Þjóðviljinn - 11.02.1984, Qupperneq 6

. SÍÐA - ÞJÓÐVJLJINN Helgin 11.-12. febrúar 1984
HIOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guörún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
ritstjórnargrein
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Sigríður H. Sigurbjömsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Ðaldur Jónasson.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson, Lúðvík Geirsson,
Magnús H. Gíslason, ólafur Gíslason, óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson,
Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Útlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Þröstur Haraldsson.
LjÓ8myndir: Einar Karlsson, Magnús Bergmann.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Símavarsla: Sigríður Krístjánsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Bjömsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Burt með
KGB
OG CIA
Hjörleifur Guttormsson, alþingismaður hefur vakið
verðskuldaða athygli á nauðsyn þess að setja reglur um
framkvæmd laganna um stjórnmálasamband okkar við
önnur ríki. Enda þótt íslendingum sé mikil nauðsyn á því að
eiga góð samskipti við sem flest ríki, m.a. vegna mikilla
utanríkisviðskipta, er ekki þar með sagt að umsvif erlendra
sendiráða á íslandi eigi að vera án takmarkana og eftirlits.
Samkvæmt Vínarsamningnum um stjórnmálasamband er
móttökuríki skylt að veita sendiríkinu aðstöðu fyrir sendi-
ráð, en því er einnig heimilt að setja sendiráðsstarfsemi
margvísleg takmörk: Hægt er að gera sérstaka samninga um
stærð sendiráða, heimilt er að setja reglur um fjölda starfs-
manna, það má neita að taka við starfsmönnum í tilteknum
starfsflokki, og reisa má skorður við útþenslu sendiráða sem
felst í stofnun útibúa og fasteignakaupum. Pó að talsvert hafi
verið fjargviðrast út af umsvifum stórveldanna á íslandi hafa
þær heimildir sem er að finna í alþjóðasamningum til tak-
mörkunar á þeim ekki verið nýttar,
í þeim tólf sendiráðum sem hér eru starfrækt hefur ekki
orðið fjölgun á síðustu fimm árum, nema í því bandaríska og
sovéska. I sex sendiráðanna hefur orðið fækkun og þar af
mest í því kínverska þar sem fækkað hefur úr 20 niður í 6.
Sendiráð Sovétríkjanna og Bandaríkjanna hafa á sínum
snærum um 40 starfsmenn hvort, og annað eins af fjölskyldu-
liði starfsmanna. Þriðja stærsta sendiráðið er hið franska
með tíu starfsmenn.
Flest ríki stunda umfangsmikla upplýsingaöflun og áróður
m.a. með tilstilli sendiráða sinna ognjósnastarfsemi er undir
þeirra handarjaðri. Það er ætíð mikið álitamál hvar mörkin
liggja milli eðlilegrar upplýsinga- og áróðursstarfsemi ann-
arsvegar og njósna og íhlutunar um innanríkismálefni hins-
vegar. En það segir sig þó sjálft að eftir því sem sendiráðs-
starfsmönnum fjölgar aukast líkurnar á að beinum njósnur-
um og pólitískum áróðursmönnum fjölgi í þeirra hópi. Það
er sérstök ástæða fyrir mannfátt samfélag eins og hið ís-
lenska að vera á varðbergi gagnvart slíkum ágangi.
Það kann að virðast flókið mál að setja takmarkandi regl-
ur á umsvif erlendra sendiráða. í raun ætti þó að vera einfalt
að setja fram gagnkvæmnissjónarmið á þann veg að í engu
tilviki verði nema tvisvar til þrisvar sinnum fleiri starfsmenn
erlends ríkis á íslandi heldur en íslenskir sendimenn í því
sama landi. Sé um það að ræða að ekki séu íslenskir sendi-
menn í ríki sem hér hefur sendiráð, þá mætti hugsa sér að
?að fengi að hafa á íslandi jafnmarga sendimenn og ríki með
samsvarandi íbúafjölda. Setning reglna af þessu tagi myndi
gera það að verkum að ekkert sendiráð á íslandi yrði mikið
fjölmennara en hið franska. Það yrði einnig að setja tak-
mörk fyrir því að sendiráð geti farið í kringum reglurnar með
?ví að ráða íslendinga í sína þjónustu vegna þess að líkindin
á því að njósnarar séu í hópi íslenskra!starfsmanna erlendra
sendiráða hljóta að aukast eftir því sem þeim fjölgar.
Reglur af því tagi sem hér hafa verið gerðar að umræðu-
efni kunna að þykja harðar aðgöngu. En þær eru eina vörn
ítils samfélags gegn ágangi risavelda. Og á tímum síma,
telex og flugsamgangna má sinna verulegum hluta utanríkis-
samskipta án fasts aðseturs. Ekki höfum við 80 manna lið í
Vloskvu og Washington þó að samskipti íslands við Sovét-
ríkin og Bandaríkin séu mikil. Stórveldin stunda margvís-
ega upplýsingastarfsemi á íslandi, og sumt af því mun ekki
Dola dagsins Ijós fremur en annarsstaðar í heiminum. Okkur
?er engin skylda til þess að greiða götur þessarar starfsemi
umfram það sem íslendingar sjálfir telja eðlilegt.
