Þjóðviljinn - 06.08.1983, Side 16

16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 6.-7. ágúst 1983
Sovétmenn eru aö byrja á tilraunum meö að auka
sjálfstæði stjórna fyrirtækja og stórhækka laun þeirra
sem sýna góðan árangur í framleiðslu. Á þetta að
reyna að auka framleiðni í sovéskum iðnaði og bæta
vörugæði að því er segir í Prövdu, málgagni Kommún-
istaflokksins.
Frá sovésku samyrkjubúi: einskonar verktakasamningar við vinnuflokka
Breytingar í Sovétríkjunum
Aukið vægi afkasta og
sjálfstæði fyrirtækja
Y r r r oc • i i r r miklu minna hreyft við miðstjórn-
Von a goon kornuppskeru i ar a™idí e„ ••d-
Uppskeran
í grein um þessar hreytingar
segir á þá leið að stjórnendur fyrir-
tækja verði sjálfstæðari en áður
gagnvart þeirri heildaráætlun um
þróun atvinnuiífs sem gerð er í
Íandinu. Einnig ráða þeir því sjálfir
meira en áður hvernig þeir stjórna
sjóðum fyrirtækjanna.
í áformuðum breytingum er
einnig gert ráð fyrir því að auka
launamun, gera launastigann
brattari. Einkum á aoörvahönnuði
og verkfræðinga til dáóa með hærri
launum. Þá er og gert ráð fyrir
launauppbótum til verkamanna
sem þykja sérlega duglegir.
Varlega af
stað farið
í fyrstu verða þessar tilraunir
takmarkaðar við nokkur fyrirtæki
á sviði þungaiðnaðar og rafeinda-
iðnaðar, sem og nokkur fyrirtæki í
Úkraínu, Hvíta-Rússlandi og Lit-
háen, sem lúta stjórn heimamanna
í þeim lýðveldum. Talið er að það
muni taka nokkur ár að breiða slík-
ar breytingar á stjórnun og launa-
kerfi út um sovéskt atvinnulíf.
Tilraunirnar eiga að byrja um
næstu áramót. Þegar Júrí Androp-
of tók við starfi flokksleiðtoga í nó-
vember í fyrra, lofaði hann ýmsum
ráðstöfunum sem eiga að hressa
upp á sovéskan iðnað, sem er all-
miklu afkastaminni en í vestrænum
iðnríkjum. Fyrirmynda hefur And-
ropof leitað til Austur-Þýskalands
og Ungverjalands sem hafa náð all-
góðum árangri með skyldum að-
ferðum.'Fréttaskýrendur segja þó,
að í hinum sovésku áætlunum sé
Þá hefur verið tekin upp ný-
skipan á sviöi landbúnaðar. Hún er
einnig fólgin í því að reynt er að
draga úr afskiptum áætlananefnda
af því, hvað og hvernig er ræktað á
hverjum stað. Samkvæmt nýju
kerfi er gert samkomulag við vinnu-
flokka (brigödur) sem fá útsæði,
áburð og vélar að leigu frá ríkinu
og uppgjör að hausti eftir afköstum
- og hefur þá innkaupsverð ríkisins
á afurðum verið hækkað svo að það
er raunsæislegra en áður.
Þessi nýmæli eru talin verka
hvetjandi á landbúnaðarverka-
menn og gott veðurfar í vetur leið
og í vor mun að öllum líkindum
tryggja Sovétríkjunum góða upp-
skeru í ár eftir fjögurra ára upp-
skerubrest. Líkur benda því til að
minna verði um þá skömmtun, t.d.
á kjöti, sem hefur í raun verið við
lýði í fjölmörgum borgum og hér-
uðum landsins.
Þetta kerfi í landbúnaði minnir
nokkuð á svonefnt „ábyrgðarkerfi“
sem Kínverjar hafa tekið upp
- en það er að sínu leyti sniðið eftir
júgóslavneskri reynslu að nokkru.
Líklegt er að í fyrstu muni þetta
kerfi leiða til nokkurrar verðhækk-
unar á ríkisverði á matvælum, en
gæti þá um leið leitt til nokkrar
lækkunar á hinu sveiflukennda
verði á bændamörkuðum sem
neytendur hafa orðið að sætta sig
við vegna takmarkaðs framboðs í
ríkisverslunum.
Bæði á dögum Krúsjofs og
Bréjsnéfs var fitjað uppá ýrnsunt
breytingum í stjórn sovésks at-
vinnulífs, en við flestar var hætt í
miðjum klíðum. Afdrif þeirra úm-
bóta, sem nú er fitjað uppá, eru
mjög háð því hvernig til tekst um
að samræma vald Gosplan, ríkisá-
ætlunarinnar, auknu sjálfstæði
stjórnenda fyrirtækja og nýrri
verðmyndunarpólitík. -
Sósíalisti forsætisráðherra á Italíu:
Craxi kemst í klípu
Þegar Bettino Craxi, foringi
PSI. Sósíalistaflokksins
ítalska, rauf stjórnarsam-
vinnu við miðju- og hægri-
flokka fyrr á árinu, þá vildi
hann knýja fram kosningar
sem tryggðu PSI aukið fylgi og
honum sjálfum stöðu forsætis-
ráðherra. Önnur óskin hefur
ræst. Að sönnu vann PSI ekki
þann sigur sem óskað var eftir
- fékk 11,4% atkvæða í stað
9.8% en ekki þau 14-15% sem
hann keppti eftir. En vegna
þess að Kristilegir demókrat-
ar, stærsti flokkur landsins og
nær alltaf í stjórnarforystu,
töpuðu mjög miklu fýlgi hefur
Craxi nú orðið fyrstur sósíal-
ista til að mynda stjórn í
iandinu.
