Þjóðviljinn - 15.12.1981, Blaðsíða 10

10 StÐA — JóIablaO Þjóðviljans
Viðtal við Jón Hólm um ferðalag hans
til Bólivíu, Perú og Guatemala
íslendingar flækjast á óliklegustu staði og eru
liklega orðnir fáir blettir á jarðkúlunni sem ein-
hver frómur landi hefur ekki stigið fæti sinum á.
Við fréttum af einum, sem fyrir tæpum tveimur
árum fór i eins konar pilagrimsferð á slóðir
fornra menningarheima i Andesf jöllum og viðar i
S- og M-Ameriku. Þetta er Jón Hólm, kaup
maður i Gullfiskabúðinni i Reykjavik, og fór
hann aleinn. Við hittum Jón að máli eina kvöld
stund fyrir skömmu og báðum hann að segja
okkur undan og ofan af þessu ferðalagi sinu og
leyfa okkur að lita á( Ijósmyndir sem hann tók.
Var það auðsótt mál. Við spurðum Jón fyrst hvað
ylli áhuga hans á þessum slóðum.
Að gera það sem
aðrir gera ekki
— Ég hef alltaf haft geysilega
mikinn áhuga á fornum menn-
ingum og þvi eldri sem þær eru
þvi betra. Þannig voru nokkrir
staðir i S-og M-Ameriku sem
freistuðu min m jög og mér fannst
ég verða að gera verulegt átak til
þess aö komast þangað og gera
það sem aðrir gera ekki. Ég hef
nefnilega alltaf litið á S-Ameriku
sem fjarlægasta hluta jarðar-
innar þvi að i feröamannabækl-
ingum liggja yfirleitt leiðir i
aðrar áttir. Það eru helst ein-
hverjar pakkaferðir til Rio de
Janeiro eða Buenos Aires sem
hægt er að komast i. Auk þess
heilluðu Andesfjöllin mig sem ég
lit á sem annan pól jarðar á móti
Himalayjaf jöllunum.
— Hvernig ber maður sig að
þegar maður fer i svona ferö?
— Ég var i raun og veru mörg
ár aö „pæla” i þessu og las þ.á.m.
allar handbækur sem ég komst
yfir þannig að ég gat gengið beint
að þeim hlutum sem ég haföi
áhuga á. Ég lagði áætlun mina
fyrir ferðaskrifstofuna Útsýn og
það var ekki lftið sem hiin hafði
fyrir mér. Reyndar breyttist
ferðaáætlunin töluvert þegar
farið var að velta þessu nánar
fyrir sér.
— En hverjir voru þessir staðir
sem heilluðu þig svo mjög?
— Það voru einkum þrir staðir,
allir mjög afskekktir en spenn-
andi vegna stórfenglegra forn-
minja. Þetta voru Tiahuanaco i
Bóliviu, MacchuPiccu i Perú og
Tikal i Guatemala. Ég hef mikinn
áhuga á mystik og þessar forn-
minjar eiga það sameiginlegt að
vera mjög dularfullar. Auk þess
ætlaði ég að vera staddur við
ákveðnar rdstir i Chichentiza i
Mexikó þann 23, mars en þá
leikur sólin um einn piramidann
þar á þann hátt að slanga
hlykkjast upp tröppurnar. Þetta
hefur verið mikilvægt trúartákn i
menningu azteka og mér fannst
aö ég þyrfti að vera þarna en þvi
miður tókst það ekki.
— Hvernig hófst svo feröin?
— Ég ákvað að byrja syðst og -
flaugþvifráNewYork til La Paz,
höfuðborgar Bóliviu. Ég lagði af
stað að kvöldi 26. febrúar 1980 óg
fór i vél sem millilenti á nokkrum
stööum og komst á leiðarenda á
hádegi daginn eftir. Þetta var 15
klukkustunda flug, nánast beint i
suður og þvi óveruleg timabreyt-
ing. Það fyrsta sem skeöi á flug-
vellinum i La Paz var það að full-
orðinn maður kom til min og
bauðst til aö útvega mér hótel. Ég
vissi hins vegar nákvæmlega
fyrirfram á hvaða hótel ég ætlaði
að fara og hvað það átti að kosta
og afþakkaði þvi boðið. Ég lenti
hins vegar i vandræðum i toll-
inum þvi að tollverðirnir fundu
þaö út að ég hlyti að vera filmu-
smyglari þvi að ég var með 120
stykki af filmum, var búinn að
birgja mig fyrir alla ferðina. Nú
var um að gera að hugsa fljótt.
Ég var i Iangri biðröð fyrir
framan tollkarlana svo að ég
veifaöi manninum sem hafði
— Og hvernig kom La Paz þér
fyrir sjónir?
— Það er mjög skrýtið að koma
þangað i fyrsta sinn. Borgin
stendur i skál uppi i f jöllunum og
er hæsta höfuðborg i heimi, i um
boðið mér hótel og sagðist ætla að
taka hótelið og bað hann jafn-
framt um aö koma töskunni fram
hjá tollinum. Það geröi hann auð-
veldlega, hljóp bara með hana út
bakdyramegin.
