Þjóðviljinn - 30.12.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 30. desember 1982
5. grein
Óskar Guðmundsson skrifar
fréttaskýringu með pólitísku ívafl um stjórnmálaflokkana
Alþýðubandalagiö — Seinni hluti:
1 sókn eða á undanhaldi?
í fljótu bragði virðist ekki mikið
um átök innan Alþýðubandalags-
ins. Alþýðubandalagið er t.d. eini
flokkurinn sem hefur skipt um for-
ystu án þess að hafi komið til ill-
vígrar togstreitu.
I Sjálfstæðisflokki, Framsóknar-
flokki og Alþýðflokki hafa forystu-
skipti sundrað flokkunum án þess
að nokkuð annað komi til en per-
sónulegar væringar milli manna.
Alþýðubandalagið hefur að mestu
leyti sloppið við þess háttar
bræðravíg á seinni árum og er því
eins og hinn trausti hornsteinn í
samanburði við hina flokkana.
Trúlega er það fáum mönnum jafn
mikið að þakka og Lúðvík Jóseps-
syni sem stýrði flokknum yfir til
nýrrar forystu án þess að nokkur
færi fyrir borð. Og í dag gefur að
líta nokkuð samhenta sveit forystu-
manna Alþýðubandalagsins, þar
sem persónustríð er víðs fjarri þótt
málefnaágreiningur sé að sjálf-
sögðu fyrir hendi eins og vera ber í
víðfeðmu bandalagi.
Lúðvik Jósepsson hafði búið svo
um hnútana að mannaskiptin
gengu átakalaust fyrir sig. Hann
ákvað til að byrja með að verða
ekki ráðherra, en hann var þó for-
maður flokksins og hann ákvað
síðar að fara ekki í framboð. Hins
vegar nýtur hreyfingin starfskrafta
hans cnn og Lúðvík nýtur mikils
trausts innan bandalagsins þar sem
hann situr m.a. í miðstjórn og
framkvæmdastjórn auk þess að
vera með í öðrum ráðum.
Forystusveitin, Svavar Gests-
son, Ólafur Ragnar Grímsson,
Ragnar Arnalds og Hjörleifur
Guttormsson, hefur setið í stafni á
erfiðum tímum og tekist bærilega
(a.m.k. miðað við aðstæður).
Spurningin um framhaldið er
bundin við margt af því sem rakið
var í fyrri greininni um Alþýðu-
bandalagið. Tekst bandalaginu að
læra af reynslu, beita ofurlítilli
sjálfsgagnrýni og að endurnýja
pólitíkina í ljósi reynslunnar?
Verður bandalagið áfram opið
fyrir þjóðfélagshræringum og nýj-
um straumum? En ef vel á að ganga
fyrir forystuliðið verður það að
vara sig á tveimur gryfjum a) það
verður að komast hjá persónu-
legum átökum og bræðravígum b)
það má ekki kappkosta svo
pólitíska einingu að hún hindri um-
ræðu um pólitískan ágreining, sem
er og verður að vera fyrir hendi -
eðli bandalagsins samkvæmt.
Hætt er við að á yfirborðinu hafi
verið of kyrrlátt uppá síðkastið, því
auðvitað hefur verið ágreiningur
um kjaraskerðingar, hermálið,
álmálið og fleiri brennandi mál
innan Alþýðubandalagsins. Ein-
hver millivegur er að sjálfsögðu
vandrataður í þessu efni, en hann
ætti þó að finnast.
Gáfumannafélagið og
verkalýðsrekendur
Þeirri goðsögn er haldið við, að
tvær blokkir eigist við t' Al-
þýðubandalaginu í Reykjavík.
Annars vegar séu það mennta-
mennirnir í flokknum, sem
Magnús Kjartansson hafi eitt sinn
farið fyrir og Svavar Gestsson nú
en hins vegar sé það verkalýðurinn
með sigg í lófum, sem á undir högg
að sækja íbandalaginu,efMorgun-
blaðið er notað sem aðalheimild.
Ég held að ekki sé jafn mikið ti! í
þessari skiptingu og Morgunblaðið
vill vera láta.
Auðvitað eru uppi mismunandi
viðhorf innan Alþýðubandalagsins
eins og þjóðfélaginu almennt um
hvað sé verkalýðshreyfingunni
fyrir bestu. Og öfugt.
Innan Alþýðubandalagsins eru
margir þeirrar skoðunar að verka-
lýðsfélögin hafi orðið skrifræðinu
að bráð og iðki þrönga verka-
lýðshyggju auk mikils leiðtoga-
valds. A hinn bóginn telja margir
forystumenn verkalýðshreyfingar-
innar að flokkurinn styðji ekki
nægilega við bakið á hinni skipu-
legu verkalýðshreyfingu. Meira að
segja telja margir þeirra, að Þjóð-
viljinn sé aldeilis ómögulegur í
þágu hinnar skipulegu verkalýðs-
hreyfingar, hann vaði uppi með
Tarsanhistoríur af fólki sem er með
uppsteit innan verkalýðshreyfing-
arinnar og. rómantiseri alis íconar
uppþot innan hennar. M.ö.o. neyti
færis til að velgja forystunni undir
uggum. Flestir lesendur, eru trú-
lega á öndverðri skoðun, telja að
blaðið sé ámóta álútt og hnípið
gagnvart verkalýðsforystunni og
gagnvart ráðherrunum.
