Þjóðviljinn - 29.08.1981, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 29.-30. ágúst 1981
DIOOVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson,
Ólafsson.
Kjartan
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
úmsjónarmaður sunnudagsblaðs: Þórunn Sigurðardóttir
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guðni Kristjánsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkaiestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guðrún Guövaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Sfmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Síöumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf..
ritstjórnargrein
Gegn atvinnuleysi og
of löngum vinnudegi
• Þaö sem af er þessu ári hef ur atvinnulíf okkar ís-
lendinga staðið með blóma.
Skráð atvinnuleysi á fyrra helmingi ársins svar-
aði til 0,5% af mannaf la, líkt og verið hef ur síðustu ár.
í okkar heimshluta eru þau ríki sjálfsagt teljandi
á f ingrum annarrar handar, þar sem svo vel hagar til
í þessum ef num.
• I mörgum nágrannalanda okkar er atvinriuleysið
meiriháttar þjóðfélagsböl og því miður fá batamerki
sjáanleg. Margar miljónir manna ganga atvinnulaus-
ar, og þar sem ástandið er verst eins og í Bretlandi
samsvara tölur um atvinnulausa því, að hér væru tíu
þúsund manns atvinnulausir, og atvinnuleysisdraug-
urinn þar með kominn inn á fimmta hvert heimili í
landinu.
• Harðast bitnar atvinnuleysið i nágrannalöndum
okkar á unga fólkinu, og þeim sem af einhverjum
ástæðum eiga erf itt með að standast harða samkeppni
á vinnumarkaðnum. Miljónir æskufólks koma út úr
skólunum en fá ekkert að starfa árum saman, og því
fólki f jölgar stöðugt sem komið er á fertugsaldur, en
aldrei hef ur tekið þátt í atvinnulíf inu.
• Við íslendingar skulum ekki ímynda okkur, að það
séeitthvað náttúrulögmál, að hér verði alla tíð næg at-
vinna, þótt bölvun atvinnuleysisins ríði húsum allt í
kringum okkur. Því er það skylda stjórnvalda á hverj-
um tíma svo og samtaka bæði atvinnurekenda og
verkafólks að fylgjast með þróun atvinnulífsins og
grfpa til ráðstafana í tíma, ef upp kemur hætta á at-
vinnuleysi.
• Á undanförnum árum höfum við íslendingar
verið að mestu lausir við böl atvinnuleysisins, en þess
í stað hef ur meginþorri vinnandi fólks á Islandi þurft
að leggja á sig óeðlilega langan vinnudag. Hinn langi
vinnutími er líka þjóðf élagsböl, sem vinna þarf bug á.
I ýmsum nágrannalöndum okkar er bannað með
landslögum að vinna nema örfáa yfirvinnutíma í
mánuði hverjum. Hér eru þeir býsna margir, sem haf c
hins vegar alltað helming tekna sinna fyrir yf irvinnu.
• Auðvitað eru atvinnuhættir okkar með þeim hætti
að ekki verður hjá yfirvinnu komist í ýrhsum tilvik-
um, svo sem við fiskvinnslu, þar sem bjarga þarf
verðmætum undan skemmdum, en eitthvert hóf
verðum við þó að hafa á í þessum ef num.
• Við ættum að setja okkur það mark, að skera hina
miklu yfirvinnu niður um a.m.k. helming á fáum
árum án þess að heildartekjur manna skerðist. I þessu
skyni þarf skipulegt átak að koma til. Til að ná þessu
marki þarf meðal annars að fá f leira fólk til starfa í
þeim framleiðslugreinum þar sem vinnuálagið er
mest. Þetta verður ekki gert með valdboði heldur með
því að gera framleiðslustörfin aðlaðandi hvað varðar
launakjör og allan aðbúnað. Bætt skipulag og ný tækni
ættu einnig að geta stuðlað að því á næstu árum, að
stytta hinn langa vinnudag, sem hér hefur lengi tíðk-
ast, og tryggja fólki f leiri frístundir.
• Það er verkefni stjórnvalda og verkalýðshreyf-
ingarinnar að stuðla að slíkri þróun.
