Þjóðviljinn - 30.12.1982, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN. Fimmtudagur 30. desember 1982
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friöriksson.
Auglýsingastjóri: Sigrlður H. Sigurbjörnsdóttir1
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson, Lúðvik Geirsson, Magnús
H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson,
Þórunn Sigurðardóttir, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Útlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Gisli Sigurðsson, Guömundur Andri.
Thorsson.
Augíýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur t>. Jónsson
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir Kristín Pétursdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Síðumúla 6 Reykjavík, simi 8 13 33
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Hvaða fiskverð?
• Um þau áramót, sem nú fara í hönd, á íslenskur sjávarút-
vegur við ærinn vanda að glíma. Rekstrarafkoma margra
fyrirtækja, sem fást við útgerð og fiskvinnslu, hefur versnað
verulega vegna minnkandi afla og þrenginga á útflutnings-
mörkuðum.
• Fiskverðsákvörðun nú um áramótin og aðrar ákvarðanir
henni tengdar, og varða afkomuskilyrði veiða og vinnslu, er
því eitt erfiðasta úrlausnarefni stjórnvalda nú. Afkoma sjáv-
arútvegsins sker úr um afkomu þjóðarbúsins og allra heimila
í landinu.
• Svo sem kunnugt er þá hefur þorskafli minnkað mjög
verulega á þessu ári eða úr nær 460.000 tonnum í fyrra og í
um 380 þúsund tonn í ár. Samkvæmt þeirri fiskveiðistefnu,
sem sjávarútvegsráðuneytið og hagsmunaaðilar hafa komið
sér saman um fyrir næsta ár, þá er gert fyrir 370 þús. tonna
þorskafla á því ári, en tillögur Hafrannsóknastofnunar
hljóðuðu upp á 350.000 tonn.
• Talið er að á því ári sem nú er að ljúka, verði samdráttur-
inn í heildarframleiðslu sjávarafurða ekki minni en 16% og
segir þar til sín bæði minnkandi þorskafli og hrun loðnu-
veiðanna. Og vilji menn vera raunsæir, þá er ekki hægt að
reikna með verulegum bata á komandi ári í þessum efnum,
enda þótt ástæða sé hins vegar til bjartsýni sé lengra horft
fram í tímann og margvíslegir möguleikar tvímælalaust enn
ónýttir, ekki síst hvað varðar bætta meðferð og margvíslega
úrvinnslu aflans.
• Eins og nú standa sakir, er það þó ekki aðeins minnkandi
afli, heldur einnig markaðserfiðleikar sem þrengja að ís-
lenskum sjávarútvegi. Ljótasta dæmið í þeim efnum er lok-
un skreiðarmarkaðarins í Nigeríu, en á árinu 1981 námu
útflutningstekjur fyrir skreiðina um 22% þeirra heildar-
tekna sem þá fengust fyrir útfluttar frystar, saltaðar og
hertar botnfiskæfurðir samanlagt. Sé litið á saltfiskinn kemur
í ljós, að þar hefur markaðsverð á óverkuðum þorski lækkað
um 15% í erlendri mynt frá árinu 1981. A útflutningsmörk-
uðunum eru það frystu afurðirnar, sem hafa staðið sig best,
en þó er talið að meðalverð á frystum botnfiskafurðum hafi í
ár lækkað um 2% í erlendri mynt.
• Allt hefur þetta að sjálfsögðu haft veruleg áhrif til hins
verra á afkomu flestra fyrirtækja í sjávarútvegi og tekjur
sjómanna og fiskvinnslufólks lækkað að sama skapi.
• A árinu 1981 má segja að afkoma fiskvinnslufyrirtækj-
anna hafi að jafnaði verið viðunandi. Samkvæmt gögnum,
sem höfð eru til hliðsjónar við ákvörðun fiskverðs, þá er
talið að frystingin hafi það ár komið út með 0,6% af tekjum
sem hreinan hagnað, söltunin með 10,1% og herslan með
18%. Samtals gerði þetta það ár 6,9% hagnað hjá vinnsl-
unni. Á því ári var tapið hjá bátum og togurum á botnfisk-
veiðum talið nema tæplega 13% fyrir verbreytingafærslur,
en 1-2% hagnaður eftir verðbreytingafærslur.