Ef á reynir - er verkalýðs-
hreyfingin sterkust
Hvað sem gagnkvæmri gagnrýni
„menntamannaarms" og „verka-
lýðsforystu" líður, þá er það víst að
ef verkalýðsforystan beitir sér,
ræður hún því sem hún vill. Rétt er
að benda á að ef verkalýðsmálaráð
Einar Olgeirsson.
Alþýðubandalagsins stæði á móti
stjórnaraðild, ætti bandalagið allt
ekki annars úrkosta en hlýða því
kalli. En hin samvirka forysta Al-
þýðubandalagsins hefur gætt þess
vel að hagsmunaárekstrar og ólík
viðhorf einstakra hópa yrðu ekki
tilefni sundrungar. Og í þeim efn-
um virðist hafa gengið skár síðustu
árin en áður fyrr.
Óánœgja með seinagang
í hermálinu
í friðarmálum og utanríkispóli-
tík hefur það helst verið að gerast
sem að Alþýðubandalaginu snýr,
að friðarhreyfingar hafa á undra-
skömmum tíma eflst mjög á þeirri
kringlu heims sem mannfólkið
byggir. Stór hluti mannkyns lítur á
friðarhreyfingar sem eina stærstu
von um áframhaldandi líf á jörðu.
Alþýðubandalagið hefur verið
mjög opið og vakandi fyrir þessum
hreyfingum og verið í alþjóðlegu
sambandi við margar þeirra.
Bandalagið og málgagnið höfðu á
margan hátt forgöngu um að vekja
athygli á friðarhreyfingunum hér á
landi ásamt Samtökum herstöðva-
andstæðinga.
Því er ekki að leyna að mikil óá-
nægja er meðal margra fylgis-
manna Alþýðbandalagsins vegna
þess hversu hægt miðar og ekkert í
því að koma hernum úr landi og fá
.hljómgrunn fyrir úrsögn úr Nató.
Aðrir benda á að sitthvað hafi
áunnist. Nú sé umræða ekki eins
tilfinningaþrungin um þetta mál.
Fólk sé nauðbeygt til að taka efnis-
lega afstöðu til málsins, hvað mælir
með og hvað á móti. Nú sé um-
ræðan á „hærra plani“. Enn fremur
að friðarhreyfingar hafi ýtt við
margnum hér á landi og að í rök-
réttu framhaldi af slíkri starfsemi
og umræðu muni æ fleiri fallast á
grundvallarviðhorf um brottför
hers og úrsögn úr hernaðarbanda-
laginu.
Borgaraflokkar og fjölmiðlar
halda því fram að þrátt fyrir
minnihluta hafi Alþýðubandalag-
inu tekist að koma í veg fyrir bygg-
ingu flugstöðvar og framkvæmdir í
Helguvík. Það sé ósigur fyrir
„lýðræðið“ í landinu að þessi
minnihluti skuli geta stöðvað
svoddan framkvæmdir sem hinir
þingflokkarnir séu sammála um.
Fjöldi herstöðvaandstæðinga telur
hins vegar að Alþýðubandalagið
hafi svikið í hermálinu með því að
hafa engan skýran fyrirvara um
einhvern áfanga í þessu máli í
stjórnarsáttmálanum. Ennfremur
að framkvæmdir séu í rauninni
hafnar í Helguvík og að flugstöðin
fari í gagnið hvað sem tautar og
raular. Ekki verður neinn dómur
felldur á það hér fremur en margt
annað í þeim viðkvæmu málaflokk-
um sem falla undir það víðáttu-
mikla bandalag-Al-
þýðubandalagið.
Magnús Kjartansson.
Er rofið skarð
í varnarmúrinn?
Alþýðbandalagið telur að hægt
sé að kollvarpa íslenska kapital-
ismanum og þróa þjóðfélagið í átt
til sósíalisma. Til skamms tíma
litið, vill og ætlar Al-
þýðubandalagið að gera þjóðfé-
lagið þolanlegra. Hins vegar hafa
mál þróast þannig að bandalagið
hefur til margra ára talið sig þurfa
að heyja varnarbaráttu fyrir verka-
lýð allan. Og langtímamarkmið
hafa sannast sagna þokað fyrir
þeirri hvunndagsbaráttu sem
bandalagið telur sig þurfa að reka
frá degi til dags.
Þessi „varnar“-pólitík hefur
virkað útávið eins og um sérstak-
lega hægfara krataflokk væri að
ræða.
Ríkisstjórnarþátttakan með
Framsókn og Gunnarsarmi hefur
ekki fegrað þessa ímynd sem
bandalagið hefur verið að gefa af
sér. Ríkisstjórnin var mynduð til
þess a) að verja félagslega ávinn-
inga launafólks, b) til að Ieysa
stjórnarkreppu og koma í veg fyrir
utanþingstjórn, c) til að freista þess
að kljúfa pólitíska breiðfylkingu
burgeisanna, Sjálfstæðisflokksins.