Sú örtölvubylting sem nú færist nær mun á kom-
andi árum draga úr vinnuafIsþörf atvinnulífsins og
hin nýja tækni leysa mannshöndina af hólmi- á
mörgum sviðum. Enginn þarf að vera hissa á spá-
dómum um það, aðfyrir næstu aldamót verði almenn-
ur vinnudagur kominn niður í sex stundir eða jafnvel
færri íþróuðum iðnaðarþjóðfélögum.
• Ekki er neitt nema gott um þetta að segja, svo
fremi að hin nýja tækni leiði til almennrar styttingar
vinnudagsins, en verði ekki til þess að magna hið gíf-
urlega atvinnuleysi, sem nú er hvað þyngstur bölvald-
ur í mörgum þjóðfélögum á Vesturlöndum.
• Á miklu veltur bæði hér og annars staðar, að
verkalýðshreyf ingin fái beina aðstöðu til áhrifa á alla
þróun í þessum efnum, og ekki ráð nema í tíma sé
tekið.
• Við skulum stefna markvisst að styttingu vinnu-
dagsins án þess þó að opna nokkra gátt fyrir vof u at-
vinnuleysisins. k.
úr aimanak ínu
Þórbergur Þóröarson segir
einhvers staöar i „Bréfi til
Láru”, aö í sæluriki kommiín-
ismans, sem komi fyrr en varir,
muni aíþýðan vinna tvo daga i
viku hverri, en nýta aöra daga
vikunnar til að sinna sinum
hugðar- og tómstundaefnum.
Vissulega erþetta sú sýn sem
við eygjum öll. Sumir segja
draumsýn, en þarfsvo að vera?
Reyndar eri' minum huga um
tvennt að vel ja i þessum efnum :
Martröö eða sæluriki.
Þriðja iðnbyltingin er hafin.
Sú fyrsta hófst með beislun guf-
unnar á siðustu öld, önnur þegar
raforkan var beisluð og sú
þriðja er £ð ganga i garð, timi
örtölvunnar.
Jú, þetta er allt gott og
blessaö. Við heyrum að menn
eru að ræða þessi mál i útland-
inu, og eitthvað er vist farið að
bera á þessum undratækjum
hér norður i' Dumbshafi, en
landanum kippir sem fyrr i
kynið. Þetta er átthvað sem al-
menningur hefur ekkert vit á.
Þetta er bara fyrir hálærða
spekúlanta og best að vera
ekkert að skipta sér af þessu.
Þannig hugsar margur. Alltof
margur.
Innreið örtölvunnar hvort
sem er á íslandi, eða i öðrum
rikjum hins þróaða heims,
boðar nýja og gjörbreytta tfma.
Hvaða tima þessi nýjung
boöar, fer eftir þvi hvort þaö
veröur auðvald eöa alþýöa
þessa lands sem ræður og
stjórnar innreiðinni. Tekur viö
timi atvinnuleysis og almenns
volæðiseða tekur viðgullöld fri-
tima og frelsis frá þrældómi?
Það er ekki spurtum litið, enda
mikiö i' húfi.
Fyrirskömmu var sýnd hér i
sjónvarpi þýsk mynd sem
fjallaöi um innreið örtölvubylt-
afla. Tölvu hér og tölvu þar.
Sumum finnst þetta sniðug
tæki. Jafnvel töfrandi, aðrir eru
hræddir við þau. Flestir vita.
minnst litið um þessi tæki
starfsmátt þeirra og þá þróun
sem þessi tæki geta boðið.
A ráöstefnu sem Alþýðusam-
band islandshélt um tölvumál i
byrjun þessa árs varð niður-
staðan, að verkalýðshreyfingin
kreföist meðákvörðunarréttar
um stjórnum og innleiðingu
þriðju iðnby ltingarinnar.
Verkalýðshreyfingin krafðist
einnig opinberrar fræðslu um
tölvumál og endurmenntunar
sinna umbjóðenda.
Sönn verkalýöshreyf ing
krefst ekki einungis með-
ákvörðunarréttar i sliku örlaga-
máli, hún hlýtur að krefjast
ákvörðunarréttarins.
1 haust gengur alþýða þessa
lands að samningaborðinu við
þá aöila sem þykjast hafa það i
hendi sér hvernig innrás þriðju
iðnbyltingarinnar veröur
hagað. Það er til litils fyrir
verkalýðshreyfinguna að semja
um kauphækkun til þeirra sem
veröa ekki á vinnumarkaði á
MARTROÐ-
SÆLURÍKI
ingarinnar hjá þarlendum.