RETTVISIN
„Þó kona segi nei er ekki þar-
með sagt að hún sé ekki til í tusk-
ið. Ef hún vill ekki fá það, þarf
hún bara að halda saman fótun-
um og myndi þá ekki fá það án
valdbeitingar. Merki um ofbeldi
myndu því sjást“.
Þessa villidýrslegu staðhæfingu
fann ég því miður ekki í þriðja
flokks klámreyfara í pornóbúð-
unum kringum King’s Cross
heldur í ræðu hjá velmetnum
dómara og þjóðfélagsstoð hér í
Englandi. Hann sat yfir máli ein-
hverrar vesalings stúlku sem
hafði verið nauðgað og þó haft
nógan sálarstyrk eftir til að fara
með málið í dómskerfið. En amk.
til skamms tíma var það í mörg-
um löndum svona álíka og láta
nauðga sér aftur.
Ræðustúfur hins réttláta dóm-
ara var birtur í nýlegri skýrslu
sem fjallar um afdrif kvenna í
réttarkerfinu hér í Bretlandi. En
þar kemur skýlaust fram að for-
dómar í garð kvenna eiga ber-
sýnilega greiða leið inní dómara-
stéttina og geta heldur betur gert
fórnarlömbum nauðgara erfitt
um vik að ná rétti sínum.
Dæmdum nauðgara var þannig
sleppt við fangelsi því dómaran-
um fannst fórnarlambið bera
nokkra sök á glæpnum þareð hún
var að ferðast á puttanum að
nóttu til. Hæstaréttardómari
bætti um betur og taldi nokkuð
ljóst, að svo ferðaglaðar konur
„væru í rauninni að biðja um
það“.
í öðru máli særðist stúlka svo
illa við nauðgun, að rannsóknar-
læknir taldi hana hafa þolað
„gífurlegar kvalir“ sem hann
hefði áður einungis séð hjá kon-
um rétt eftir barnsfæðingar.
Kvalir stúlkunnar urðu dómaran-
um hins vegar tilefni til að segja
að „mögulega hefði stúlkan særst
minna ef hún hefði látið undan
við valdbeitingarögrunina, frem-
ur en við valdbeitinguna sjálfa".
Með öðrum orðum: sárin voru
stúlkunni sjálfri að kenna, djöful-
an var hún að berjast á móti!
I
máli
kvenna
Framhald þessarar sögu var
svo í stíl við upphafið, nauðgar-
inn nefnilega slapp við fangelsi
því ella myndi „frami þessa ein-
staklega góða hermanns vera
eyðilagður".
Fordómar gagnvart konum
birtast líka berlega á öðrum svið-
Össur Skarp'
héðinsson
skrifar
um. Dómarastéttin er t.d. eigi
hress ef konur fremja „ókven-
lega“ glæpi, einsog t.d. árásir á
karla. Þá eiga þær yfir höfði sér
þyngri dóma en karlpeningurinn
fyrir svipaðar misgjörðir. Tvö
dæmi:
í átta ár hafði kona búið við
barsmíðar af hálfu eiginmanns
síns sem að auki var dópæta,
drykkfelldur og glæpamaður.
Þau bjuggu með sjö börnum í
þriggja herbergja íbúð atvinnu-
laus og fátæk. ÍConan gafst loks
upp á ofbeldinu og stakk spúsa
sinn til bana. Hún fékk sex ára
fangelsisdóm.
Hitt dæmið.er af karli nokkrum
sem átti þunglynda konu sem
nauðaði í honum að taka sér frí úr
vinnu til að líta eftir henni og
selja hús þeirra hjóna. Honum
leiddist þetta nöldur og drap
hana. Hann slapp þó við fangels-
isvist og fékk einungis skilorðs-
bundinn dóm.
Af 75 hæstaréttardómurum í
Bretlandi eru 3 konur, af 372
svæðisdómurum eru 10 konur,
engin kona hefur enn setið í áfrýj-
unarréttinum svokallaða né held-
ur í dómsnefnd lávarðardeildar-
innar. Kann þetta að valda því að
konur standa ver að vígi en kyn -
bræður dómaranna?
Ofannefnd dæmi benda svo
sannarlega til þess og mörg önnur
líka. Þannig er t.d. helmingi fleiri
konur en karlar sendar í fangelsi
án þess að hafa nokkru sinni unn-
ið til fangelsisvistar áður.
f stuttu máli, skýrslan kemst að
þeirri niðurstöðu að karlar í dóm-
arastól dæma kynbræður sína
vægar en konur.
Sé þetta rétt er næsta víst, að
þar sem karlmenn einoka dóm-
arastöður, þar munu konur að
jafnaði lenda illilegar útúr rétt-
vísinni en karlar.
í ljósi þessa, þá er skipan
kvenna í stöður innan dómskerf-
isins ekki lengur einföld spurning
um jafnstöðu kynjanna í atvinnu-
málum, heldur er nú spurt: er
fólk jafnt fyrir lögunum?
í landi þarsem sárafáar konur
gegna mikilvægum dómarastöð-
um er svarið bláttáfram nei.
Úrbætur? Fyrir nokkrum árum
voru einhverjar konur með þá
hugmynd á lofti að eina ráðið til
að brjóta upp kynjamisréttið í at-
vinnumálum væri að láta kven-
fólk hafa tímabundinn forgang í
stöður. Þetta þótti ekki beinlínis
gáfuleg lausn.
En hvernig má öðru vísi jafna
þetta lagalega misgengi?