Þjóðviljinn - 29.05.1982, Blaðsíða 5

Helgin 29. — 30. mal 1982 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
flokksins hefur slöan Itrekaö
þessa kröfu I Morgunblaðinu, en
Gunnar reynt aö andæfa I öörum
fjölmiðlum.
1 ritstjórnargrein Timans telur
Þórarinn Þórarinsson aö þetta
oröaskak Gunnars og Geirs sýni
aö Sjálfstæöisflokkurinn sé enn
klofinn. Þetta er hæpin túlkun.
Sameiningarstemmningin er nú
svo sterk i Sjálfstæöisflokknum,
aö ríkisstjórnarklofningurinn
veröur liklega dæmdur innan
flokksins sem tlmabundiö fyrir-
brigöi, sem senn sé á enda. Pill-
urnar sem Gunnar og Geir hafa
sent hvor öörum slöustu daga
sýna bara, aö þeir þola ekki hvor
annan — en sá persónulegi pirr-
ingur er ekki nýr; hann hefur var-
aö I tlu ár. Flokksstemmning af
þvl tagi, sem nú rlkir I Sjálfstæö-
isflokknum, er ætiö yfirsterkari
vilja einstakra forystumanna.
Einingarkröfurnar I Sjálfstæö-
isflokknum njóta auk þess bak-
stuðnings frá skýrari stefnuvit-
und en áöur hefur rlkt I flokknum.
Flokksfólkiö telur sig hafa eign-
ast hugmyndafræöi — hugsjóna-
köllun, sem felst I nýrri útgáfu af
leiftursóknarkenningunum. Þessi
stefna hefur hlotiö formlega
blessun Verzlunarráðsins og VSI.
Hún er klædd I búning tölfræöi-
legrar framsetningar, faglegra
álitsgeröa og stefnusamþykkta
atvinnurekendasamtakanna. Víö-
tæk útgáfustarfsemi þessara
hagsmunasamtaka og flokks-
deildanna I Sjálfstæöisflokknum
hefur gefiö flokksfólkinu stefnu-
lega sjálfsviröingu, sem áöur
skorti. Flokkurinn hefur eignast
kenningu! Nýfenginn sigur og
sameiningarkikkiö hafa skapaö
þúsundir sjálfsskipaöra trúboöa i
flokksdeildunum um allt land.
Framtíö
ríkisstjórnarinnar
Þessi þróun I Sjálfstæöisflokkn-
um mun hafa afgerandi áhrif á
framtlö rlkisstjórnarinnar.
Reyndar sáust merki breytinga
strax á nýloknu þingi. I allan vet-
ur greiddi Albert Guömundsson
ávallt atkvæöi meö stjórnarand-
stööuarmi Geirs Hallgrimssonar 1
deilum viö rikisstjórnina. Gagn-
stætt þvl sem áöur gerðist var
hann nú ætið á móti Gunnari en
með Geir, þegar kom aö þvl aö
segja já eöa nei. Eggert Haukdal
birtist llka æ oftar I sveit stjórn-
arandstööuarmsins. Hann flutti
mörg frumvörp og þingsályktanir
meö Geirsliðinu og ýmist sat hjá
eða var á móti, þegar nokkur
mikilvæg frumvörp rlkisstjórnar-
innar voru til afgreiöslu. Ráö-
herrarnir þrír — Gunnar, Friöjón
og Pálmi — voru þeir einu, sem
ávallt studdu rlkisstjórnina I at-
kvæðagreiöslum.
Hinir óbreyttu þingmenn I
Gunnarsliðinu reyndust vera
komnir ýmist alfariö (Albert) eöa
hálfa leiöina (Eggert) yfir I her-
búöir stjórnarandstööu Geirs.
