Þjóðviljinn - 25.07.1981, Side 7

kTihmyndrir
Helgin 25. — 26. júll 1981.Þ.JÖÐVIL.IINN — StÐA 7
Hlaupið frá vandanum
Ingibjörg
Haraldsdóttir
skrifar
Bandaríkjamönnum
virðist ætla að ganga erf ið-
lega að f jalla af einhverju
viti um Víetnam-stríðið,
a.m.k. í kvikmynd.
Francis Ford Coppola
gerir heiðarlega tilraun til
þess i Apocalypse Now —
Dómsdagur nú — og til-
raunin virðist ætla að
heppnast. Byrjunin er góð
og fram yfir hlé situr
áhorfandinn gapandi af
skelfingu og hrifningu og
heldur að hér sé verið að
segja eitthvað loksins. En
allt í einu er einsog
Coppola gefist upp. Hann
fer út í aðra sálma, einsog
hermaður sem yfirgefur
skofgröfina til að fara á
héraveiðar.
Apocalypse Now hefur aö
geyma nokkur eftirminnilegustu
atriði sem undirrituð hefur séð á
kvikmyndatjaldinu, og nægir hér
að nefna þrjú: árásina á þorpið,
sem gerð er i þeim tilgangi einum
að veita ameriskum strák tæki-
færi til að sýna leikni sina i brim-
reiðum (surfing), heimsókn
nokkurra sjógörla sem dilla sér i
lendunum frammi fyrir þúsund-
um hermanna og flýja af hólmi i
þyrlu þegar þeir eru orðnir ærðir
af holdsins fýsnum, og loks árás
amerisku hetjanna á fljótabát
sem flytur hrisgrjón og grænmeti
og verður óvart á vegi kananna.
Þessi atriöi, og reyndar allur
fyrri hluti myndarinnar, sýna að
minu viti ákaflega vel fáránleika
striðsins og hafa það fram yfir
t.d. Hjartarbanann, að fjalla ein-
mitt um Vietnam-striðið og
fáránleika þess, en ekki „strið al-
mennt”. Hefði Coppola haldið
áfram i þessum dúr og jafnframt
freistað þess að sýna okkur hina
hliðina á málinu, þá hlið sem snýr
að Vietnömum, þá er ég ekki i
nokkrum vafa um að árangurinn
hefði orðið kvikmynd aldarinnar.
r
Operetta
eða Tarsanmynd?
Þeim mun hrikalegri verða
vonbrigðin þegar myndin er allt i
einu orðin að einhverskonar óper-
ettu, þar sem sminkaðir leikarar
tipla um i leiktjöldum sem gætu
hafa verið smiðuð fyrir gamla
Tarsanmynd og láta út úr sér
„gullkorn” á borð við þetta: 1
hverjum manni eigast við tvenns-
konar öfl, hið raunhæfa og hið
óraunhæfa, hið góða og hið illa, og
það er ekki alltaf hið góða sem fer
með sigur af hólmi.
Söguþráðurinn i myndinni er að
einhverju leyti fenginn frá Joseph
Conrad, úr sögunni Hjarta
myrkursins. Því miður þekki ég
ekki þá sögu, en hún mun vera
ævintýrasaga sem gerist i
Belgísku Kongó á 19. öld og fjallar
um baráttu góðs og ills. Reyndar
fæ ég ekki séð að Conrad komi
þessu afskaplega mikið viö; sögu-
þráðinn hefði Coppola auðveld-
lega getað búið til sjálfur og
stuöst við sigilda formúlu ævin-
týramynda. CIA-kapteinninn
Willard (Martin Sheen) fær leyni-
legt verkefni sem er fólgið i að
koma Walter Kurtz höfuðsmanni
(Marlon Brando) fyrir kattarnef,
vegna þess að sá siðarnefndi
hefur gengið fram af yfirher-
Martin Sheen: CIA-kapteinn með leyniverkefni.
Leiktjöld sem gætu hafa verift smiftuft fyrir gamla Tarsanmynd.
stjórninni með manndrápum og
einkennilegri hegðun og er álitinn
snargeggjaður. Myndin er siðan
lýsing á ferðalagi Willards inn i
myrkustu frumskóga Kambódiu,
þar sem Kurtz hefur hreiðrað um
sig og rikir sem einskonar guð
yfir undarlegum söfnuði inn-
fæddra og kana.
Engin barátta
Það er þetta riki Kurtz sem er
svo yfirgengilega falskt að engu
tali tekur. En stærsti og alvarleg-
asti galli myndarinnar er að minu
viti sá, að eftir allt þetta ferðalag
og alla þessa spennu verður fund-
ur þeirra Willards og Kurtz
hvorki fugl né fiskur, það vantar i
hann alla baráttu — mennirnir
eru ekki einu sinni ósammála! Og
það eina sem Kurtz virðisthafa til
málanna að leggja, fyrir utan til-
vitnanir i T.S. Eliot og „gullkorn”
einsog þaö sem vitnað var i hér aö
framan, er stöðug endurtekning á
einu og sama orðinu: Skelfing.
Ahorfandanum liöur einsog þeim
manni hlyti að liða sem hefði beð-
ið eftir einhverjum messiasi og
fengi i staðinn Halla og Ladda.
Eina skýringin sem ég get sætt
mig vift á þessu fyrirbæri er sú, að
Coppola sé einfaldlega að flýja
þau raunverulegu átök, sem urðu
i Vietnam, þann veruleika sem
hann er byrjaður að lýsa með
góöum árangri. Hann gefst upp
og flýr á náðir hins „dularfulla”
og „sálræna” og „sammann-
lega” sem hægt er að nota til að
breiöa yfir allar andstæður og
óþægilegar staðreyndir.