Mörgum hefur sjálfsagt brugðið
við minna, en þá sást á skján-
um. Myndin sýndi harmleik,
sem alþýða og samtök hennar
hér á landi verða að forða þjóð-
inni frá. Þriöja iðnbyltingin i
Þýskalandi hinu vestra er hafin,
og staöan er augljós. Alþýða
þessa mikla iðnveldis hefur
tapað i þessari byltingu eins og i
öörum þeim sem á þeirri grund
hafa verið háðar.
Þýskaland er ekkert eins-
dæmi. Japönsk alþýða er löngu
gjörsigruð og slikt hið sama er
þvi miður að segja um fleiri
þjóðri'ki tæknialdar.
Þýskaland liggur mér hins
vegar ofarlega i huga vegna
þessaöég vona að sú sjónvarps-
mynd sem sýnd var frá töpuöu
striði, hafi kveikt i fieirum en
mér.
Það var brugðiö upp mynd frá
bilaverksmiöju. Þar var ör-
tölvan að taka völdin. Alþýöan
og hreyfing hennar hafði sofið á
verðinum og áhrifamáttur
hennar var enginn. Það var
ömurleg sjón aö sjá fulltrúa
auðvaldsins, ota fingrum sinum
i att að einstökum verkamönn-
um og segja hróðuga: Við þurf-
um ekki að njóta þinna starfs-
krafta lengur, tæknin sér fyrir
þvi. Og þú þarna i horninu, þú
geturfengiö aö haldaáfram, en
þá lækka lika launin, tæknin sér
fyrir þvi. Og þú, já þú ert hepp-
inn, þú bæði heldur vinnunni og
sömu launum, þrátt fyrir alla
tæknina.
,,En hvað, ekki situr verka-
lýðshreyfingin þegjandi yfir
þessu”, spurði einhver.
Ráðherrann svaraði þvi.
„Auövitað er verkalýðshreyf-
ingin óánægö. Fólk verður hins
vegar að átta sig á þvi að ef við
tæknivæðum ekki allan okkar
Lúðvík
Geirsson
skrifar
iðnaö i topp, þá verðum við al-
gjörlega undir i samkeppninni
við Japani á alþjóðlegum
mörkuðum. Japanir standa
okkur miklu framar á öllum
sviðum”, sagði ráöherrann.
„Þar hugsar verkafólkið fyrst
um fyrirtækið, siöan um sjálft
sig”.
Af auglýsingum i blöðum hér
á landi undanfarnar vikur má
ráöa að auglýsingastriöið
stendur ekki lengur eingöngu
um kók og pepsi og video,
heldur eru tölvurnar komnar i
spiliö. Allir þurfa tölvu. Tölvu i
fyrirtækið, það sparar mann-
komandi árum, verði þróunin
hér svipuö þvi sem nú gerist
viða erlendis. í Evrópu einni,
ganga millj. manna atvinnu-
lausir i dag. Margir þeirra hafa
aldrei unnið ærlegt handtak,
eins og þar segir.
Kröfugerö islenskrar verka-
lýðshreyfingar og þá islenskrar
alþýðu hlýtur að taka mið af
þessum staðreyndum.
Sifellt meiri hagvöxtur elur
ekki af sér ný störf. Hins vegar
er hægt að stjórna vinnu-
markaðnum og framleiðslunni á
þann veg, að allir haldi
óskertum launum fyrir
skemmri vinnutima, en ein-
hverjir útvaldir, sérfræöingar
eða ekki sérfræðingar, einoki
ekki vinnumarkaðinn.
Við stöndum á timamótum.
Það er i okkar hendi hvemig
samfélag við viljum skapa.
Raunar erum viö á síðasta
snúningi, þvi skammt er milli
feigs og ófeigs.
Karl Max sagði f yrir nærri 130
árum að kapitalisminn myndi
að lokum leiða af sér afnám
vinnu,þarsem þá myndi tæknin
taka við völdum, sem aftur
þýddi afnám kapitalismans.
örtölvubyltingin er lokastigiö
i þessari þróun sem Karl Marx
sá réttilega fyrir um miðja sið-
ustu öld.
— Ig-