Þjóðviljinn - 31.12.1983, Page 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVIL.IINN Helgin 31. desember - 1. janúar 1984
Annáll erlendra tíðinda 1983
Áriö 1983 einkenndist af vaxandi ófriöarbliku og versnandi
sambúö stórveldanna. Styrjaldarástand ríkti í Miö-
Austurlöndum, viö Persaflóa, í Mið-Ameríku, Afghanistan,
sunnanveröri Afríku og víöar. Nato-ríkin ákváðu aö koma
upp nýjum kjarnorkuvopnum í Evrópu sem stytta
viðvörunartímann viö kjarnorkustyrjöld niöur í 7 mínútur.
Hungriö í heiminum fór vaxandi jafnframt því sem útgjöld til
hermála voru meiri en nokkru sinni fyrr. Friðarhreyfingin á
Vesturlöndum fékk jafnframt meiri hljómgrunn en nokkru
sinnumfyrr.
Ekkert málefni var jafn ofarlega
í hugum manna á liðnu ári og víg-
jbúnaðarkapphlaupið sem tók nýja
jstefnu eftir að ríkisstjórnir Bret-
jlands, Vestur-Þýskalands og Ítalíu
iog Belgíu heimiluðu uppsetningu
572 bandarfskra stýriflauga og
Pershing 2 eldflauga með kjarn-
orkuvopn innanborðs ílöndum sín-
um. Uppsetning þessara vopna
hófst formlega 23. nóvember, dag-
,inn eftir að sambandsþingið í Bonn
jhafði endanlega lagt blessun sína
lyfir hin nýju vopn. Þessi endurvíg-
'væðing Nato f Evrópu varð til þess
lað slitnaði upp úr samningavið-
jræðum stórveldanna í Genf um
áakmörkun kjarnorkuvígbúnaðar.
jÁkvörðunin um uppsetningu þess-
ara vopna vakti heiftarlega
gagnrýni innan Nato, og tvö
bandalagsríki, Danmörk og Grikk-
land, lýstu sig andvíg ákvörðun-
inni. Alþingi íslendinga tók ekki
afstöðu til þessa mesta deilumáls á
Vesturlöndum á þessu ári.
Upplausnarástand ríkti í Líban-
on á liðnu ári. Liðssveitir Barida-
ríkjamanna, Breta, Frakka og ft-
ala, sem sendar voru til þess að
styrkja stjórn Amins Gemayelv
höfðu ekki árangur sem erfiði.
Kristnir menn, múslimar og drúsar
börðust sín á milli eða við stjórnar-
herinn. Syðsti hluti landsins var
áfram hersetinn af ísrael og austur-
hlutinn á valdi Sýrlendinga. Á-
greiningur innan raða PLO leiddi
til heiftarlegra bardaga í nóvember
og desembermánuðí á milli liðs-
manna Yassir Arafát og andstæð-
inga hans, sem voru studdir sýrlen-
skum vopnum og herafla. Lauk
umsátrinu um Tripoli skömmu
fyrir jól með því að Yassir Arafat
og liðsmenn hans voru fluttir til N-
Yemen með grískum farþega-
skipum. Sýrlendingar og ísraels-
menn lögðust á eitt um að niður-
lægja Yassir Arafat, sem virtist þó
njóta stuðnings meirihluta Palest-
ínumanna og flestra Arabaleið-
toga.
Vaxandi gagnrýni kom fram í
Bandaríkjunum, Ítalíu, Bretlandi
og Frakklandi á dvöl „friðargæslu-
sveitanna" í Líbanon eftir að sjálfs-
morðssveitir múslímskra öfga-
manna höfðu sprengt aðalstöðvar
bandaríska og franska hersins í loft
upp og valdið dauða hátt á 3.
hundrað hermanna. Áttu
stjórnvöld þessara ríkja erfitt með
að skýra hvert væri hlutverk friðar-
gæslusveitanna, og gilti það ekki
síst um þá bandarísku eftir að Re-
agan hafði gert sérstakan hernað-
arsamvinnusáttmála við Shamir
forsætisráðherra ísraels og hafið
beinar hernaðarárásir gegn stöðv-
um Sýrlendinga í Líbanon.
Skömmu fyrir áramót lýsti Pertini
forseti Ítalíu þeirri skoðun sinni að
ítalska gæsluliðið ætti að hverfa á
braut, þar sem bandaríska liðið
væri nú orðið beinn aðili að átök-
unum í Líbanon.
Fáir atburðir áttu meiri þátt að
að magna upp andrúmsloft kalda
stríðsins en atburður sá er gerðist
1. september er farþegaþota frá
suður-kóreanska flugfélaginu
KAL var skotin niður yfir eyjunni
Shakalin í Sovétríkjunum með 269
manns innanborðs. Ronald Reag-
an taldi atburðinn bera vitni um
„villidýrshátt“ sovéska kerfisins,
og notaði tækifærið til að lýsa því
yfir að Kreml væri „miðstöð hins
illa“ í heiminum. Margret Thatc-
her greip til hliðstæðra yfirlýsinga
um siðleysi sovéskra valdhafa
Eftir sem áður var það óráðin
gáta hvernig það gat gerst að far-
þegaþota mönnuð færustu flug-
mönnum og búin fullkomnustu
siglingatækj um gat villst inn yfir so-
véskt bannsvæði þar sem Sovét-
menn geymdu viðkvæmustu hern-
aðarleyndamál sín, eða hvers
vegna flugmenn vélarinnar svör-
uðu ekki viðvörunum sovésku
herflugvélanna sem fylgdu henni
eftir í 75 mínútur. Þá er það einnig
óráðin gáta hvers vegna bandarísk
eftirlitsflugvél sem fylgdi farþega-
þotunrii inn að lofthelgi Sovét-
manna varaði farþegaþotuna ekki
við, né heldur flugumferðarstjórn-
ir þær sem fylgjast áttu með ferðum
hennar frá Alaska og Japan. En
atvik þetta varð til þess að stappa
stálinu í fylgjendur herts vígbúnað-
arkapphlaups í Evrópu á meðan
friðarhreyfingin dró þveröfugan
lærdóm af atviki þessu: hið herta
vígbúnaðarkapphlaup eykur til
muna líkurnar á „slysum" af þessu
tagi.
Grenada var mjög í sviðsljósinu
eftir að forsætisráðherra landsins,
Maurice Bishop, var myrtur.
Deilur innan stjórnarinnar urðu til
þess að kreddumarxistar létu
hneppa Bishop í stofufangelsi.
Þegar stuðningsmenn hans frels-
uðu hann úr stofufangelsinu var
hann tekinn og skotinn ásamt með
nokkrum samráðsmönnum sínum
úr stjórninni og verkalýðshreyfing-
unni. Þann 23. október gerðu
Bandaríkin síðan innrás í Grenada
og steyptu herstjórn þeirri sem
Eludson Austin hafði komið á.
Innrás Bandaríkjanna var ford-
æmd um allan heim, m.a.af Örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna þar
sem Bandaríkin ein beittu neitun-
arvaldi. Tveim mánuðum eftir
innrásina ríkti enn glundroði í
Grenáda, þar sem ríkisstjórn sú
sem Paul Scoon landsstjóri Breta á
Grenada skipaði, reyndist óstarf-
hæf.