Þjóðviljinn - 09.10.1982, Blaðsíða 17

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 9.-10. október 1982
Helgin 9.-10. október 1982 ÞJÓÐVILJ1NN — StÐA 17
Það er Boris Spasskí sem talar.
ísland hefur verið vettvangur
mikilvægra keppna á skákferli
hans, þó engin komist þó í hálf-
kvisti við einvígið um
heimsmeistaratitilinn sem fram fór
í Laugardalshöllinni fyrir 10 árum.
Atburðir tengdir þessu einvígi eru
mönnum svo í fersku minni, að enn
þann dag í dag er hvert smáatvik
rifjað upp í samræðum manna. Þó
10 ár séuút af fyrir sig ekki langur
tími, hefur samt sem áður orðið
geypileg breyting á öllum högum
Spasskís. Hann kom hingað til
lands um miðjan júnímánuð 1972,
glæsilegur fulltrúi síns lands, með
heilan fiokk hjálparkokka og
manna allra mögulegra erinda á
hælunum, heimsmeistari í skák
sem vann hylli allra með látlausri
framkomu. Héðan fór hann í byrj-
un septembermánaðar, var búinn
að glata heimsmeistaratitlinum, í
Moskvu tók enginn á móti honum
nema nánustu ættingjar. Það þótti
vel sloppið hjá honum að þurfa
ekki að sæta tollskoðun sem þykir
af yfirvöldunum, hin prýðilegasta
yfirhalning þegar stórmeistari
kemur úr lítilli frægðarför.
Það er sagt að hann hafi verið
lafinn gjalda fyrir tapið gegn Fisc-
her. Sovétmenn vildu nýtt blóð og
augu beindust að ungum skák-
manni sem þótti geysiefnilegur;
Anatoly Karpov. Með marvíslegri
aðstoð, tókst honum að leggja þrjá
landa sína að velli í Áskorendakep-
pninni sem fram fór 1974, Poluga-
jevskj, Spasskí og Kortsnoj. Langt
var gengið til þess að fellá Spas-
skí.Þegar hann tefldi við Karpov
vorið 1974 naut Karpov aðstoðar
Efim Gellers, sem hafði verið aðal-
aðstoðarmaður Spasskís í barátt-
unni við Fischer 1972.
Spasskí komst aftur í heimsfrétt-
irnar 1975 þegar hann hugðist
ganga að eiga Marinu hina frön-
sku. Hún vann í sendiráði Frakka í
Moskvu. Eftir mikið japl, jaml og
fuður og margvíslega árekstra við
sovésk yfirvöld, fluttu þau til Fra-
kklands og hafa tiúið þar síðan, í
litlum bæ skammt frá París, Meu-
donne. Spasskí kom hingað til
Reykjavíkur 1977 og barðist við
Hort í löngu einvígi sem stóð í
rúma tvo mánuði. Jafnvel þó hann
hafi sigrað getur hann tæplega átt
mjög góðar minningar héðan; þeg-
ar 12. einvígisskákinni lauk hné
hann niður, reyndist vera með brá-
ða botnlangabólgu og varð að
SiSP
„Ég er kominn hingað til íslands í fjórða sinn.
Ég kom fyrst 1957 á stúdentamót sem haldið
var í Reykjavík. 1972 tefldi ég gegn Fischer í
„einvígi aldarinnar“, 1977 tefldi ég við Hort að
Hótel Loftleiðum í áskorendakeppnninni. Hér
er ég í fjórða sinn og tefli við Friðrik Ólafsson.11
„Þetta íslenska vatn,
blandaö klaka.
Sannarlega svalandi
og gott,“ sagði
Spasskí.
stundar íþróttir af niiklu kappi.
Hann fór í sund hvern þann dag
sem hann var hér og svo ströng var
dagskrá hans, að forráðamenn
Flugleiða sem buðu honum til há-
degisverðar einn daginn fengu af-
svar, sundið í Laugardalslauginni
um hádegisbilið gekk fyrir.
Hvernig er þjálfun þinni núorðið
háttað?