Við skapadægur ríkisstjórnar-
innar er ekki seinna vænna að láta
sér skiljast að það sem hér hefur
verið nefnt sem tilgangur AB með
myndun ríkisstjórnarinnar hlýtur
að orka tvímælis. í fyrsta lagi hlýtur
árangur varnar fyrir launafólk, að
ráðast af viðmiðun. Launafólk hef-
ur það almennt ekki betra nú en
það hafði við myndun ríkisstjórn-
arinnar. Hér er ekki verið að gera
lítið úr félagslegum ávinningum á
þessari stjórnartíð né gefa skít í erf-
iðar aðstæður og aðsteðjandi
kreppu, heldur einungis að geta
staðreyndar sem verður að horfast
í augu við. í öðru lagi hefur a.m.k.
frá því í sumar verið í raun ríkjandi
stjórnarkreppa þar sem ríkisstjórn-
in hefur ekki haft starfhæfan
meirihluta á alþingi. Meðal af-
Lúðvík Jósepsson.
leiðinga þess er auðvitað að bur-
geisar „úti í bæ“ hafa meira olboga-
rými til þess að „stjórna" þjóðfé-
laginu eftir eigin höfði þ.e. utan-
þingsstjórn. I þriðja lagi er
auðstætt a.m.k. allt frá íhaldssigr-
inum í sveitastjórnakosningunum
að ekki tókst að kljúfa þá skipu-
lagslegu einingu sem burgeisarnir
hafa með sér í Sjálfstæðisflokki.
Fyrir nú utan spurningar um hvort
slíkt sé eitthvað skárra fyrir Al-
þýðubandalag; hvort slíkur klofn-
ingur rýri yfirleitt borgaralegt for-
ræði í landinu.
Verkalýðshreyfingin hefur held-
ur ekki verið á neinum baráttu-
brókum uppá síðkastið og hefur
ekki þrýst á Alþýðubandalagið að
draga sig út úr þessari ríkisstjórn,
þó stjórnarþátttakan sé lítið annað
en vörnin ein. Máske vegnaþess að
verkalýðshreyfingin á engan betri
kost tii að verjast við þessar að-
stæður og máske vegna þess að hún
hefur ekki fundið neinn sókn-
arflöt?
Erfiðir
samstarfsaðiljar
Ekki hefur ríkisstjórnarþátt-
takan gengið betur fyrir þá sök, að
samstarfsaðiljarnir hafa keppst við
að reka aðra pólitík en Al-
þýðubandalagið undanfarin miss-
eri. Sýnt var þegar fyrir tæpu ári,
að Gunnarsmenn í Sjálfstæðis-
flokki leituðu sátta í flokknum og
sveitarstjórnarkosningarnar voru á
margan hátt staðfesting þessa.
Enda var þess skemmst að bíða að
volgir og hálfvolgir Gunnarsmenn
á þingi runnu yfir í fjandafylking-
una eftir kosingarnar. Framsókn-
arflokkurinn sem hefur verið með
vígtennurnar á lofti gagnvart kjör-
um almennings og hrópað á enn
meiri kjaraskerðingar en orðið
hafa, kemur fram eins og afsakandi
kaupfélagsstjóri sem hefur orðið
uppvís að því að selja gráfíkjur á of
háú verði. Alþýðubandalagið hef-
ur dregið úr honum vígtennurnar
þannig að alltof fáir sjá hvað undir
Svavar Gestsson.
býr. Og Framsóknarkórinn með
sínar Helguvíkur og hjásetur á
þingi sameinuðu þjóðanna kyrjar
nær einradda; hægri stjórn sem
fyrst!
Kerfið að
gleypa okkur?
Þær geta líka orðið hættulegar
þessar þrásetur við kjötkatlana.
Menn geta átt alltof erfitt um gang
eftir slíkar setur. Því verður heldur
ekki í móti mælt, að fáir eða engir
stjórnmálaflokkar íslenskir geta
státað sig af jafn einvala liði í kerf-
inu. Þar er traustið, ábyrgðin og
öryggið þar sem Al-
þýðubandalagsmenn fara með
lyklavöld. Það er auðvitað gott í
sjálfu sér, en menn verða að átta
sig á þeim hættum og mótsögnum
sem verða í vegi breytingasinna
þegar þeir axla ábyrgðina. Með
stjórnarstörfunum hefur aflast dýr-
mæt reynsla sem mun nýtast
bandalaginu, einnig í stjórnarand-
stöðu. En við megum ekki gleyma
ætlunarverkinu að breyta kerfinu
en ekki verja það eða gera það að
safngrip.
Of mörg störf á
fárra hendur
Alþýðubandalagið hefur mis-
stigið sig varðandi ýmislegt þegar
það er að reyna að raungera sósfal-
íska starfshætti sína innávið og útá-
við. Þannig hefur bandalagið sí og
æ dottið ofan í þann pyttinn að í-
Garðar Sigurðsson og Guðrún Helgadóttir. Líkleg til átaka í forvali.