Og það er ekki víst að Kristi-
legum sé það mjög óljúft að af-
henda Craxi þessa ábyrgð, því að
þeir vita, að hann þarf að taka
ábyrgð á ýmsum heldur óvinsæl-
um ráðstöfunum, sem eiga sjálf-
sagt eftir að leika Sósíalistaflokk-
inn grátt.
Óvinsœlar
ráðstafanir
Til að mynda kemur nú að því
að taka endanlega ákvörðun um
staðsetningu Pershing-eldflauga
á Sikiley. Craxi ætlar að taka
þetta að sér - en veit vel að sam-
kvæmt skoðanakönnunum eru
60% ítala á móti eldflaugakerfi
þessu. Það er næststærsti flokkur
landsins - og ávallt í stjórnar-
andstöðu - Kommúnistaflokkur-
inn, sem hefur barist mest gegn
eldflaugum þessum, og nýtur
mikils stuðnings í því máli.
Eldflaugamálið flækir það
mikið fyrir Craxi, að hann þarf á
samstarfi við stjórnarandstöðuna
og verklýðshreyfinguna að halda
vegna þeirra kreppuráðstafana
sem í bígerð eru á Italíu.
Á dagskrá er að færa verð-
bólgu úr 16% í 13%, skera niður
halla á fjárlögum og jafna hallann
á utanríkisviðskiptunum. Þar að
auki er spurt um ráðstafanir gegn
atvinnuleysi - sem nær nú til 12%
vinnufærra manna.
Og sem fyrr segir munu Kristi-
legir ekki harma það að foringi
sósíalista lendir í að bjóða ítölum
upp á „hrossaskammt“ af niður-
skurðarráðstöfunum af ýmsu
tagi. Ekki síst vegna þess, að ólík-
legt er að nokkuð verði hreyft við
hinu spillta valdakerfi sem Kristi-
legir hafa komið sér upp á næst-
um því fjórum áratugum.
Milli tveggja risa
Sósíalistaflbkkurinn hefur
lengi átt í tilvistarvanda sem svo
heitir. Þegar fyrir fyrra stríð tog-
uðust á innan hans róttæklingar
og kratar. Upp úr heimsstyrjöld-
Bettino Craxi, leiðtogi sósíalista,
gengur út úr forsetahöllinni með
langþráð umboð til stjórnar-
myndunar.
inni síðari, þegar sósíalistar og
kommúnistar komu báðir sterkir
út úr andstöðu við Mussolini og
skæruhernaði gegn Þjóðverjum á
Norður-Ítalíu, tókst náin sam-
vinna með þessum tveim verka-
Iýðsflokkum. En mikil umskipti
urðu 1963 þegarsósíalistargengu
í fyrsta sinn til stjórnarsamstarfs
við Kristilega - ásamt sósíaldem-
ókrötum og fleiri eða færri
smáum miðflokkum. Það sam-
starf hefur ekki fært Sósíalista-
flokkunum velgengni - ekki síst
vegna þess að Kristilegir héldu
sínu „klíkukerfi“ og róttækar um-
bætur komust aldrei til fram-
kvæmda þrátt fyrir fögur fyrir-
heit. Um leið hélt Sósíalistaflokk-
urinn áfram allnánu samstarfi við
Kommúnista bæði í verkalýðs-
hreyfingunni og borga- og hér-
aðsstjórnum, og þetta samstarf í
tvær áttir, við tvo mjög öfluga
flokka, hefur mjög reynt á sam-
loðun efnisins í flokknum.
Skipt um hlutverk
Um tíma stefndu Kommúnist-
ar að „sögulegri málamiðlun“ við
Kristilega - (1976-79) en þá buðu
sósíalistar kommúnistum upp á
að stefnt yrði að „vinstri val-
kosti“. Þegar svo kommúnistar
komust að því, að sósíalistar
höfðu rétt að mæla að því leyti að
Kristilegir væru afar óáreiðan-
legir samstarfsaðilar, þá sneru
þeir við blaðinu og buðu nú síðast
sósíalistum einmitt upp á sam-
starf um „vinstri valkost“. En þá
var Craxi og flokkur hans kominn
inn á það, að hann gæti siglt í
kjölfar Mitterrands í Frakklandi
og Gonzalesar á Spáni og tekið
forystu í ítölskum stjórmálum í
stað þess að vera að hrekjast milli
stóru flokkanna tveggja. Og upp-
skeran er þessi: Craxi er forsætis-
ráðherra, en í heldur veikri stöðu
og getur varla þvingað Kristilega
til neinna meiriháttar umbóta.
Aftur á móti mun hann verða að
taka á sig skellinn af lítt vinsælum
kreppuráðstöfunum.
AB tók saman.