„Ég hygg að ég stúderi skák
svona 3 klukkutíma á degi hverj-
um. Vinna við skákiðkun hefur
breyst rnikið á síðustu árum. Nú
orðið er alkyns tæknivinna orðin
geysilega mikilvæg. Menn þurfa að
safna að sér upplýsingum, liggja í
krítískum stöðum tímunum saman.
Ég hef tekið þá stefnu að sniðganga
þessi vinsælu afbrigði þ.e. tefla
kannski 20-25 fyrstu leikina um-
hugsunarlaust. I stað þess vel ég
sjaldséð byrjanakerfi þar sem mað-
ur þarf að hugsa eitthvað.‘\
Það vekur athygli að þér hefur
gengið herfilega illa í viðureignum
þínum við Karpov, hefur unnið
aðeins eina opinbera kappskák og
tapað í kringum 10. Getur þú gefið
einhverja skýringu á því?
„Já, það er rétt. Karpov hefur
eitthvað sérstakt tak á mér og hefur
mikla yfirburði í innbyrðis viður-
eignum. Ég hygg að þetta sé sálfræ-
ðilegt atriði. Maður á sér einhvern
uppáhaldsandstæðing sem maður
vinnur oftast en svo eru aðrir sem
afar erfitt reynist að kljást við.
svo jafnaði ég metin. Úrslitin feng-
ust ekki fyrr en að loknum tveim 15
mínútna skákum sem auðvitað
segja ekki neitt.
Karpov er merkilegur skákma-
ður, geysilega sterkur. Hann er
meistari í því að halda niðri 'mögu-
leikunt andstæðingsins, fljótur að
hugsa og hefur mikla hæfileika.
Hann er einnig feiknarlega nietna-
ðargjarn. Ég virði hann sem
heimsmeistara og hann hefur að
baki sem slíkur, marga sigra á
sterkum mótum. Jafnvel Aljekín
gat ekki státað af slíku.
Nú þegar Áskorendakeppnin
stendur fyrir dyrum veit ég með
vissu að hann hræðist aðeins einn
keppanda, Harry Kasparov. Og
þegar ég lít yfir hóp kandídatanna
þá finnst mér augljóst að aðeins
Kasparov hafi möguleika. Ég tel
Karpov þó eiga góða möguleika í
einvígi gegn honum, hann gæti
haldið heimsmeistaratitlinum lengi
vel í viðbót."
Hver er mesta hamingjustundin
á skákferli þínum?
„Ég hlýt að svara því til að þegar
égvarðheimsmeistari 17. júní 1969
hafi verið mesta hamingjustundin á
ferlinum. Mér tókst þá að sigra
Petrosjan eftir langt og strangt ein-
vígi og þó ég væri snöggtum sterk-
ari en hann á þessum tíma, þá
reyndist .mér það afar erfitt. Ég
byrjaði einvígið af miklunt krafti
ekki ósvipað því, þegar Fischer
tefldi við mig, tapaði að vísu fyrstu
skákinni, en eftir 8 skákir hafði
mér tekist að ná tveggja vinninga
forskoti. I 9. einvígisskákinni náði
ég niiklu fruntkvæði, vann skipt-
amun og var með auðunnið tafl
þegar skákin fór í bið.
Ég var hinsvegar algjörlega up-
pgefinn eftir setuna, hreinlega bú-
inn á líkama og sál. Það hvarflaði
að mér að taka mér frí til þess að
búa mig betur undir að tefla bið-
skákina, en á þessum tíma voru
í úrslitunum hefði þetta getað baft
mikið að segja, sérstaklega vegna
þess að Ungverjarnir veittu okkur
harða keppni."
Þú munt hafa skrifað bók um
einvígi þitt við Kortsnoj í Belgrad
1977]78. Hvað er að frétta af út-
komu hennar?
Tveir þýskir forleggjarar fengu
handritið en bókin er ekki enn
komin út. I henni er að finna hugl-
eiðingar mínar um skák, skákmenn
og einvígin sem ég hef tekið þátt í.
Mestum parti bókarinnar var varið
í að skýra atvikin í Belgrad. Ég
lagði þar frant ýrnis skjöl sem
undirrituð voru af báðunt kepp-
endum; lagði frarn tstaðreyndir.
