Þjóðviljinn - 06.08.1983, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 6.-7. ágúst 1983
sunnudagspistill
Á þessum friðargöngudegi er
víða barist í heiminum. í Kampúts-
eu og Afganistan, við Persaflóa og í
Líbanon, í Tchad og Eþíópíu. Og
miklu víðar. Og það kemur dag-
lega til skotbardaga á landamærum
Nicaragua og Honduras og meiri-
háttar stríð kann að vera í uppsigl-
ingu þar í Mið-Ameríku. Banda-
riskur floti er kominn á vettvang.
Heriið fer til „æfinga'* í Honduras.
Byltingin í Nicaragua bcrst fyrir lífi
sínu, segja heímsblöðin.
Árni
Bergmann
skrifar
Hvað vill Reagan?
Reagan forseti segir ýmist, að
hann vil ji þvinga stjórn Sandinista í
Nicaragua til að láta af stuðningi
við vinstrifylkingu skæruliða í El
Salvador eða þá að hann heimtar
að fjölflokkalýðræði verði komið á
í Nicaragua með kosningum þegar í
stað. Það eru reyndar fleiri sem
Sigurganga Sandinista í Managua fyrir fjórum árum
Eldar kveiktir í Nicaragua
vildu gjarna sjá kosningar í Nicar-
agua um leið og friður leyfir - t.d.
þeir evrópskir sósíalistaflokkar
sem hafa veitt Nicaraguastjórn ým-
islegan stuðning, ekki síst pólitísk-
an. En bandarískur forseti hefur
eng.in siðferöislegan rétt til að hafa
hátt um lýðræði og kosningar í
landi þar sem Somozafjölskyldan,
blóðug og gjörspillt, var alráð í
rösklega fjörutíu ár - undir banda-
rískri náðarsól. Og yfirleitt gerast
næsta fáir til að taka undir þá túlk-
un bandarískra stjórnvalda, að Kú-
bumenn og Sovétmenn hafi skorað
þá á hólm með byltingunni í Nicar-
agua og fram’ indu hennar. Pað er
ekki málið segirtildæmisGuardian-
„Hér er um að ræða spurningu sem
beintertil Bandaríkjanna sjál-
Hvernig geta þau lært að lifa í
friði í eigin heimshluta þarsem fólk
er að vakna til vitundar urn að sú
kúgun sem það sætir - og Banda-
ríkin bera nokkra sögulega og sam-
tíðar ábyrgö á - er ekki óbreytan-
legt ástand um aldur og ævi?"
Fulltrúadeild bandaríska þings-
ins hefur að sönnu samþykkt að
stöðva fjáraustur leyniþjónustunn-
ar CIA í andstæðinga Sandinista,
sem herja á Nicaragua frá Hondur-
as. En þessum stuðningi mun samt
áfram haldið að flestra dómi, því
öldungadeildin styður hann. Og
hvaða lið er þetta, sem verið er að
styðja?
Það væri einföldun að segja að
þetta væri næreinungis fyrrverandi
málaliðar og pyntingarstjórar
Somoza einræðisherra. Þarna er
líka að finna menn, sem tóku þátt í
byltingu Sandinista en snúa baki
við henni með ásökun um að hún sé
að þróast í einsflokksríki. Frægast-
ur slíkra er Eden Pastora, áður
einn af hetjum Sandinista og um
tíma aðstoðarvarnarmálaráðherra
byltingarinnar. Hann situr nú í
Costa Rica með um 1000 manna
lið, segist vera enn sósíalisti og vill
ekkert af bandarískri aðstoð vita.
Leggur CIA sig þó mjög í líma um
að koma sér vel við slíkan mann.
eins og að líkum lætur. Meginher-
inn er svo í Honduras og lýtur
stjórn sambræðslu sem kallast
FDN. I hinni pólitísku stjórn sam-
takanna er aðeins einn maður,
Callejas Deshón, sem var háttsett-
ur undir Somozastjórn (reyndar
varaforseti hans um skeið), hinir
eru ekki að ráði útbíaðir af slíkri
fortíð. Aftur á móti er herstjóri
þess 7-8000 manna liðs sem FDN
stjórnar frá Honduras, Enrique
Varda, fyrrum ofursti úr
Þjóðvarðliði Somozas. Og
þriðjungur eða helmingur liðsfor-
ingjanna í FDN eru úr sveitum
Somozas. Þetta lið lifir á CIA og
svo á nokkrum fjárstuðningi frá um
2000 landflótta auðkýfingum, sem
hafa sest aö á Miami -en berjast að
sjálfsögðu ekki sjálfir.
