einstaklingurinn er yfir-
kominn af dópi eða hreinlega
steindauður.
Þetta er eftirtektarverð bók.
Paul Celan:
Ausgewahlte Gedichte
Zwei Reden. Nachwort von Beda
Allemann. Suhrkamp Verlag
1980.
Celan er dulnefni fyrir Paul
Antschel er fæddist i Cernowitz
(Bukowina). Foreldrar hans sem
voru gyðingar, voru myrt i fanga-
búðum og Paul Celan var i fanga-
búðum i Rúmeniu á striðsárun-
um. Hann dvaldi i Búkarest 1945 -
47, starfaði við útgáfustarfsemi
og að þýðingum. Hann hvarf sið-
an til Vinarborgar og 1948 til Par-
isar. Hann stundaði nám við Sor-
bonne og vann siðan við þýðingar,
þýddi meðal annars ijóð eftir
Blok, Mandelshtam, Rimbaud,
Valéry og René Char.
Celan sagðist yrkja til þess að
„skynja raunveruleikann”. Hann
er stundum flokkaöur til surreal-
ista, einnig má merkja áhrif frá
expressionistum, einkum frá
Trakl, i ljóðum hans. Fyrsta bók
hans „Der Sand aus den Urnen”
kom út 1948, en höf. lét kalla hana
inn fljótlega eftir útkomu. Helstu
ljóðasöfn hans eru: Mohn und Ge-
dachtnis, 1952; Von Schwelle zu
Schwelle, 1955; Sprachgitter,
1959; Die Niemandsrose, 1963; At-
emwende, 1967; Fadensonnen,
1968; Lichtzwang, 1970; Schnee-
part, 1971; Zeitgehöft. SpSte
Gedichte aus dem Nachlass, 1976.
Celan hlaut Bremer-bók-
menntaverðlaunin 1958 og Ge-
orge Buchner-verðlaunin 1960.
Tærleiki og einstök nærfærni með
orð mótar ljóð hans og gerir stil
hans mjög sérkennilegan. Celan
er talinn meðal merkustu ef ekki
merkasta skáldið, sem fram hef-
urkomiðá Þýskalandi eftir siðari
heimsstyrjöldina. Celan var
kvæntur Gisele Celan-Lestrange.
Hann framdi sjálfsmorð 1970.
Frumsýnir:
LYFTIÐ HTANIC
y\w/t
Var ómetanlegur fjársjóöur, efni sem ekki er meira til af i
heiminum, um borð i „Titanic” er það sökk?
Er hægt að ná risaskipinu úr djúpi hafsins, þar sem það
hefur hvilt i 70 ár?
Æsispennandi og viðburðarfk Panavision litmynd með:
JASON ROBARDS — RIGHARD JORDAN og
ALEC GUINNES.
Leikstjóri: JERRY JAMESON
tslenskur texti — Hækkað verð
Sýnd kl. 5, 9 og 11,15.

Frá aðalfundi Sölustofnunar lagmetisins. Heimir Hannesson fram-
kvæmdastjóri stofnunarinnar i ræðustól. — Mynd: —gel.
Sölustofnun lagmetis
Rekstrar-
hagnaður á
síðasta ári
113% söluaukning fyrstu 4 mánuði ársins
A siðasta ári varð 2,2 miljón
gkr. hagnaður á rekstri Sölu-
stofnunar lagmetis og er það I
fyrsta sinn i sögu stofnunarinnar
að hagnaður verður af rekstri
hennar án nokkurra styrkja eða
framlaga frá opinberum aðilum.
Þá varð á siðasta ári nokkur
verðmætaaukning I útflutningi
Sölustofnunarinnar, sem svarar 8
miljónum dollara á meðalgengi
ársins, en útflutningsverðmæti
nam alLs 3,6 miljörðum gkr. á
árinu 1980.
Þessar upplýsingar komu fram
á aðalfundi Sölustofnúnarinnar
sem haldinn var nýlega. Ellefu
lagmetisiðjur áttu hlut að útflutn-
ingi siðasta árs, þar af fluttu
fjórarverksmiðjurútum 93% alls
útflutnings, en það eru K. Jónsson
& Co. h/f á Akureyri, Norður-
stjarnan i Hafnarfirði, Lagmetis-
iðjan Siglósild, Siglufirði og Fisk-
iðjan Arctic h/f, Akranesi.
Nokkrar nýjar vörutegundir
komu fram á siðasta ári, allar
þær helstu frá Norðurstjörnunni i
Hafnarfirði, fjórar tegundir af
sildarréttum i sósu, og hinn
þekkti saltfiskréttur Bacalao á la
Vizcaina.
Það kom einnig fram á aðal-
fundinum að söluhorfur fyrir
þetta ár eru góðar og hefur salan
fyrstu 4 mánuði ársins aukist um
113% miðað við sama tima árið
áður.
í stjórn Sölustofnunar lagmetis
sem samkvæmt nýsamþykktum
lögum frá Alþingi er nú algjös-
lega i höndum framleiðenda i lag-
metisiðnaði, voru kjörnir: Sig-
urður Björnsson, Kristinn Ö.
Guðmundsson, Kristján Jónsson,
Þorstein Jónsson og Einar Sigur-
jónsson. — lg.
Ferðapeningar til
ríkisstarfsmanna
Ný gjald-
miðUs-
eining
Ferðakostnaðarnefnd hefur
ákveðið dagpeninga til greiðslu
ferðakostnaðar rikisstarfsmanna
á ferðalögum erlendis.
