Þjóðviljinn - 30.12.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN • Fimmtudagur 30. desember 1982
Sigurjón
Ólafsson
myndhöggvari
F. 21. okt. 1908 D. 20. des. 1982
Ég er ekki fær um að tjá mig í
orðum, að segja allt sem kemur í
hugann á þessari stundu, en langar
aðeins að kveðja þig, sem varst vin-
ur og féiagi í áratugi, ævinlega
varpandi birtu fram fyrir þig, litrík-í
ur og ógleymanlegur bæði í lífi og
verkum.
Ég er þakklátur forsjóninni fyrir
að leyfa mér að lifa samtímis þér.
Þorvaldur Skúlason.
Með dauða Sigurjóns Óiafs-
sonar er óvenjulega snögg og hörð
sorg að okkur kveðin. Svo snögg
fyrir það, að lífsfjörið var í raun
maðurinn sjálfur, í merg og blóð,
og að harðari fyrir þá vissu, að
þessi snillingur ætti enn margt verk
óunnið, okkur bæði og veröldinni.
Því verk Sigurjóns eru heimslist í
klárustu merkingu þess orðs. Þau
eru alin af þeim frjóa samleik efnis,
hugar og forms, sem hefur hvert
listaverk yfir land og stað. Hug-
mynd er þar aldrei þvinguð fram,
heldur kveikt til lífs af viðfangi við
efnið, og sem oftast af konunglegu
frelsi manns sem engan þarf að
spyrja nema eigin huga sinn og
hönd.
Vinnan ein færir listamanni
frelsi. Og Sigurjón Ólafsson hafði
unnið sér til þess frelsis við vel
hálfrar aldar þrotlaust verk, allt
síðan Verkamaður hans sveiflaði
hakanum til gullverðlauna danska
akademísins árið 1930. Hvertskeið
hans á þeirri löngu leið hefur fætt
sitt sérstaka eðli af efninu, leirnum
og gifsinu, graníti, gabbrói og grá-
grýti, málnti, steinsteypu - og loks
tré. Þarsem margurannarsjötugur
festist spakur í sínu fari, kastaði
Sigurjón enn eitt sinn hamnum og
lék sér af svo hugkvæmnisfullum
gáska, að vart á sinn líka. Þau verk
voru eintal hans við sjórekinn
druntb eða maðksmogna spýtu,
tunnustafi úr gömlum sjerrýkút -
eða þá hátíðlegan harðvið: Hver
ertu? Hvað varstu? Hvað viltu
verða? Og spýtan svarar með
laumulegum kvisti eða fattri
sveigju, eða þá að hún stendur
skyndilega á haus, með aftur-
gengna rótina upp í loftið. Þar með
hefur hún, undir augum lista-
mannsins, ofurselt sig nýrri um-
turnun og endurfæðingu. Séu
steinverk Sigurjóns allegro og ma-
jestoso, þá er þessi síðasti kafli í list
hans hreint scherzo, og meira að
segja con brio. Því hittir hið snögga
lát hans okkur svo óviðbúin: allt
nema dauðann tengdum við þess-
um manni.
Atlantshafið kostar íslenzkan
myndhöggvara dýrt til frægðar.
Hér renndi enginn vagn að húsdyr-
um á Laugarnesi og ók verkunum
út, til Parísar, Feneyja eða Rómar.
Á boð hefur ekki skort, en því mið-
Kveðja frá Robert
Jacobsen, myndhöggvara
í Kaupmannahöfn
Ég verð leiður þegar ég heyri um andlát Sigurjóns Ólafssonar.