Meö slika bresti I stuöningsliöi lif-
ir engin rlkisstjórn lengi. Gunnar
Thoroddsen verður þvl á ný að ná
tökum á stuöningsmönnum slnum
á Alþingi, ef rikisstjórnin á aö
duga til umtalsveröra verka. Ein-
ingaraldan I Sjálfstæöisflokknum
og sigurvíma sameiningarliösins
mun gera honum þaö verk afar
erfitt — kannski óvinnandi. Yfir-
lýsing Friöjóns Þóröarsonar um
sameiningu Sjálfstæöismanna
fyrir næstu alþingiskosningar
sýnir, aö jafnvel i ráöherrahópn-
um er nú sterk löngun til aö halda
heim I heiöardal flokkssáttanna.
Þessar breytingar, sem oröiö
hafa á stööunni i Sjálfstæöis-^,
flokknum, skapa nýjar forsendur
i umræöum um aögeröir rikis-
stjórnarinnar á næstu mánuöum.
Yfirlýsingar Framsóknarforyst-
unnar bæta svo nýjum efasemd-
um viö framtiöarhorfur varöandi
feril rlkisstjórnarinnar.
Strax daginn eftir kosningar
kom Tómas Arnason I útvarpiö og
taldi nauösynlegt aö búa til nýja
efnahagsáætlun, sem byggöi fyrst
og fremst á kjaraskeröingarað-
geröum. Steingrimur Hermanns-
son endurtók svo þessa kröfu I
Tlmanum sl. fimmtudag. Tómas
'notaði hispurslaust oröiö „kjara-
skeröing” i útvarpinu á sunnu-
daginn, en i Dagblaöinu þremur
dögum slöar reyndi hann aö
breiöa hulu yfir hreinskilnina og
var meö oröaskak um kaupmátt
og kauptölur. Þaö voru hins vegar
ómerkilegar blekkingar hjá ráð-
herranum. Hann boöar hispurs-
laust nauösyn á skeröingu kaup-
máttarins — raunverulega kjara-
skeröingu. Ekki bara reiknings-
breytingu á kauptölunum. I upp-
hafi ársins setti Framsóknar-
flokkurinn fram slikar kröfur. Nú
hafa þær verið endurnýjaöar.
Veikleikinn I stuðngsliöi Gunn-
ars Thoroddsens, einingaraldan I
Sjálfstæðisflokknum og kjara-
skeröingarkröfur Framsóknar-
flokksins skapa meginforsendur
viö mat á framtiö rikisstjórnar-
innar.
A-flokkarnir
1 alþingiskosningunum 1979 var
Framsóknarflokkurinn sigurveg-
arinn og I sveitarstjórnarkosn-
ingunum nú fagnar Sjálfstæöis-
flokkurinn miklum árangri. 1
báöum kosningunum töpuöu Al-
þýöubandalagiö og Alþýöuflokk-
urinn, sem 1978 mörkuöu þátta-
skil I fslenskri stjórnmálasögu
meö einstæðri fylgisaukningu
sem kom báöum A-flokkunum til
góöa. Þessar andstæöur — sigur-
inn 1978 og töpin 1979 og 1982 —
ættu aö veröa forystuliöi og
flokksmönnum Alþýöuflokksins
og Alþýöubandalagsins tilefni til
alvarlegrar umhugsunar og um-
ræöna. Hvaö veldur svo mismun-
andi útkomu?
1 aödraganda kosninganna
1978, nánast árin þrjú á undan,
höföu Alþýöuflokkurinn og Al-
þýöubandalagiö I fyrsta sinn frá
striöslokum búiö I vinsamlegri
sambúÖ. Flokkarnir lögöu vissu-
lega mismunandi áherzlur á hina
ýmsu þætti þjóömálanna, en þeir
réöust ekki hvor á annan. Þeir
stóöu saman alls staöar þar sem
stefna og stjórnmálaleg aöstaða
gaf færi á sliku. Þessi framkoma
skapaöi þeim báöum skjól, en
einnig frjálsræöi til aö gera ólik
mál aö meginefni I umræöunni.
