Þjóðviljinn - 31.10.1981, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 31. okt. — 1. nóv. 1981
Séö yfir sai sameinaðs alþingis og neðri deildar frá
forsetasæti. Við þingsetningu hvert haust síendur
skrifstofustjóri þingsins við dyrnar eins og á þessari
mynd.
Uppi á efsta lofti, undir þakrjáfri, stendur gamait
skrifborð. Þetta er gamla skrifborðið mitt, sagði
Friðjón Sigurðsson skrifstofustjóri alþingis, sem var
svo elskulegur að ganga með okkur um húsið. Við
þetta skrifborð situr þingfréttaritari útvarpsins og
þylur þíngfréttir inn i hljóðnemann sem er á borðinu.
Skrifstofu alþingis er mjög umhugað um að halda
munum og mannamyndum til haga úr sögu hússins.
Myndir af ráðherrum eru rammaðar inn og ráðherra-
tið þeirra letruð inná myndfleti. Til fróðleiks má geta
þess að Friðrik Guðjónsson, faðir umsjónarmanns
Sunnudagsblaðsins, rammaði margar þessara mynda
inn hér áður og fyrri. Myndirnar hanga á veggjum
herbergis afsíðis efri-deildarsal.
Texti: Óskar Guðmundsson
Ljósmyndir: Einar Karlsson
Jónas Hallgrimsson og Fjölnismenn urðu að láta i
minni pokann fyrir þeim sem vildu alþingi háð i
þeirri dönsku Reykjavik. En hugmyndin um að
flytja alþingi til Þingvalla var hvergi dauð með
Jónasi. Árin 1926, 1929, og 1965 komu fram tillögur
um þjóðaratkvæðagreiðslu um flutning alþingis til
Þingvalla.
En þegar búið var að ákveða staðsetningu þingsins i
Reykjavik var deilunni um staðinn ekki lokið. Hvar
i bænum átti að hýsa þingið?
í kálgarði
Halldórs Friðrikssonar
Upphaflega var ætlunin að
reisa þinghúsið á Arnarhóli.
Bygginganefnd hafði verið kosin,
skipuð mektarmönnum, til að sjá
um að bygging hússins kæmist á
Grimur Thomsen og Tryggvi
Gunnarsson, sem báðir áttu sæti i
þessari nefnd, voru fylgjandi þvi
að þinghúsið yrði reist á Arnar-
hóli. Tryggvi skrifar til Meldahl
byggingameistara hússins i jan.
1880 að hann sé „fullstændig enig
med Dem at Arnarhóll saavel for
dens smukke Beliggenheds Skyld
styttu Thorvaldsen, þar sem það
nú stendur augliti til auglitis við
standmynd Jóns Sigurössonar úr
eir. Til aö svo gæti oröið varö aö
kaupa kálgarö Halldórs Kr. Friö-
rikssonar á 2500 krónur, sem þótti
mikið fé.
Sannleikurinn mun gera
yður frjálsa
Vorið 1880 komu hingað til
lands danskir steinsmiðir og ým-
islegt byggingarefni fyrir
alþingishúsið. Var þegar hafist
handa af krafti og þann 9. júni
1880 lagði landshöfðingi horn-
steininn, hvar i stendur að húsið
sé byggt á 17. rikisstjórnarári
Kristjáns konungs hins niunda.
Þá er byggingunni valin einkunn-
arorð: „Sannleikurinn mun gera
yður frjálsa”. (Jóh. 8.32). Undir
haust sama árs er húsið komið
undir þak og má þaö heita ævin-
týralegur hraði á jafn rammgerri
götur til 1940. Þarna var einnig
aðsetur rikisstjóra og siðar for- ,
seta frá 1940 til 1973.
Nú er svo komið aö alþingishús-
ið við Austurvöll rúmar hvergi þá
starfsemi sem fram fer á vegum
og i tengslum við alþingi. Undir
starfsemina hafa til viðbótar ver-
ið fengin hús i nágrenni þinghús-
ins.
Þvi er ekki að leyna að mikill
virðuleiki hvilir yfir þessu húsi.