En ég er glaður þegar mér verður hugsað til heimsóknarinnar til
hans í Reykjavík. Sigurjón kunni öðrum betur að vera sjálfum sér
samkvæmur, einfaldlega vegna þess að hann var frumlegur lista-
maður. Hann vareinn afþeim fyrstu sem gerði abstrakt höggmynd-
ir í Danmörku. Myndirnar hans í Álaborg hafa haft áhrif á heila
kynslóð. Þær eiga eftir að standa fyrir sínu. Allir listamenn gátu
lært af honum, því hann var dásamlegur handverksmaður. Hann
var góður félagi þó viö værum oft ósammála urn ýmsa hluti. En það
var farsælt að vera ósammála Sigurjóni, því hann vissi hvað hann
söng. Myndin af knattspyrnumönnunum erafarfínt verk. Ekki má
gleyma brjóstmyndinni af móður hans. Hún er einhver fínasta
höggmynd sem til er á Norðurlöndum. Fari vinur minn Sigurjón í
friði.
Robert Jacobsen
ur ekki á dýran farmkostnað held-
ur. Hafið hefur þannig haft af
heiminum þennan listamann og
gefið hann okkur, nær einum, til
yndis. f staðinn hefur það fært hon-
um þetta gáfaða, sjórekna góss,
svo sem í sárabætur fyrir hitt.
Sagan um Sigurjón og Hafið
minnir á drekann okkar góða í út-
skurði fyrri alda: hún bítur í sporð
sér. Sigurjón er alinn upp á úthafs-
strönd, þar sem brimið kastar
mörgu keflinu á land. Síðan hann
kom heim frá Danmörku hefur
hann einnig búið við sjóinn, og
næstum því ofan í honum þegar
norðvestan gállinn var á, - og raun-
ar líka í Kaupmannahöfn, þótt Ný-
höfnin sé harla ólík Einarshöfn og
sýnu óskemmtilegri þar rekinn. En
það sakaði ekki: Akademíið var
steinskóli í höggmyndalist; leir,
gifs og brons til mjúklátari hluta.
Heimkominn að stríðslokum gekk
hann enn í fang við steininn um
margra ára skeið. En svo gerðist
það, þar sem hann stóð við grágrýt-
isbjargið, með meitil í höndurn, að
óvænt lykkja lagðist á lífsleið hans.
Hann veiktist og dvaldist á Reykja-
lundi í rúm tvö ár. Þegar heim kem-
ur aftur á Laugarnes er grásteins-
tímanum og steinrykinu lokið.
Hvað þá? Var þetta örlagapunkt-
urinn aftan við sögu myndhöggv-
árans?
Nei. Þess í stað rættust enn eitt
sinn orð Birtings Voltaires, að allt
hvað sé fyrir beztu. Skrýtileg
maðksmogin spýta flaut upp á
hleinunum undir gluggum hans, og
þegar hann fór austur á Bakka að
stinga upp garðinn sinn, þá átti þar
við hann erindi drumbur, uppalinn
í Amasón eða Síbirí. Og með sínu
kvika fjöri gaf hann sig á tal við
þessa fjarkomnu gesti.
Rýnendur skáldskapar segja að
hið fullkomna Ijóð sé stutt og um-
fram allt einfalt. En á þann veg þó,
að það geymi í sér stærðina handa
mannshuganum sem það nemur.
Þessi knöppu, þrívíðu trjáljóð Sig-
urjóns eru einmitt afþeirri ætt. Þau
eru hugsuð með augunum, rímuð
með gáskanum, og í hverjum nagla
og fleyg alþjálfuð sýn listamanns.
Höggmyndir hans og mótuð verk
hafa svo annan hljóm, oft þyngri og
alvarlegri, en allt er það Sigurjón.
Því listin var honum söm og heil,
eins og hann lifði henni heill og
samur.
Björn Th. Björnsson
Sigurjón Ólafsson myndhöggv-
ari er fallinn frá og nú eru hinir
þrír stóru frumherjar í íslenskri
myndhöggvaralist gengnir á fund
feðranna, Einar, Ásmundur og
Sigurjón. Allir hafa þeir markað
skýr og óafmáanleg spor í íslenska
menningu með stórbrotinni list
sinni. Sigurjón Ólafsson varð ungur
uppáhald og eftirlæti fagurkera og
færustu sérfræðinga í myndmennt.
Móðir listamannsins, 1938. Eir.
Dýrlingur, 1978. Sjórckinn
drumbur, birki og eir.