• Fetta var árið 1981. - Miðað við rekstrarskilyrði nú í
desember 1982 er afkoma fyrirtækjanna hins vegar allmiklu
verri. Fannig er hagnaður hjá vinnslunni fyrir fiskverðs-
hækkun talinn nema um 2% og er þá skreiðinni sleppt úr
dæminu vegna óvissu, en hallinn hjá útgerðinni (fyrir
verðbreytingafærslur) hins vegar kominn upp í 14,7% að
jafnaði, álíka mikill hjá bátum og minni skuttogurum, en
mun meiri hjá stóru togurunum.
• Það er við þessar aðstæður, sem taka þarf ákvörðun um
nýtt fiskverð og afkomuskilyrði sjávarútvegsins. Olía til
fiskiskipa er nú greidd niður um 22% af olíuverði og auk þess
fær útgerðin nú um 7% af óskiptum afla í svokallað olíugjald
til að standa straum af olíukostnaði.
• Væri fiskverð hækkað um 14% og niðurgreiðsla olíu
hækkuð úr 22 í 28%, þá er hallinn hjá útgerðinni talinn
lækka úr 14,7% og í 4,4%. Slík niðurgreiðsla á olíunni
myndi kosta yfir 300 miljónir króna á ári, og 14% fiskverðs-
hækkun færa vinnslunni alvarlegan vanda að höndum.
• Margir möguleikar hafa verið nefndir við umræður um
fiskverðsákvörðun, og við nefnum þetta dæmi hér að ofan
aðeins sem einn valkost til skýringar á því sem við er að fást.
k.
klippt
Skoðanakúgun
Morgunblaðsins
Biskupinn, Pétur Sigurgeirs-
son var á hraðbergi í fyrrakvöld
hjá fréttamönnunum Ingva
Hrafni og Halldóri Halldórssyni.
Þátturinn var um margt fróð-
legur, en eins og allir vita er trú-
arlegur áhugi mikill í landinu, þó
guðleysi sé í algleymingi.
Nokkuð var fjallað um friðar-
mál og starf kirkjunnar að þeim.
Biskupinn lagði áherslu á að
friðarstarf yrði að vera lifandi og
því þyrfti að fylgja hreyfing.
Þetta kallar á skoðanir og andóf.
Fréttamaður vitnaði til leiðara í
Morgunblaðinu þar sem kirkjan
fær nótu vegna friðarstarfsins.
Mogginn lætur þá áminningu
vaða á kirkju landsins, að hún
megi ekki „raska æskilegri ímynd
þjóðkirkjunnar." Þetta er ekki
annað en ómerkileg tilraun til rit-
skoðunar og biskupinn yfir fs-
landi hefði ekki orðið minni
maður við að benda þjóðinni á
þaö. En hann kaus af elskusemi
að hliðra sér hjá því að taka
beinskeytta afstöðu til þessara
ívitnuðu orða.
Siðrœnar mót-
sagnir? ■
Við lesum um það í erlendum
blöðum, að klerkar og kirkju-
deildir lenda í hörðum átökum og
verða fyrir ofsóknum vegna „lif-
andi starfs að friðarmálum."
Fregnir af slíku berast frá Banda-
ríkjunum, Vestur- og Austur-
Evrópu. Á íslandi er friðarstarf
kirkjunnar svo að segja meira inn
á við, hún forðast að lenda upp á
kant við hið veraldlega vald
(Morgunblaðsins og annarra
stofnana tilaðmynda).
Kirkjunnar menn benda rétti-
lega á óhugnað vígbúnaðar og
vopnaskaks en forðast að hafa í
frammi skoðanir sem hugleiðing-
ar þeirra hljóta þó að leiða til.
Eða er hægt að vera á móti vopn-
um án þess að vera á móti hern-
aðarbandalögum, er hægt að vera
á móti her án þess að vilja am-
ríska herinn úr landi?