Sjálfstæöi hvors um sig var i engu
skert. Hvorugur sló af sinni
stefnu. En I staö fjandskapar I
áratugi var komin vinsamleg
sambúö og gagnkvæmur skiln-
ingur. Niðurstaöan varö sú, aö
báöir flokkarnir unnu slna mestu
kosningasigra frá upphafi vega.
Fljótlega eftir kosningarnar
1978 sneru A-flokkarnir viö blaö-
inu. 1 rlkisstjórninni 1978 - 1979
hikuöu þeir ekki viö aö opinbera
ágreining og jafnvel ýktu hann I
áróöursskyni. Framsóknar-
flokknum voru sköpuö skilyröi til
aö deila og drottna og skapferli
Olafs Jóhannessonar var slfkt aö
þeir möguleikar voru nýttir til
hins ýtrasta.
A síðustu þremur árum hafa
andstæöurnar milli A-flokkanna
magnast. Alþýöublaöiö hefur
undir forystu Jóns Baldvins
Hannibalssonar gert Alþýöu-
bandalagiö aö höfuöóvini Alþýöu-
flokksins. Eins og allir vita
hrökklaöist Jón úr Alþýöubanda-
laginu og hefur ætlö siöan reynt
aö gera þaö ævintýri aö „sögu-
legri nauösyn”. Þegar hann fékk
Alþýöublaðið I hendurnar varö
þessi einkaorusta viö Alþýöu-
bandalagiö smátt og smátt aö
meginandliti Alþýöuflokksins.
Gamlar væringar flokkanna voru
rifjaöir upp. Nýjar búnar til. Og
auövitaö stóöst Þjóöviljinn ekki
freistinguna. Nema hvaö!
Niöurstaöan af deilu A-flokk-
anna, átakaárunum 1979 - 1982, er
verulegt fylgistap þeirra beggja
en styrkleikaaukning hinna, fyrst
Framsóknarflokksins og siöan
Sjálfstæöisflokksins. Þessa
sögulegu reynslu ber aö ihuga og
skoöa I ljósi þeirra breytinga,
sem oröið hafa á Alþýöubanda-
laginu og Alþýöuflokknum á und-
anförnum árum. Þessar breyt-
ingar eru þriþættar:
1 fyrsta lagi hefur I báöum
flokkunum ný kynslóö veriö kjör-
in til ábyrgöar. Aratugagamlar
væringar flokkanna eru henni
sögulegur fróöleikur en ekki lif-
andi reynsla sem brennur I vit-
undinni. Deilur feöranna setja
vissulega sterkt svipmót á sjálfs-
skilning flokkanna. En eiga nýjar
kynslóöir einfaldlega aö fram-
lengja gamla sögu án tillits til
breyttra forsendna I nútlöinni?
Þaö er skylda nýrrar kynslóöar i
flokkunum báöum aö meta stöö-
una á ný I ljósi reynslunnar af
sigrinum 1978, en sérstaklega
meö tilliti til tapsins, bæöi 1979 og
1982, sem færöi Framsóknar-
flokknum og Sjálfstæöisflokknum
á ný hina sterku stööu I Islenzkum
stjórnmálum. Meöan sllkt mat
fer fram væri æskilegt aö bæöi Al-
þýöublaöiö og Þjóöviljinn beindu
vlgfimi sinni I aörar áttir.
1 öðru lagi er ljóst, aö Alþýöu-
flokkurinn hefur á undanförnum
árum tekiö meira miö af sjónar-
miöum Alþjóöasambands jafnaö-
armanna og þeirri baráttu sem
sósialistar i Evrópu hafa háö
gegn Ihaldsöflunum I eigin lönd-
um og heimsvaldastefnu Banda-
rlkjanna. Áöur fyrr tóku Gylfi,
Emil og Guömundur 1. nær ein-
göngu miö af hægri krötum á
Noröurlöndunum. Hin nýja kyn-
slóö 1 Alþýöuflokknum hefur sýnt,
bæöi innan Alþingis og utan, aö
hún hefur vlöari heimssýn.