Og það er stundum stutt á milli
virðuleika og hégóma. Einsog
kunnugt er ber bygging hússins
þess vendilega merki að vera
stofnun frá þvi timabili er dansk-
ur kóngur réði rikjum. Húsið er
krýnt kórónu Kristjáns konungs
9. svo dæmi sé tekið. Forkunnar-
fagrir stólar forseta deildanna
eru útflúraðir konunglegu
skrauti, og svo er um fleiri muni i
húsinu. Það er lika einsog eitt-
hvað af þessu leggi þingmenn
þjóðarinnar i ham frá nýlendu-
ALDARGAMALT
ALÞINGISHÚS
andspœnis Jóni Sigurðssyni
framkvæmdarstig. Ekki mun
hafa verið lýðræðislegar að staðið
en i mörgum nefndum siðarmeir,
þvi að framkvæmdir voru hafnar
án samþykkis nefndarinnar, að
þvi er best verður séð, i Bakara-
brekkunni (Bankastræti). Hilmar
F’insen landshöfðingi, sem átti
sæti i nefndinni.hafði sjálfur nytj-
ar af Arnarhólstúni, og að áliti
Grims Thomsen, sem einnig var i
byggingarnefnd, mun það hafa
ráðið mestu um það að byggingin
var ekki reist á Arnarhóli. Hin
ástæða þess er sú, að á þeim tima
þótti of langt úr bænum alla leið
uppá Arnarhól.
for Althingisbyggningen i
Reykjavik”. (Ég er algerlega
sammála yður um að Arnarhóll
sé ákjósanlegasti byggingarstaö-
ur Alþingishúss i Reykjavik bæöi
vegna fallegrar legu sinnar og af
mörgum öörum ástæöum).
Landshöfðinginn mun hafa
uppá sitt eindæmi byrjað fram-
kvæmdir á þinghússbyggingu viö
Bankastræti. Grimur Thomsen
kvartar undan þessu viö Tryggva
i bréfi: „landshöfðingi (Hilmar
Finsen) er ráðrikur og viö
(nefndin) gúngur”. Eftir töluvert
stimabrak var ákveöiö aö reisa
húsiö viö Austurvöll, andspænis
og vandaðri byggingu. Samt voru
Islendingar að fjargviðrast útaf
þvi hversu byggingunni miðaði
hægt áfram þá um hausið i blöð-
um. Fyrir réttum hundrað árum,
1. júli 1881, var alþingi sett i
fyrsta sinn i þessu húsi.
Ýmis þjóðþrifafyrirtæki hafa
haft aðsetur i þessu húsi i þá öld
sem það hefur gegnt háborgar-
hlutverki islenska þjóöfélagsins.
Má þar nefna Stiftbókasafnið
(Landsbókasafnið) og Forngripa-
safnið. Arið 1908 var reist við-
bygging „Kringlan” við húsið.
Arið 1911 tók svo háskólinn til
starfa i húsinu og var þar allar
timanum. Þarna er fólk ekki eins-
og á öðrum vinnustöðum, það
klæðir sig til að mynda ekki með
tilliti til likamlegrar velsældar
heldur frekari samræmi við upp-
runa hússins. Það er ekki grun-
l'aust um að formið sigri innihald-
ið á stundum. Þeir kalla hver
annan „hæstvirtan” og brúka
önnur hástig ávarpsorða, án þess
að nokkur láti sér detta i hug að
hugur fylgi máli. Slikt hæfir
dönskum dekorasjónum. Þó er
manni ekki kunnugt um að þing-
maður hafi hnippt i annan og
hvislað : Vinur, hvi leiðir þú mig
inni þetta skelfilega hús? —óg
Kringlan, sem svo er nefnd vegna lögunar sinnar, var byggö viöhúsiðárið 1908. Áöurvar þarna kaffistofa, en er
nú búin mjúkum hægindastólum, þar sem þingmenn geta látiö þreytuna og fundarleiðann líða úr sér.
llelgin 31. okt. — 1. nóv. 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
Raðherrastolarnir eru margir hverjir frá tið konungs-
stjórnar á islandi einsog margt annarra minja frá
sama tíma i húsinu.
Þingflokkur ihaldsins hefur herbergi sitt búið ný-
tískulegum stólum. Þingflokkur ihalds, framsóknar
og krata hafa herbergi á fyrstu hæð hússins. En þing-
flokkur sósíalista heldur sina fundi i herbergi við hlið
aheyrendastúku á þriðju hæð.
Alþingi islendinga berast giafir við margvisleg tilefm. Munirnir a þessari mynd
eru f lestir fengnir þegar Alþingishátiðin var haldin 1930. Þeir eru í hliðarsal a milli
deildarsalanna, þar sem þingmenn reykja og slúðra dálitið sér til upplyftingar a
löngum fundum. i upphafi aldarinnar hafði ráðherra aðsetur þarna, og var her-
bergið þa kallað Ráðherraherbergið.
c
Skuli Thoroddsen var
mikilvirkur i störfum
þessa húss fyrstu aratug-
ina. Myndina málaði Sig-
urður sonur hans
Thoroddsen. og hangir
hun i forsetaherbergi a
fyrstu hæö. Skrifstofa
þingsins hefur reyntað fa
malverk af ollum forset-
um sameinaðs alþingis
fra upphafi.