Það hlýtur að koma að því að
vangaveltur um friðarmál leiði til
skoðana á þeim málum og jafnvel
athafna. Trúlega óttast Morgun-
blaðið ekkert meir en einmitt
„lifandi starf kirkjunnar að
friðarmálum." Biskupinn gat um
óttann við að mannkynið tortími
sjálfu sér í kjarnorkustríði. Og sú
hætta er almenningi heimsins í
auknum mæli Ijós. Aðgerðarleysi
er ekki líklegt til að draga úr
þeirri hættu.
Kalla skoðanir
á mótsagnir?
Jarnm. Þaðgetur verið erfitt að
hafa skoðanir á málum. Biskup-
inn sagði í áðurnefndum sjón-
varpsþætti, að kirkjan styddi
frumvarp Þorvaldar Garðars og
Salome Þorkelsdóttur um bann
við fóstureyðingum af félags-
legum ástæðum. Hins vegar átti
hann erfitt með sem von er að
skýra út hvers vegna lífið (fóstur)
væri heilagt gagnvart fóstur-
eyðingum af félagslegum ástæð-
um, þó kirkjunni þætti ekkert at-
hugavert við fóstureyðingar ef
heilsu móðurinnar stafaði hætta
af. Eitthvað er farið að fara um
prinsíppið þegar svona er komið.
Biskupinn sagði einnig að
reynslan væri sú, að þegar börn
(borin í heim erfiðra aðstæðna)
væru skírð, ríkti „einskær gleði.“
Alþýðublaðið
tekur undir
Ekki veit klippari hvort það er
tilviljun, að einmitt í gær er sagt
frá tilefni einskærrar gleði við
skírn smábarna:
„Sparisjóður Hafnarfjarðar hef-
ur reynt af fremsta megni að
stuðla að auknum sparnaði bæði
með aðstoð við viðskiptavini að
ávaxta sitt fé á sem bestan hátt og
með hvatningu til ungs fólks að
sparifjármyndun. Hefur Spari-
sjóður Hafnarfjarðar í því skyni
gefið hverju barni við skírn þess
sparisjóðsbók með álitlegri inni-
stæðu.“
Sú spurning hlýtur að vakna
hvers kornabörn trúlausra Hafn-
firðinga eiga að gjalda. Máske
ritstjóri Alþýðublaðsins sem er í
sparisjóðsstjórninni sjái fyrir því
að „álitleg innistæða“ verði til á
bók barnanna sem ekki hafa lent í
vatnsbaði hjá klerkunum. Lýkur
hér að segja af eilífðarmálum.
-óg
Bókin á
betra skilið '
Það er ekki oft sem við getum
tekið undir einhver atriði í leiðara-
skrifum Morgunblaðsins. f gær
var þó leiðari í Mogganum þar-
sem meðal annars er fjallað um
hvimleiðan hávaða auglýsinga í
kringum bókina, „hinn þögula
vin þakkláts lesanda". Síðan
segir:
„Væri svo sannarlega æskilegt
að auglýsingaflóðið í sjónvarpinu
væri ekki fylgja jólabókanna.
Með sjónvarpsauglýsingunum er
verið að breyta ímynd bókarinn-
ar, sérstaklega í hugum yngstu
áhorfendanna, sem eru í hópi
tryggustu aðdáenda auglýsinga-
tíma sjónvarpsins. Sé mat þessa
hóps á bókum ruglað með inni-
haldslausum og fáfengilegum
auglýsingum útgefenda eru þeir
sjálfir að grafa sína eigin gröf og
bókarinnar. Bókin á svo sannar-
lega annað skilið af bóka-
þjóðinni.“
Reglur brotnar
Það er sannarlega umhugs-
efni að auglýsingar í sjón-
varpi séu hannaðar til að hafa á-
hrif á börn sérstaklega. í reglugerð
fyrir sjónvarpið er tekið fram að
þetta sé ekki leyfilegt. Samt sem
áður er kvöld eftir kvöld þessi
regla og aðrar í sömu reglugerð
þverbrotnar.
Enn fremur má minna á að
kostnaður við bókaauglýsingar
einsog aðrar er settur inn í sölu-
verð bókar, þannig að á endanum
borgar hinn almenni neytandi
brúsann. Það er einnig íhugunar-
efni hversu Neytendasamtökin
eru þögul og þarmeð gagnrýnis-
laus þarsem auglýsingar eru ann-
ars vegar.
-óg