Kortsnoj fór öðru vísi að, kom með
allskyns yfirlýsingar, en sta-
ðreyndin var sú að hann gekk á rétt
minn í einvíginu og þess vegna urð-
um við svarnir fjandmenn. Ég hef
alltaf lagt á það áherslu að konta
vel fram í einvígjum sem ég tefli í,
en hjá Kortsnoj er þessu öðru vísi
farið eins og alíir vita.
Þegar ég tefldi við Kortsnoj í
Sviss í sumar stakk hann upp á því
að við sættumst, en ég var ekki á
því. í Belgrad tapaði ég honum
sem vini og sagði honum að ekkert
gæti breytt því. Hann lásakaði
ði mig fyrir að ganga erinda Sovét-
manna sem er fráleitt. Þegar Kort-
snoj yfirgaf föðurland sitt gerði
hann fjölmörg mistök. í fyrsta lagi
var hann einungis og aífarið að
hugsa utn sjálfan sig þegar hann
flúði land. Fjölskyldan leið fyrir
að. Hann breytti málum sínum í
pólitíska baráttu gegn Sovétríkjun-
urn, en ég held hann hafi í raun
verið að bérjast gegn sjálfum sér.
Það má kannski segja um hann að
hann sé gott dæmi um sovéska
„framleiðslu". Ég tel hann hafi get-
að farið allt öðru vísi að þegar hann
yfirgaf Sovétríkin, það er t.d. ntik-
ill munur á því að vera pólitískur
flóttamaður og að yfirgefa Sovétr-
íkin sem gyðingur, eins og flestir,
þó ekki allir, sovéskir skákmenn
hafa gert.
Oft heyrast raddir um það að so-
véskir skákmenn verði að skila
verðiaunum sínum aftur þegar þeir
koma úr keppnisferðum erlendis
frá. Þurftir þú að skila verðlaunun-
um sem þú fékkst fyrir einvígið við
Fischer?
„Nei, ég fékk að halda verð-
laununum. Helmingnunt hélt ég
og afgangurinn fór á bók í sovéska
ríkisbankann. Þar var skellt á 35%
Ég kunni alltaf vel við Fischer
dvelja á sjúkrahúsi í nær hálfan
mánuð.
Spasskí bjó á llótel Loftleiðum
þessa viku sem einvígi hans við
Friðrik stóð. Hann tók vel í það að
eiga stutt viðtal við blaðamann
Þjóðviljans og mæltum við.okkur
mót í herbergi 376 þar sem hann
bjó. Kl. 10 á miðvikudagsmorgun-
inn var ég mættur. Spasskí tók á
móti mér og virtist ekki hið
minnsta syfjaður, jafnvel þó skák
hans við Friðrik frá deginum áður
hafi verið bæði löng o'g ströng. Sag-
ðist vera búinn að vera áfótum frá
því kl. 5. Talið berst að íslandi og,
Reykjavík, Spasskí heimsótti ís-
land fyrst fyrir 25 árum og ætti að
hafa góðan samanburð.
„Það er nú svo skrítið að þó ég
hafi komið hingað fjórum sinnum,
þá hef ég lítið getað séð af landinu.
Reykjavík hefur vissulega þanist
mikið út frá því ég kom hingað
1957. Þegar ég tefldi hérna við
Hort 1977 náði ég að ferðast dálítið
um. ViðMarinafórumt.d. til Vest-
mannaeyja og Húsavíkur þar sem
ég tefldi fjöltefli. Þar fór ég á skíði
og hafði gaman af. í Frakklandi þar
sem ég hef búið undanfarin ár fer
ég mikið á skíði og aðstæður til
iðkunar skíðaíþróttarinnar þar í
landi áreiðanlega með því besta
sem gerist.