Alþýöubandalagiö hefur einnig
sótt röksemdir I baráttu þessara
evrópsku jafnaöarmannaflokka.
Viö höfum rætt sjálfstjórnarsó-
sialisma Mitterrands. Viö styöj-
um baráttu tugþúsunda þýskra
krata gegn vlgbúnaöarkapp-
hlaupinu. Viö vekjum athygli á
rökum breska Verkamanna-
flokksins i gllmunni viö atvinnu-
leysi og leiftursókn Thatchers.
Alþýöubandalagiö og Alþýöu-
flokkurinn hafa I rlkara mæli far-
iö aö sækja málefnalega endur-
nýjun i samskonar sjóö og stund-
um keppst um aö eigna sér sigra
erlendra sóslalista.
I þriöja lagi hefur umræöan um
utanrikismál hér heima leitt ým-
islegt nýtt i, ljós. Aöur fyrr var
þaö meginkenning, aö A-flokk-
arnir gætu ekki unniö saman
vegna ágreinings I utanrlkismál-
um, en Framsóknarflokkurinn
væri „hinn eölilegi bandamaöur”
Alþýöubandalagsins á þeim vett-
vangi. Reynslan siöasta vetur
gefur mörg tilefni til aö endur-
skoöa þessa kenningu. Alþýöu-
bandalagiö og Alþýðuflokkurinn
hafa á Alþingi haft samstööu I
fjölmörgum utanrikismálum. Viö
gagnrýndum báöir herforingja-
stjórnina i Tyrklandi og stjórnar-
fariö I E1 Salvador og fordæmd-
um ástandiö 1 Suöur-Afriku. 1 öll-
um þessum málum mynduöu
Sjálfstæöisflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn hins vegar
bandalag undir forystu Geirs
Hallgrimssonar og Olafs Jóhann-
essonar til aö hindra afgreiöslu á
tillögum A-flokkanna. Fulltrúar
Alþýöubandalagsins og Alþýðu-
flokksins höföu einnig forystu um
aö vekja máls á nauösyn nýrra
þáttaskila i samskiptum þjóöa
Noröurs og Suöurs, hinna riku og
fátæku. I þeirri umræöu sátu
íhald og Framsókn oftast þögul á
bekkjum.
Oli þessi mál sýna, aö á ýmsum
sviöum utanrikismála á Alþýöu-
bandalagiö meiri samleiö meö
Alþýöuflokknum en núverandi
forystu Framsóknarflokksins.
Vissulega er áfram ágreiningur
um herinn og Nato. En reynslan
af Ólafi Jóhannessyni I sæti utan-
rikisráöherra gefur tilefni til aö
spyrja i fullri alvöru, hvort utan-
rikisráöherra úr rööum krata
heföi veriö nokkuö verri. Olafur
Jóhannesson hefur nefnilega
rækilega afsannaö þá kenningu,
aö Alþýöubandalagið geti frekar
treyst forystu Framsóknar-
flokksins i herstöövarmálunum
en forystu Alþýöuflokksins. Voru
erfiöleikar okkar vegna herstööv-
armálsins ekki minni i tiö Bene-
dikts Gröndals en á þeim timum,
sem Ólafur Jóhannesson og
Framsóknarflokkurinn hafa bor-
iö ábyrgö á utanrlkisráöuneyt-
inu?
Ferill ólafs Jóhannessonar á
siöustu árum sýnir, aö utanrikis-
málin geta ekki ráöiö úrslitum
um þaö, hvort Framsóknarflokk-
urinn eöa Alþýöuflokkurinn séu
eölilegri bandamenn Alþýöu-
bandalagsins. Þaö má, þvert á
móti, meö fjölda nýrra dæma
sýna, aö Framsóknarflokkurinn
getur reynst okkur verr á þessu
sviöi.
