Þjóðviljinn - 11.02.1984, Blaðsíða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 11.-12. febrúar 1984
Skandínavíska félagið í Róm
Norræn
listmiðstöð á
tímamótum
Húsnæði félagsins að Via Condotti 11 er í
eigu demantasala nokkurs, enda er Via
Condotti dýrasta og fínasta verslunargatan
íhjarta borgarinnar. Húsnæðið erá4. hæð
og býður upp á bókasafn og setustofu, 3
tveggja manna herbergi með sameiginlegu
eldhúsi og baði, stóra verönd með stór-
glæsilegu útsýni og litla íbúð uppi á 5. hæð-
inni, sem leigð er út með húsvörslu-
kvöðum. Öll eru húsakynnin prýdd virðu-
legum gömlum húsmunum sem minna á
sögu félagsins: styttaThorvaldsen af
dansmeyjunni prýðir setustofuna, sem og
fjölmargar andlitsmyndir og teikningar af
þeim norrænu listamönnum sem tengst
hafa félaginu í gegnum árin.
í götunni beint á móti er svo Café E1
Greco, elsta og virðulegasta kaffihúsið í
Róm, sem sömuleiðis státar af mörgum
gömlum listaverkum, þar á meðal eftir nor-
ræna listamenn, svo og skissum og sendi-
bréfum frá mönnum eins og Björnsson og
Grieg.
Þegar Henrik Ibsen var bókavörður
Skandínavíska félagsins og virkur félagi á
svipuðum tíma og Einar J ónsson var í Róm,
átti hann meðal annars frumkvæði að til-
raun til þess að veita konum atkvæðisrétt í
félaginu. Eru til frásögur af stormasömum
fundum þar sem hin ýmsu málefni hafa ver-
ið rædd, og enn þann dag í dag eru haldnar
vikulegar samkomur Norðurlandabúa bú-
settra í Róm í húsakynnum félagsins, þar
sem dvalargestir úr röðum listamanna eru
jafnan þátttakendur.
Norrænirjólasveinarí Róm
Ég varð þess happs aðnjótandi að komast
inn á Skanínavíska félagið sem gestur þegar
ég dvaldi í Róm veturna 1966-1967 og 1968-
69. Þá var þar húsráðandi og safnvörður
sænska listakonan Signe Hammer, sem bjó
lengst af æfi sinnar í Róm, en hún er nú látin
fyrir nokkrum árum. Signe Hammer var
sem kjöriníþettastarf, hvorttveggjaísenn,
húsmóðir á stóru heimili, skilningsrík lista-
kona og gjörkunnug borginni og því heill-
andi umhverfi oglistafjársjóðum, sem hún
býryfir.
Á þeim tíma sem ég bjó á Skandínavíska
félaginu voru þar samtímis tveir Norð-
menn, sem mér eru minnisstæðir, mynd-
höggvarinn Stinius Fredriksen og málarinn
Olaf Tangen, báðir frá Noregi og báðir
nokkuð við aldur er þetta var. Stinius Fred-
riksen er mikilsvirtur myndhöggvari í
heimalandi sínu, og standa verk hans meðal
annars á torgum í höfuðborginni Oslo. Stin-
ius var hámenntaður í klassískri myndlist og
var mér það bæði unun og lærdómur að
hlusta á útskýringar hans á listrænu og
sögulegu gildi þess umhverfis sem við
hrærðumst í þennan vetur í Róm. Ekki var
það til að spilla vináttu okkar, þegar Signe
Hammer settir okkur í það hlutverk að
leika jólasveina fyrir norræn börn í Róm á
Lúsíuhátíð. Stinius, sem þá var hátt á sjö-
tugsaldri, var gefinn fyrir þjóðardrykk
Skota, og gerði það að skilyrði að jólasvein-
arnir fengju að hressa sig vel á þeim drykk
áður en til sýningar kæmi.
Ómetanleg aðstaða
Það er ómetanlegur möguleiki sem nor-
rænum listamönnum hefur staðið til boða
undanfarin 22 ár - að fá að búa í Skandína-
víska félaginu á Vioa Condotti. Þar eru
menn beinlínis leiddir inn í það andrúmsloft
sem borgin býður uppá í sögu, umhverfi og
listum. Slík aðstaða sem þar gefst getur
skipt sköpum þegar farið er til Rómar með
takmörkuð fiárráð og takmarkaðan tíma
fyrir stafni. Á þessum 22 árum hefur á 2.
hundrað norrænna listamanna búið á Via
Condotti, þar af a. m.k. 9 íslendingar.
Ljósmynd þessi, sem tekin er í kringum
1910, sýnir Spánska torgið í Róm. Á hús-
horninu til hægri sést götuskilti Via Cond-
otti, og er Skandinavíska félagið í 3. húsi frá
horninu. Á miðju torginu er Barcaccia-
gosbrunnurinn eftir myndhöggvarann Gi-
anlorenzo Bernini, en gosbrunnur þessi er
jafnframt drykkjarlind og samkomustaður
enn þann dag í dag. Súlan í baksýn ber
styttu af Maríu Guðsmóður og á vinstri
hönd Maríu er sendiráð Spánar, sem torgið
er kennt við. Sólhlífarnar til vinstri á mynd-
inni skýla blómasölukonunum sem sitja
neðst í Spönsku tröppunum, en tröppurnar
sjást ekki á myndinni. Allt er þetta umhverfi
lítið breytt í dag, nema tískan og farar-
tækin, en hestvagnar eru þó ennþá í umferð
á Spánska torginu.
Árið 1975 var rekstrarformi félagsins
breytt í þá veru að ráðherranefnd Norður-
landaráðs veitti fé til stofnunar norrænnar
miðstöðvar fyrir myndlistarmenn og tón-
listarfólks er vera skyldi í húsnæði félagsins.