Þess má og geta að Spasskí
jafnvel hinir sömu og tapa fyrir
þeim sem maður vinnu. Þetta getur
gengið í hring, sálfræðilegt fyrir-
bæri. Annars get ég sagt þér frá
skákmóti sem BBC - sjónvarps-
stöðin breska hélt nýlega ásamt þý-
skri sjónvarpsstöð. Ég tefldi þar til v
úrslita gegn Karpov og í fyrsta sinn
í langan tíma fann ég mig gegn hon-
um. Við tefldum tvær úrslita-
skákif. Þá fyrstu vann Karpov en
Mesta hamingjustund
mín í skákinni var þegar
ég varð heimsmeistari
þann 17. júní 1969.
Hér sést Spasskí hefja
leikinn í fyrstu skák
einvígisins. Margra
mánaða undirbúningur
var að baki, en Petrosjan
vannþóskákina.
„Pó ég væri mun sterkari
en Petrosjan á þessum
árum, þá reyndist mér
afar erf itt að sigra hann,“
segir Spasskí í viðtalinu.
Lokatölur urðu 127.: 107.
það óskráð lög að slíkt mætti ekki
gera, einhverskonar samningur
sem hvorki ég né Petrosjan höf-
ðum þó undirritað. Á seinni árum
hefur þetta breyst. Krotsnoj t.a.m.
hikar ekki við að taka sér slíkt frí.
Nú þegar skákin var'tefld áfram
gerði ég tóma vitleysu og Petrosjan
náði jafnteflismöguleikum. Ég var
þó með enn betri stöðu þegar ég
bauð jafntefli. Petrosjan þáði og
vann síðan næstu tvær skákir og
jafnaði metin. Hann var næstum
því búinn að vinna 14. skákina
einnig, en ég náði nter á strik í 17.
og 19. skák, vann báðar og
heimsmeistaratitillinn var í höfn."
Sumir hafa viljað halda því fram
að vandræði Kortsnojs og deilur
hans við sovésk yfirvöld hafi byrjað
á Olympíumótinu 1970 þegar hann
mætti ckki til leiks gegn Spáni og
kcnndi liðsstjóranum um að hafa
ckki vakið sig. Hvað viltu segja um
það?
„Það held ég varla. Paul Keres
var liðsstjóri og fékk reyndar
skömm í hattinn fyrir að vekja ekki
Kortsnoj. Ég held þó að það hafi
varla verið í verkahring Keres að
vekja menn. Annars mætti Krots-
noj á skákstaðinn, en það var bara
seint. Ég held hann hafi varla verið
vakandi þegar hann kom. Þetta var
í undanrásunum og úrslitin höfðu
engin áhrif á lokaniðurstöðuna, en
skatti. Annars var ég fljótur að
eyða þessum verðlaunum sem voru
stórfé á sovéska vísu. Tók mig ekki
nema tvö ár.
Nú eru einhverjar reglur í gangi
urn þetta. Kontirðu t.d. heim með
5 þúsund dollara verðlaun, þá
færðu að halda þúsund dollurunt,
þúsund dollurum verður svo skipt í
rúblur sem er afleitt, því rúblan er
skráð alltof hátt, tvö þúsund dollu-
rum verður svo skipt fyrir þig í mi-
ða sem þú getur notað í „lokuðu
verslanirnar" þ.e. þær búðir sem
versla með illfáanlegan varning.
Afgangurinn fer svo til uppbyg-
gingar sovéskum íþróttum. (Til
garnan má geta þess að þegar Karp-
ov vann rúrrta 400 þúsund dollara
eftir einvígið við Kortsnoj í Baguio
’78 „gaf“ hann verðlaunin til að
styrkja sovéskt íþróttalíf - inn-
skot).
Hvernig er samskiptum þínum
við sovésk yfirvöld háttað núna?
„Það situr við það sama. Ég er
með tvö vegabréf, sovéskt og
franskt. Ég heimsæki Sovétríkin
einu sinni á ári. Þar á ég allt mitt
skyldfólk og vini. Ég fæ enn laun
frá ríkinu, 300 rúblur á mánuði og
nota það til að aðstoða mitt fólk.
Égá aldraða móður á lífi, hún er nú
76 ára, og þar að auki nokkur syst-
kini. Lífsafkoma fólks í Sovétríkj-
unum er slök. pramh á 14. siðu
IDAG!