Hvað segja
Víetnamar?
Hvernig ætli standi á þvi að
Bandarikjamenn geta eyri gert
sannar kvikmyndir um Viet-
nam-striðið? Einhver sagði að
það væri vegna þess, að þetta
strið hefði ekki passað inn i has-
armyndaformúluna. f Kóreu gátu
þeir ennþá gert út á goðsögnina
um „góðu strákana” sem voru að
bjarga heiminum. En i Vietnam
gegndi öðru máli, og timarnir
voru breyttir. Goðsögnin passaði
ekki.
Þær fáu myndir sem komið
hafa frá Bandarikjunum á undan-
förnum árum og eiga að fjalla um
Vietnam-striðið eru reyndar ekki
um striðið sem slikt, heldur um
áhrif þess á einstaklinga sem
tóku þátt i þvi, og að sjálfsögðu er
aðeins fjallað um bandariska ein-
staklinga. Það vantar alveg hina
hliðina á málinu. Hvað skyldu
Vietnamar segja um kvikmynd
einsog Dómsdagur nú? í timarit-
inu Vietnam Courier, ágúst 1980,
er grein um myndina eftir Nguy-
en Khac Vien. Hann hrósar Copp-
oia fyrir það hugrekki að rifja upp
þennan dómsdag, sem margir
vilja nú gleyma. Vien segir
myndina lýsa striðinu vel, fram-
an af, og nefnir sérstaklega þyrl-
urnar, þessi djöfullegu verkfæri
sem virtust svo kjörin til aö berj-
ast gegn fátæku og illa vopnuðu
fólki. Og napalmið, sem er eins-
konar þriðjaheimsútgáfa af
kjarnorkusprengjunni, sem er
ætluð stóru iðnaðarborgunum i
þróuðu löndunum.
En þegar kemur að Kurtz og
seinni hluta myndarinnar fer að
kárna gamanið, og Vien segir að
þann hluta hafi Coppola ekki
fengið úr veruleikanum sjálfum,
heldur úr gömlum bókum.
Coppola skilur bandarisku hliðina
á Vietnam-striðinu, en hann
skilur ekki þá hlið sem snýr að
Vietnömum, hann þekkir ekki
fólkið sem Bandarikjamenn voru
að berjast gegn. Best kemur þetta
iljós þegar Kurtz segir frá atviki
sem átti að hafa gerst i þorpi
einu: Bandarikjamenn höfðu
bólusett börnin i þorpinu og svo
komu skæruliðar „Viet-cong” og
hjuggu handleggina, sem bólu-
settir höfðu verið, af börnunum.
Þetta atriði sannar að viet-
namskur veruleiki er viðs fjarri
þessari kvikmynd, segir Vien.
Greininni lýkur Vien með þeirri
ósk að Coppola fái tima og tæki-
færi til þess i framtiðinni að fjalla
betur um Vietnam-striðið og taki
þá meira tillit til þeirrar hliðar
sem snýr að þjóðum Indókína.
Marlon Brando: skelling,
skelfing...
r
Osiðleg upphæð
Ég er ansi hrædd um að viö
þurfum að biða lengi eftir kvik-
mynd af þvi tagi sem Vien óskar
eftir. Að sjálfsögðu gera Viet-
namar sjálfir kvikmyndir, og
væri gaman að fá að sjá þær ein-
hverntima. En þeir hafa ekki
neinar 30 miljónir dollara til að
gera kvikmynd fyrir, einsog
Coppola hafði. Þeir hafa ekki efni
á að búa til mynd sem stæðist
neinn samanburð við Apocalypse
Now hvað snertir tæknilega full-
komnun og áhrifamátt. Það sem
■nér finnst fyrst og fremst ósið-
legt við þessa kvikmynd (sbr.
Sunnudagspistil AB i siöasta
sunnudagsblaði) er þessi upphæð,
30 miljónir dollara. (I Spiegel var
á það minnt, að þetta er tiu
sinnum meira en dollaraforöinn
sem Somoza skildi eftir i Nicara-
gua þegar hann flúði þaðan og
h.u.b. fjórum sinnum meira en
það sem Bandarikjaþing sam-
þykkti meðnaumum meirihluta
að veita Nicaragua i efnahagsað-
stoð eftir borgarastriðið þar.)
En hvað um það, Dómsdagúr
nú er kvikmynd sem kemur
manni til að hugsa margt. Hún er
mikil upplifun fyrir sjón og heyrn
og hún vekur ákaflega blendnar
tilfinningar. Enn eigum við þó
eftir að sjá kvikmynd um striðið i
Vietnam, kvikmynd sem fjallar
ekki aðeins um fáránleika striðs-
ins, heldureinnigum orsakirþess
og jafnframt ástæðuna fyrir
glæsilegum sigri bændaþjóðar-
innar fátæku.
STÓRMARKAÐSVERÐ
Hústjóld, Canaria kr. 2.091
Sænsk nylontjóid, 3 manna kr. 435
Tjaldborð m/4 kollum kr. 357
Utigrill kr. 280
Ferðasett tyrir i'jora kr. 226
Veiðisett kr. 122
Keiðhjóltrá U.S.A. lOgira kr. 1.900
Ferðatóskur, galion, 3 stærðir kr.226 —276 —300
Perur heildos kr. 15.40
Leni eldhúsruiiur, 2 i pakka kr. 9.70
Vex þvottaetni, 3 kg. kr. 39.05
Vex þvottalógur 2.2.1. kr. 13.55
Opið til kl. 22 iöstudaga

STORMARKAÐURINN
SKEMMUVEGI 4A KÓPAVOGI