Þegar þessir þrir meginþættir
eru haföir i huga — kynslóða-
skiptin, afstaöan til stefnumála
sósialista erlendis og breytingar
á umræöum um utanrikismál hér
heima — er ljóst að meö tilliti til
sigra og ósgira á undanförnum
árum, eru ærin tilefni til aö Al-
þýöubandalagiö og Alþýöuflokk-
urinn athugi rækilega afstööu
sina til samskipta flokkanna.
Verkefni okkar
Þegar Alþýöubandalagiö metur
stööuna aö loknum kosningum er
ljóst aö viö okkur blasa margvis-
leg verkefni.
Viö veröum aö safna liöi gegn
nýrri framrás Leiftursóknarafl-
anna sem hafa nú tvieflst.
Viö veröum aö meta afstööu
okkar til hugsanlegra banda-
manna I fyrirsjáanlegri glimu
milli launafólks og atvinnurek-
endavalds.
Viö veröum aö vigbúa verka-
lýöshreyfinguna sem mótvægi
gegn V.S.I. og Verzlunarráöinu
sem á undanförnum árum hafa
tekið upp nýja starfshætti og
harðskeyttari stefnuafstööu.
Viö veröum aö endurskoöa
starfsaöferöir og áherslur i
launabaráttunni I ljósi sjálf-
stæöra aögerða launafólks sem
sýna nýjan vilja og samstööu-
þrótt.
Viö veröum aö skilja aö nauö-
synlegt er aö gera stefnu Alþýöu-
bandalagsins afdráttarlausari og
marka skýrar þann mismun sem
er á málamiölun, sem geröar eru
i rikisstjórn eöa borgarstjórn, og
ninni eiginlegu afstööu flokksins
sjálfs. Sérstööu Alþýöubanda-
lagsins veröur aö varöveita þrátt
fyrir óhjákvæmilega samvinnu
viö aöra flokka.
Viö veröum aö hefja virkt
fjöldastarf og foröast aö lokast
snni I einangruöum samskiptum
innan flokksins. Frumkvæöi i
fjölmiölaumræöunni og grasróta-
starf út á meöal fólks veröur á
næstu misserum aö hafa forgang
ásamt þvi aö færa nýtt líf i starf-
semi flokksdeildanna. 1 þvl sam-
bandi kemur til greina aö reyna
breytingar á formlegu skipulagi
sem veita einstökum hópum
möguleika á sjálfstæöri tilveru
um leiö og þeir tengjast flokkn-
um. Ahugahópar, stefnusamtök
og sveitir samstarfsmanna haldi
sérstööu sinni og sjálfstæöi þótt
þeir komi til starfa i tengslum viö
flokkinn.
Viö veröum aö skilja aö I kjöl-
far fjölmiölabreytinganna og
þjóöfélagshagræöinganna á slö-
ustu árum hefur stlllinn orðið
állka mikilvægur og stefnan viö
aö túlka eöli stjórnmálahreyf-
inga. Stefnumótun án hins ferska
starfsstils dugir skammt. Stefna
og stni veröa aö birta hina sömu
mynd— styrkja hvert annaö I lif-
andi hræringum fjöldasamfélags-
ins.
Viö veröum aö efla varöstööu
okkur um sjálfstæöi þjóöarinnar,
frelsi hennar og málstaö friöar-
ins. Viö veröum aö vara viö
áformum um aukin itök erlends
hers og nýja fjötra erlends fjár-
magns.
Viö veröum aö gera flokkinn aö
lifandi og fjölþættri lýöræöissveit
sem veitir svigrúm fyrir margs-
konar umræöu um leið og hún set-
ur manninn i öndvegi, stendur
vörö um andlegt frelsi og félags-
lega samstööu launafólks. Slik
stjórnmálahreyfing getur veitt
margvislegum stefnugróöri og
skapandi félagsöflum svigrúm til
aö blómgast um leiö og hún hindr-
ar aö arörán manns á manni
veröi rlkjandi lögmál I mótun is-
lensks samfélags.