4000 metra hæð. Flugvöllurinn er
uppi á skálarbrúninni og er keyrt
i kröppum beyjum niður i borg-
ina. Mér virðist bara vera þessi
eina leið að borginni. A leiðinni
niður keyrum við fyrst fram hjá
fátækrahverfunum. Hús fátækl-
inganna eru gerð úr sólbrenndum
leir sem steyptur er i kubba og
eru flest með bárujárnsþaki.
Eftir þvi sem neðar dregur verða
húsin svo rikmannlegri.
— Segir ekki þessi mikla loft-
hæð til sin?
— Jú, ég fann töluvert fyrir
henni. Þaö fyrsta sem ég gerði
þegar ég kom á hótelið var að
leggja mig og svaf ég i 3 klukku-
tima. Ég vaknaði svo um 7-leytið
og var þá bæði svangur og með
hausverk. Ég fór niður i móttök-
una og spurði ráða. Þeir bentu
mér á að fá mér drykk sem heitir
Mate De Coca og á ekkert skylt
við Coca Cola. Mér var visað á
veitingahús uppi á 8. hæð hóteis-
ins, svipaðan og grillið á Hótel
Sögu, og þar pantaði ég þennan
drykksem reyndist vera te.unnið
úr sömu jurt og kókain, óttalegt
vatnssull og lyktin ferleg. Eftir 2
bolla fór hausverkurinn að lagast.
Svo varömérlitiðútum gluggann
og þá blasti við stórfengleg sjón.
Búið var að kveikja á ljósum i
borginni og risastórt tungl
gægðist yfir skálarbrúnina.
Stjörnur voru einnig farnar að
sjást og voru hnetustórar aö sjá.
Galdrar
og fátækt
— Þú hefur stoppað eitthvað við
i borginni?
— Daginn eftir fór ég i skipu-
lagða skoðunarferð til þess að
átta mig á hvaö bæri að skoða
betur. Aðalgatan i borginni heitir
Patro oger breið með eyjur
styttur og hótel á báða vegu. Hún
er ein af fáum götum þar sem
ekki þarf aö hlaupa upp og niður.
Það er mjög erfitt að ganga um
borgina. Hver myndavél virðist
vega 10 kiló enda gengur maður
hægtogstynur mikið. Ég fór m.a.
i kaþólska kirkju til að sjá
hvernig indjánar iðka
kristindóminn en þeir eru raun-
verulega rammheiönir ennþá,
hafa bara skipt um nöfn á dýr-
lingum. Ég kom þarna i mikla
markaðsgötu og neðst var
markaður galdrakvenna og norna
Þar voru m.a. á boöstólum
þurrkuö lamadýrsfóstur og ég
efaðist ekki um að þar væri
einnig að finna drekablóð og
köngulóarvefi. Galdrar eru mikill
þáttur i kristindóminum á
þessum slóðum.
— Er ekki fátækt áberandi?
— Þarna er greinilega mikil
fátækt, og fyrst og fremst meðal
indjána. Konur ganga um og selja
ávexti og grænmeti og er vöruúr-
valið ákaflega fábreytilegt. Eina
sá ég sem seldi appelsinur og
tyggigúmmi og hafði 2-3 stykki af
hvoru. Ræktunarlönd indjána eru
upp á brún fyrrnefndrar skálar,
sléttunni sem nefnd er Alti Plano.
Þar hafa þeir fengið ókeypis
jarðir en landið er svo harðbýlt að
það kostar gifurlegt erfiði að
rækta eitthvað auk þess sem
loftslagið gerir þeim erfitt fyrir.
A nóttunni er þarna iskuldi en
brennandi hiti á daginn. Það
vakti athygli mina að indjánarnir
eru alltaf kappklæddir og áber-
andi llkamseinkenni er risastór
brjóstkassi. Það gerir þunna
loftið.
— Hvað um pólitikina? Er ekki
alltaf verið að gera byltingar i
Bóliviu?
— Jú, Bólivia á örugglega
heimsmet i byltingum. Ég var
svo heppinn að vera þarna milli
byltinga. Ein var gerð haustið
áður og önnur um vorið. Ég sá
töiuvert af vopnuðum her-
mönnum. Þetta voru litlir
indjánar, vopnaðir hlaupstuttum
byssum, en fóru afar hljóölega,
voru nánast i felum, eins konar
augu i myrkrinu. Það var óþægi-
legt að verða allt i einu var við að
augu fylgdust meö manni i húsa-
sundum.
Elstu mannvistar-
leifar í heimi
— Svo hefurðu farið að skoða
Tiahuanaco. Hvað er það?
— Já, það er einn af þessum
merkilegu stöðum en ég verð aö
viðurkenna að ég varð fyrir
dálitlum vonbrigðum með hann.
Hann stendur geysilega hátt, um
500 metrum ofar en La Paz en þó
er þar þorp rétt hjá sem sýnir að
fólk getur lifað á svona stað.