Þetta lið hefur enn ekki valdið
Sandinistum miklum hernaðar-
legum erfiðleikum. Það hleypur
öðru hvoru yfir landamærin og
fremur ýmisleg spellvirki en hefur
ekki náð fótfestu á umtaisverðum
svæðum. CIA vill reyna að fjölga
þessu liði upp í 15 þúsund manns,
en varla mun það duga til stórsigra.
Þá verður spurt um her Honduras -
og svo beina þátttöku bandarískra
hersveita - ef að Reagan ætlar að
Ieggja allt undir.
Hitt er svo víst, að slíkt stríð er
ekki auðveldur leikur Reagan og
vinum hans.
Samstaða
Það er að sönnu rétt, að ekki eru
allir iafnsælir með byltinguna í Nic-
aragua, ekki heldur þeir sem hún
átti helst að þjóna. Eden Pastora
og menn hans segja sína sögu. Svo
var aðkoman eftir stjórn Somoza
og borgarastríð við hann hörmuleg
og ekki hefur það bætt úr skák að
Bandaríkin hafa sett ýmsar efna-
hagslegar þumalskrúfur á Nicarag-
ua. Á hinn bóginn efa það fáir,
ekki andstæðingar Sandinista held-
ur, að þeir eiga mikinn stuðning
meðal almennings og gott orð hef-
ur farið af ýmsu því sem þeir hafa á
stuttum tíma gert til að útrýma
ólæsi. Og það skiptir þó mestu, að
þegar innrás vofir yfir, þá eykst r
samstaðan um byltinguna að mikl- !
um mun, þeir sem hika eða hafa
orðið fyrir vonbrigðum einhverj-
um, sækja í sig veðrið og ganga í
fjölmennan alþýðuher - því þeir
vita vel, að ef sveitir innrásar-
manna komast alla leið til Manag-
ua þá verður herforingjastjórn.
Úm það sem gæti gerst segir
mexíkanskur rithöfundur Carlos
Fuentes svo í nýlegri grein:
„ímyndið ykkur ekki að' það sé
hægt að taka Nicaragua með
leiftursókn. Fólkiðogherinn munu
berjast um hvern skika lands, það
mun berjast í fjöllum og skógum,
það mundi binda bandarískt lið um
mörg ár og draga fjármuni frá
mikilvægum verkefnum, þetta
niundi spilla um alla framtíð sam-
skiptum Bandaríkjanna og af-
gangsins af Rómönsku Ameríku og
sambúð almennings og banda-
rískra stjórnvalda. Þetta mundi
tákna mikinn sigur fyrir Sovétríkin
- aðra víetnamíseringu bandarískr-
ar utan- og innanríkisstefnu - að
þessu sinni innan hins bandaríska
áhrifsvæðis. Sérhvert risaveldi fær
það Afganistan sem það á skilið."
áb
Uppreisnar-
maðurinn
Luis Bunuel
í eftirmæium um hinn heims-
kunna spænska kvikmyndastjóra
Luis Bunuel, sem lést fyrir viku í
Mexíkó, segir Mauritz Edström á
þessa leið:
Luis Bunuel vareinn af miklum
listamönnum okkar daga og ekki
aðeins innan kvikmyndalistar - og
réði yfir einstaklega ögrandi krafti í
sköpunarvérki sínu.
Hann hóf feril sinn meö hinni
miskunnarlausu mynd af nýbrýnd-
um rakhníf sem sker sundur
mannsauga í „Andalusíuhundur-
inn". Þetta varsnjöll byrjun, hvaða
skilning sem menn svo vilja leggja í
hana. Hnífbragðið varð táknrænt
fyrir allt sem Bunuel síðar gerði.
Hann hélt áfram að opna augu
manna.
Öll verk Bunuels eru uppgjör við
valdið, við óréttlæti og máttarstoð-
ir hins gamla borgaralega samfé-
lags, við lognar hugsjónir og
veruleikaíals.
Hann var anarkisti og umbylt-
mgamaður langt fyrir utan hin
venjulegu hneykslismál kvikmynd-
Luis Bunuel (til vinstri) leiðbeinir leikurum í „Hinir leyndu töfrar borgarastéttarinnar“.
aheimsins. Hann komst einu sinni
svo að orði um allt það sem hann
var andsnúinn:
„Borgaralegt siðgæði er mér sið-
leysi sem maður verður að berjast
gegn. Það er að segja siðgæði sem
hvílir á fullkomlega óréttlátum fé-
lagslegum stofnunum okkar - á
trúarbrögðum, ættjörðinni, fjöl-
skyldunni, menningunni - í stuttu
máli á öllu því sem kallast máttar-
stólpar samfélagsins. í þessum
ruglaða heimi er engin leið til önn-
ur en leið uppreisnarinnar".....