Gilti þessi fjárveiting til 5 ára til reynslu. Er
þessari stofnun nú stýrt í sameiningu af
norrænu sendiráðunum og norrænu
vísindastofnununum 4 ásamt með einum
fulltrúa frá samtökunum „Skandinavisk
Forenings venner". Eftir að eigandi húsnæð-
isins að Via Condotti hefur hækkað kröf-
ur sínar um leigu eða óskað eftir að selja
íbúðina að öðrum kosti hefur áframhald
þessarar starfsemi verið í mikilli óvissu síð-
asta árið. Væri það óbætanlegur skaði fyrir
norræna listamenn og menningartengsl
Norðurlanda við Ítalíu ef starfsemi þessari
yrði hætt.
Hagsmunamál listamanna
Því er það kappsmál listamanna á Norð-
urlöndum um þessar mundir að sj á til þess
að svo verði ekki. Norðurlöndin hafa með
myndarlegum hætti tryggt fræðimönnum á
sviði sögu og fornleifafræði aðstöðu í borg-
inni. Það væri illa farið ef viðbrugðið sam-
stöðuleysi myndlistarmanna um eigin
hagsmunamál yrði til þess að þessari sögu-
legu stofnun yrði lokað. Væri ekki nær að
samtök myndlistarmanna á Norðurlöndum
færu fram á að fá stjórnun og skipulagsmál
stofnunarinnar að fullu og öllu í eigin hend-
ur, þannig að ekki þyrfti að leita til sendi-
ráðanna og vísindastofnananna í borginni
um málefni hennar?
Eins og nú er, ber þeim sem óska dvalar á
stofnuninni að snúa sér til Félgs íslenskra
myndlistarmanna með umsókn. Endanlega
er plássi síðan úthlutað af stjórn stofnunar-
innr, sem eins og áður er sagt er skipuð
fulltrúum sendiráðanna, vísindastofnan-
anna og fleiri aðilum. Það væri óskandi að
íslendingar notfærðu sér í ríkari mæli starf-
semi sem þessa, því fátt er betur til þess
fallið að víkka sjóndeildarhringinn og
auðga andann en að setja sig niður um
stundarsakir í hinni sögulegu miðj u Rómar-
borgar með útsýn til fortíðar og framtíðar á
báðabóga.
Ólafur Gíslason.
•
Á Via Condotti viö Spánska torgið í
Róm ertil húsa merk norræn stofnun
sem nú stendur á tímamótum: Skand-
inavískafélagið í Róm, „Circolo
Scandinavo per Artisti e Scienziati".
Það er ekki bara að þessi merka stof n-
un geti nú státað af 150 ára sögu, þar
sem átt hafa í hlut margir af merkustu
listamönnum Norðurlanda, heldurer
nú allt í óvissu um framtíð hennar
vegna uppsagnar á húsnæði og yfir-
vofandi gjaldþrotum, verði stofnuninni
ekki sýnd tilhlýðileg ræktarsemi af
ríkisstjórnum Norðurlandanna.
„Skandinavisk Forening for Kunstnere
og Videnskabsmaend" rekur sögu sína aft-
ur til ársins 1833, þegar danska bókasafnið í
Róm var stofnað. Það var á dögum Bertels
Thorvaldsen í Róm. Á tímum nýklassísku
og rómantísku stefnunnar, þegar sú hefð
var að skapast að listamenn hvaðanæva úr
Evrópu kæmu til borgarinnar eilífu til að
ausa af nægtabrunni hennar í sögu og list-
um.
150árasaga
Danska bókasafnið í Róm var fyrsti vísir-
inn að norrænni menningarmiðstöð í borg-
inni. Síðan kom sænska bókasafnið og þau
voru sameinuð 1840. Síðan bættust Norð-
menn við og árið 1860 var Skandinavíska
félagið formlega stofnað, og ríkisstjórnir
Norðurlandanna veittu sameiginlega fé til
þess að taka á leigu húsnæði og reka það.
Félagið var fyrst í stað til húsa í byggingu
sem stóð á rústum grafhýsis Ágústusar
keisara en fékk um síðir fastan samastað á
Via Condotti 11, rétt við Spönsku tröpp-
urnar, þar sem það hefur verið til húsa síð-
ustu 54 árin.
Skandinavíska félagið var lengst af
samkomustaður og athvarf fræðimanna og
listamanna sem sóttu til Rómar, og nægir
þar að nefna listamenn eins og Édvard Gri-
eg, Björnstene Björnsson, H.C. Andersen,
Henrik Ibsen og fleiri, sem allir sóttu reglu-
lega fundi í félaginu og notfærðu sér þá
aðstöðu sem þar var fyrir hendi. Jafnframt
voru húsakynni félagsins fast athvarf allra
Norðurlandabúa, sem búsettir voru í borg-
inni. Meðal íslendinga sem sóttu þangað
fyrr á árum var myndhöggvarinn Einar
Jónsson, sem segir frá heimsóknum sínum í
féiagið í endurminningum sínum.
Eftir síðari heimsstyrjöldina stofnuðu
Norðurlandaþjóðirnar sérstakar stofnanir í
sögu- og listfræðirannsóknum í Róm. Við
það breyttist hlutverk Skandínavíska fé-
lagsins nokkuð, þar sem vísindamennirnir
höfðu nú fengið sitt aðsetur og sína vinnu-
aðstöðu í borginni, á meðan norrænir lista-
menn nutu áfram góðs af aðstöðu þeirri,
sem félagið bauð uppá með bókasafni og
samkomusal. Og árið 1962 var tekið að
leigja út herbergi í húsakynnum félagsins
fyrir norrænt listafólk, sem hefur haft að-
gang að staðnum alla tíð síðan.