Þarna eru miklar styttur og einn
merkilegasti hluturinn er svo-
kallað sólarhlið, sem eru risa-
stórar steindyr, gerðar úr einu
bjargi. Spánverjar komu áþennar
stað á 16. öld og i kjölfar þeirra
trúboðarsem héldu að þarna væri
musteri þálifandi indjána og
reyndu að velta styttunum og
eyöileggja þetta með öllu. Þeir
gáfust þó fljótlega upp, sennilega
vegna þunna loftsins. Það er eng-
inn leikur fyrir óvana að reyna á
sig á þessum slóðum. Alyktun
trúboðanna um musterið var röng
þvi að á þeirra timum voru þetta
einig fornminjar og talið er að
þetta sé með elstu mannvistar-
minjum i heiminum. Margar
kenningar eru til um hvað þessi
mannvirki þýða en þær eru meira
eða minna út i loftið. Tilgátur um
aldur rústanna er allt upp i 35.000
ár. Ég var þarna i einn dag og
hefði viljað vera nótt lika, en
kuldinn ersvo mikill á nóttunni að
það var ekki gerlegt.
— Eitthvað hefurðu skoðað
fleira i Bóliviu?
— Ég tók leigubil með öðrum
ferðamönnum og við fórum að
skoöa fjallið Chacaltayja en i þvi
er hæsta skiðabrekka i heimi,
6000 metra yfir sjávarmáli. Ég
skreið á fjórum fótum upp aflið-
andi brekku upp á tindinn og hef
aldrei heyrt annan eins hjartslátt
-i sjálfum mér. A eftir drakk ég 4
bolla af Mate De Cola. Landslag
þarna uppi liktist mjög islensku
landslagi og þarna mátti greina
steinhleðslur sem mér var sagt að
væru gamlar tinnámur.
— Og fleira?
— Þriðju ferðina fór ég að skoða
Titicaca-vatnið sem er eitt
stærsta stöðuvatn i S-Ameriku og
örugglega það hæsta. Út i þvi er
merkileg eyja sem kölluð er
Sólareyjan en þar er sagt að
fyrsti Inkinn hafi birst. Hann átti
að hafa komið frá himnum. Ég
sigldi aðeins út á vatnið og fékk
þá að smakka fisk hjá körlum
sem þarvoru að veiða. Hann var
afar vondur.
Landleiðintil Perú
— Næsti áfangastaður var svo
Perú?
— Já, ég ákvað að fara land-
leiðina frá La Paz til Cusco, en sú
borg er hin forna höfuðborg Ink-
anna og sú merkilegasta. Hún er
norður af fyrrgreindu vatni,
Perúmegin. Ég fór á ferju yfir
vatnið og var eini farþeginn enda
var þetta ekki ferðamannatimi. A
vatninu byrjaði að rigna svo
ákaflega að ekki sást i stefnið á
bátnum. Ég hefði viljað fara i
land i Sólareyju en i þessu
verðurfari var það tilgangslaust
og varð þvi ekki úr. Bátsmenn
vildu hins vegar endilega sýna
mér kirkju eina sem stendur við
vatnið en i henni er svart likneski
sem þeir sögðu vera Mariu mey
og hina einu sönnu kraftaverka-
styttu. Ég játti að sjálfsögðu öllu
sem þeir sögðu en veit hins vegar
aö þessar svörtu styttur sem viða
eru I S-Ameriku eiga sér uppruna
löngu fyrir innreið kristninnar.
Eftir að ég var settur i land fór
ég með rútu til Puno, þar sem ég
gisti, og siðan með lest til Cusco.
A leiðinni gerðist það m.a. að
þjónn sem kom með steikina
hrasaði og fór allt út um allt.
Hann gerði sér litið fyrir og
þurrkaði steikina á lærinu á sér
og setti hana svo aftur upp á fatið.
Þetta var nóg til þess að ég missti
matarlystina. Og alls staðar varð
maður að vara sig á þjófum. I
þessari lestarferð hafði t.d.
strákur skriöið eftir endilöngum
vagninum undir stólum og var
farinn að fitla við ljósmyndavél
mina sem ég hafði sett á milli fóta
mér. Eftir þvi sem við
nálguðumst Cusco fjölgaði söiu-
mönnum sem buðu til sölu hræ-
ódýr handgerð teppi. Þau kostuðu
aeins 8 dollara en ég veit til þess
aö i Bandarikjunum kosta þau á
milli 60-70 dollara. Samferða mér
i lestinni voru bandarisk trúboða-
hjón og faðir hennar. Þá gerðist
það sem ég skildi alls ekki að
trúboðinn og kona hans fóru aö
prútta við indjánana og gátu
komið verðinu niður i 6 dollara
þvi að sölumennirnir urðu æ
örvæntingarfyllri eftir þvi sem
Cusco nálagaðist. Ég tók lika eftir
að gamli karlinn, faðir trúboða-
konunnar var að skrifa bréf til
konu sinnar alla þessa leið og
virtist engan áhuga hafa á um-