Þjóðviljinn - 22.08.1981, Blaðsíða 3

Helgin 22.-23. ágúst 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
Viö vitum ekki upp á hár hvenær þessi mynd var tekin en hún er af
fyrsta strætisvagni SVR.
Á Reykjavíkurvikunni
sem nú stendur yf ir er þess
sérstaklega minnst að á
þessu ári eru liðin 50 ár frá
því að rekstur strætis-
vagna hófst í Reykjavík.
Upphaflega var það hluta-
félag sem sá um rekstur-
inn og hélst svo til 1944 er
borgin yfirtók rekstur
vagnanna. Fyrstu stjórn
þessa hlutafélags skipuðu
Ólafur Þorgrimsson, for-
maður stjórnarinnar, Egill
Vilhjálmsson og Ólafur H.
Jónsson.
Ennþá er starfandi hjá SVR
maður sem unnið hefur þar frá
upphafi. Ragnar Þorgrimsson
heitir hann, starfaði fyrst á verk-
stæði, siðan sem vagnstjóri frá
1933 og siðar sem eftirlistmaður
og á skrifstofu. Við áttum við
hann stutt spjall um fyrstu ár
strætisvagna i Reykjavik.
— Það var i upphafi skilyrði
fyrir leyfi til handa þessu hluta-
félagi, Stætisvagnar Reykjavikur
h/f að það sæi um flutning skóla-
barna i bænum og sá flutningur
hófst 1. október 1931. Þá höfðu
verið keyptir tveir vagnar, annar
gamall póstflutningabill og hinn
var svona hálfkassabill. Siðan
voru fijótlega keyptir fjórir I við-
bót svo að þegar reglulegar
strætisvagnaferðir hófust voru
vagnarnir sex og óku á fjórum
leiðum. Þaö voru Lækjartorg —
Skerjafjörður, Lækjartorg — Sel-
tjarnarnes, Lækjartorg —■ Klepp-
ur og Lækjartorg — Sogamýri,
sem gekk upp að rafstöðinni við
Elliðaár.
Það voru miklar efasemdir
þegar rekstur strætisvagnanna
var að hefjast. Margir töldu að
það væri ekki hægt að aka svona
háum vögnum eftir vegunum eins
og þeir voru, hvörfin myndu
valda þvi að stöðugt væri hætta að
vagnarnir færu á hliöina.
Það voru ráðnir tveir vagn-
stjórar á hvern vagn, þeir óku
alltaf sama vagninum og auk
akstursins sáu þeir nánast alveg
um vagninn. Það var dálitið sér-
stætt viö ráðningar á vagnstjór-
um að skilyröi fyrir ráðningu var
að þeir keyptu eitt hlutabréf.
Hlutaféð var i upphafi 60 þúsund
krónur og hvert bréf kostaði 500
krónur. Einhver kynni að segja
sem svo að margir hefðu viljaö
borga 500 krónur fyrir að hafa
trygga atvinnu á þessum atvinnu-
leysisárum en 500 krónur á þess-
um tima dugðu fyrir hvorki meira
né minna en mánaðarUthaldi eins
vagns. Ég reiknaði út reksturs-
kostnað við einn strætisvagn rétt
fyrir myntbreytinguna um síð-
ustu áramót og þá var hann um 3
miljónir króna. Þetta eru
kannske ekki alveg sambærilegar
tölur en þaö var þarna um veru-
legt fé að ræða.
Vagnarnir gengu frá upphafi
álika tima og nú, fyrsta ferðin var
við það miðuð að fólk gæti verið
komið i bæinn klukkan 7 og þeir
gengu fram yfir kl. 12 á miðnætti.
Vagnstjórarnir skiptu þessum
vinnudegi á milli sin og voru
vaktaskipti klukkan 3 á daginn.
Þetta þótti stuttur vinnutimi, sér-
staklega þótti það mikill lúxus að
geta lokið vinnudegi svona
snemma. En i dag þætti okkur
óskaplega langur vinnutimi, það
var unniö aila daga ársins og
vinnuvikan var 63 timar. Og ef
einhver varð veikur eða forfallað-
ist þá keyrði hinn allan daginn.
Samt sem áður var það talið
lúxusvinna að keyra strætisvagna
vegna þess að menn höfðu á
stundum lokið vinnu sinni um
miðjan dag og aö auki höfðu
menn fri frá þvi siödegis á laug-
ardag þar til siðdegis á mánudag,
aðra hvora helgi. Það er dálítið
merkilegt til þess að hugsa að það
var meira félagslif meðal starfs-
fólksins á þessum fyrstu árum en
nú. Menn fóru saman i sund og
strætisvagnstjórar áttu um tima
gott knattspyrnuliö, kepptu viö
áhafnir danskra herskipa sem
hingað komu.
Reksturinn á strætisvögnunum
gekk mjög vel fyrstu árin og
reksturinn skilaöi hagnaði. Verð
miðanna var þrenns konar eftir
þvi hversu langt var ekið, 10 aura,
20 aura eða 30 aura og hálft gjald
fyrir börn. Gjaldskiptin voru við
Tungu við Laugarnesveg og Múla
þar sem Gunnar Asgeirsson er
núna til húsa. Það sýnir hversu
litið fé fólk haföi gjarna handa á
milli, að fólk fór oft úr vögnunum
á þeim stööum þar sem gjald-
skiptin voru og gengu heldur siö-
asta spölinn til að spara 10 aur-
ana. Verðiö á fargjöldunum var
óbreytt frá upphafi og alveg fram
yfir strið.
Það sem mér er kannske efst i
huga frá upphafsárum strætis-
vagnanna er það samband sem
skapaðist milli vagnstjóranna og
farþeganna; það tókst gjarna
ágætur kunningsskapur þarna á
milli, þetta fók hittist meira og
minna á hverjum degi, þvl eins og
ég sagði, óku menn alltaf á sömu
leiðinni. Vagnarnir voru mikið
notaöir þvi þótt bærinn sjálfur
næði ekki nema upp á Barónsstig
þá voru býlin I nágrenni hans
svo litil að þau framfleyttu ekki
fólkinu einvöröungu og það þurfti
að sækja vinnu til bæjarins. Eini
stóri vinnustaðurinn var höfnin
en fólk sótti líka vinnu við fisk-
verkun og ýmsa aðra ihlaupa-
vinnu hér og hvar eftir þvi sem
gafst. Fólk þurfti líka aö komast
til bæjarins til að versla þvi þaö
var litiö um verslanir utan bæjar-
Ragnar Þorgrimsson
markanna. Fólk tók þvi vögnun-
um mjög feginsamlega og það
var þakklátt starf að vera vagn-
stjóri. En þaö gat veriö erfitt á
stundum, upphaflega voru t.d.
engin snjóruðningstæki tii hjá
Framhald á 2Í6. siðu.
vagn-
stj óri
Rætt við Ragnar
Þorgrímsson
sem starfað hefur
hjá SVR í 50 ár
Þaö var virðingarstaða
vera