Þjóðviljinn - 06.08.1983, Blaðsíða 17

Helgin 6.-7. ágúst 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
Með bókinni kom ný tegund af
rithöfundi, einstaklingursem
gat dreift hugsunum sínum til
margra. Með honum fæddist
„ég“ í samtali við lesendann,
nýtt„ég“. EftiraðGutenberg
kom til sögunnar gat fólk fyrst
talað saman óháð tíma og rúmi.
Fyrstu bækurnar á íslensku voru
prentaðar fyrir rúmum 500 árum
og við vitum um höfunda þeirra og
jafnvel hverjir prentuðu þær og við
vitum hver fann upp prentlistina.
Það var Jóhann Gutenberg.Við vit-
um lítið hverjir stóðu fyrir öðrum
tækninýjungum svo sem úrverkinu
og vefstólnum. Það er ekki bara að
þær voru fundnar upp á undan
heldur verður prentvélin eins kon-
ar tímavél sem sameinar núið með
eilífðinni og blandar því saman sem
gerist á augnablikinu við það sem
verður varanlegt. Það gildir unt
prentarann sjálfan og það sem
nefnt er í prentuðum texta.
Prentverkið leggur grunn að ný-
tískurithöfundum þar sem
boðskapurinn sjálfur er ekki mikil-
vægari en sá sem flytur hann. Höf-
undurinn verður eftir uppfinningu
Jóhann Gutenberg: E.t.v. breytti
hann heiminum meira en nokkur
annar með því að finna upp prent-
listina.
prentverksins fremsti fulltrúi ein-
staklingshyggjunnar. Hann verður
keppinautur sjálfs Guðs. Francois
Rabelais var höfundur skömmu
eftir að prentlistin komst í gagnið
og bók hans um jötuninn Gargant-
ua seldist í stærra upplagi á tveimur
mánuðum heldur en Bíblían á 10
árum.
Slíkt rithöfundarhlutverk var
óhugsandi á miðöldum. Þá voru
rithöfundar nánast í sama hlutverki
og skrifarinn. Það kom fyrir að
hann lét eigin hugsanir á blað en
oftast skrifaði hann eftir öðrunt
eða skrifaði upp. Höfundarréttur
var lítt þróað hugtak. Textinn var
sjaldan látinn í friði, honum var
breytt og hann hafði eins konar
eigið líf. Það má segja að textinn
hafi þannig verið mikilvægari en
sjálfur höfundurinn. Þetta er mjög
sláandi með íslendingasögurnar
þar sem höfundarins er sárasjaldan
getið. Með prentuðu máli fer höf-
undurinn að þéna peninga fyrir
verk sitt og bókamarkaðurinn
verður til. Þá fer hann að krefjast
einkaréttar á texta sínum. Það er
Rithöfundurinn Hieronymus á tréristu eftir Dúrer á titilblaðinu á Bréfum
hans, prentuðum í Basel 1492.
Prentlistin
gjörbreytti
heiminum
enn einangrað og þögult. Einn af
frægustu rithöfundunum á 15. öld
var Michel de Montaigne. Hann
skrifaði ritgerðir þar sem hann
svipti hulunni af sínum innstu hug-
renningum um stór og smá vanda-
mál hversdagsins. Viðfangsefnið er
hann sjálfur. „Ég er sjálfur efni
bóka minna" segir hann. Hann tel-
ur sig ekki fulltrúa fyrir neitt. Hann
er hvorki fursti, hirðmaður eða-
munkur heldur Michel de Monta-
igne. Hann er „ég". Og með sam-
talinu í ritgerðum hans getur hver-
lesandi einnig skapað sitt eigið
„ég“. Um leið og lesandinn finnur
einstakling bak viðorðinuppgötv-
ar hann sjálfan sig.
Um þetta og þjóðfélagslegar af-
leiðingar af uppfinningu prentvél-
arinnar fjallar Élisabeth Eisenstein
í nýútkominni bók sem heitir The
Printing Press as an Agent of Social
Change. Hún fjallar m.a. urn það
hvernig almenningseign á Bi'blí-
unni breytir fjölskyldulífinu og
hvernig andleg og veraldleg yfir-
völd reyndu að einoka hina nýju
uppfinningu.
(GFr - byggt á DN).
Á mölinni mætumst með
bros á vör — ef bensíngjöfin
yjMFEROW

Frá þvl I ágúst 1982 hefur nautakjöt hækkað um 100%;
lambakjöt um 120% og neysluvamingur yfirleitt hækkað um
100% — nema kjúklingar, þeir hafa aðeins hækkað um 13%!
Það hlýtur að vera íslandsmet.
Má ekki bjóða ykkur Islandsmeistara frá ÍSFUGL — ódýra og
gimilega. Þeir eru í rauðu ög bláu pokunum.
þess vegna engin tilviljun að t.d. í
stjórnarskrá Bandaríkjanna eru
uppfinningamenn og rithöfundar
nefndir í sömu málsgrein. Þeim er
þar tryggður einkaréttur til skrifa
sinna og uppfinninga.
En einstaklingshyggjan sem
uppfinning prentlistarinnar hafði í
för með sér hefur fleiri afleiðingar.
Þá fyrst getur höfundur snúið sér til
mikils fjölda fólks sem var og er
ísfugl
Fuglasláturbusiö aft Varmá,
Reykjaveg) 36, MoslellssveH.
® 91-66103 og 66766

samkvæmi könnun verðlagseftirlitslns. ’ j
>111.1 MMMIIII ....................... I lllii.lllillllll I. III............II