Almennir dagpeningar nema
103 SDR, dagpeningar vegna
þjálfunar, náms eða eftirlits-
starfa eru 63SDR. SDR er gjald-
miðilseining sem til varð hjá al-
þjóða gjaldeyrissjóðnum, jjegar
ákveðið var að hverfa frá viðmið-
un gulls i alþjóðapeningakerfinu.
SDR byggist á meðaltali helstu
gjaldmiðla heims og hefur
reynslan sýnt að þessi gjaldmiðill
er mun stöðugri en einstakir
gjaldmiðlar.
Fysta júli 1979 var tekin upp
skráning á gengi SDR miðað við
islenskar krónur. Gengi SDR er
nú ákveðið af meðalgengi fimm
helstu gjaldmiðlanna, en ástæðan
fyrirþvi að breyting er nú gerð á
viðmiðun frá þýskum mörkum til
SDR, er sú að miklar sveiflur
hafa verið á gengi þýska marks-
ins.
Miðað við sölugengi 18. mai sl.
jafngildir 1 SDR 8,0658 isl. krón-
um. Dagpeningar þeir sem nú
hafa verið ákveðnir 103 SDR jafn-
gilda þvi tæpiega 831 islenskri
krónu, 278 þýskum mörkum, 58
sterlingspundum og 121 Banda-
rikjadollar.
Svæðisnúmer
93 og 94
Hægt að
hringja
beint
til útlanda
Brátt liður að þvi að allir IbUar
landsins geti hringt beint til
útianda. Nýlokið er tengingu
svæðanna sem hafa númerin 93
og 94 og er þá 95-svæðið það eina
sem er utan kerfisins.
Simhringingum til útlanda hef-
ur fjölgað all-nokkuð eftir að
sjálfvirknin komst á, einkum er
hringt til Norðurlandanna. 1
simaskránni á bls. 10—12 er að
finna leiðbeiningar til simnotenda ,
um það hvernig á að bera sig að
þegar hringt er beint.
Siglaugur Brynleifsson skrifar:
SYRPA
Syrpa úr handritum Gisla
Konráðssonar II. Sagnaþættir.
Torfi Jónsson sá um útgáfuna.
Skuggsjá 1980.
Fyrsta bindi Syrpu kom út 1979.
Nú kemur annað bindið og von-
andi verður haldið áfram útgáfu
verka Gisla Konráðssonar. Is-
lendingar eiga þar safn, sem er
þess eðlis að vera fróðlegt og
skemmtilegt lestrarefni, sagn-
fræði, ættfræði og einnig hráefni
til frekari rannsókna. Það vottar
bezt sérstöðu islezks samfélags
og samhengisins i íslenzkum
fræðum og bókmenntum að slik
verk skyldu unnin i einangrun á
19. öld, án verulegs bókakosts eða
aðstöðu til rannsókna og saman-
burðar handrita. Þetta gerðist
lika áður en Islendingar tóku upp
á þvi að lifa eingöngu atvinnulifi,
eins og nú tiðkast. Bændur á 19.
öld skildu þýðingu og merkingu
orðsins kúltúr, ræktun, þ.e.
menning og þetta var þeim svo
inngróið og meðfætt að það var
ekki talað um menningu eins og
eitthvert spariorð eða sparifyrir-
brigði eins og nú er gert. Það er
úr þessu umhverfi sem verk Gisla
Konráðssonar eru sprottin og
allra höfuðskálda 19. aldar.
Hingað til hefur það verið frem-
ur tilviljunarkennt hvað gefið
hefur verið út af ritum Gisla
Sumir þættirnir i Syrpu II hafa
verið gefnir út áður. Finnur
Sigmundsson gaf út eitt bindi
Sagnaþátta, en þeir eru löngu
uppseldir og þvi full þörf að birta
þá aftur, sem þar birtust.
1 þessu bindi eru sagnaþættir
um menn og atburði vitt um land,
atburðirnir gerast á timanum frá
þvi á 17. öld og fram á þá 19.
Heimildarmanna er sums staðar
getið, stundum hefur Gisli verið
viðstaddur sjálfur, það sem hann
skráir. Þótt heimildagagnrýni sé
ábótavanti mörgum þáttanna, þá
halda þeir gildi sinu engu að sið-
ur, að þvi leyti, sem andrúms-
loft samtiðarinnar kemst til skila
og ýmis atriði, sem samtiðar-
menn og Gísli sjálfur hafa talið
aukaatriði i frásögninni, er e.t.v.
hvergi að finna heimildir um
nema hér. Félagsfræðilegt gildi
þessara þátta er mikið, vegna
þess að höfundurinn skráir sög-
urnar beint og lætur frásögn
sögumanns óbreytta, nem e.t.v.
hvað varðar frásagnarstil. Fjöl-
margarvisur og kviðlingar fylgja
þessum þáttum og það notar GIsli
eins og Snorri Sturluson gerði,
sem heimildir.
Af einstökum þáttum er meðal
þeirra skemmtilegri þátturinn af
Látra-Björgu en þar er birtur
fjöldi kviðlinga hennar og þáttur
af Jónatani og Bóasi prestum og
systrum þeirra en honum fylgja
margar háðs og kerskni visur.
Allir þessir þættir eiga sammerkt
iþviað lýsa upp liðna tið og lifga
við það fólk, sem þá lifði.
Torfi Jónsson hefur séð um
þetta bindi eins og það fyrsta, og
hefur unnið það verk af trú-
mennsku og samvizkusemi. 1
næsta bindiværi mjög hentugt að
birt yrði áætlun um frekari útgáfu
og einnig fyrirhugaðar nafna-
skrár. Sömuleiðis þyrfti að semja
skrá yfir prentuð verk Gisla.
Þessi bindi sem út eru komin
eru vel unnin og smekkleg að út-
liti, band gott.