Þjóðviljinn - 24.03.1984, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 24.-25. mars 1984
Ég vona að
við séum
nógu róm-
antískir
og óprakt-
ískir...
Mig langar til að búa til kvæði sem er náttúruleg athöfn
segir Michael McCure. Ég hefi áhuga á líffræði og umhverf-
isvernd, sagði hann líka. Hann var hér í stuttri heimsókn og
las upp Ijóð einu sinni, en var á leið til Munchen á stefnumót
um skáldskap og vistfræði og ætlaði að skoða Græningjana
þýsku í leiðinni.
Hann kemur frá San Francisco,..
sem er engri annarri borg lík, segir
hann, margbreytilegust banda-
rískra borga, á sér gamla anarkista-
hefð og nú eru þar þúsund skáld
eða meir. Hann byrjaði að lesa upp
Ijóð árið 1955, þeir voru þá sex
saman - einn þeirra sem las upp
með honum og var þá nýr af skáld-
skaparnálinni er Alan Ginsberg,
annar var Jack Kerouac. Þetta var
kynslóðin sem kennd var við Bítið.
Síðan hefur hann samið níu ljóða-
bækur, fjórar bækur með leikrit,
skáldsögur, greinasöfn. Hann hef-
ur kennt við háskóla í San
Francisco og farið víða um með
fyrirlestra og upplestra.
Úlfurinn syngur
- Mér sýnist þú vera að skrifa
einskonar Allsherjarsöng um allt
sem lifir.
- Ég vona að svo sé, sagði Mic-
hael.
Tilefnið er September Black-
berries, bók sem hann segir að gefi
nokkuð góða hugmynd um skáld-
skap hans. Þar er staðhæft: að
maðurinn er pandabjörn, laxinn er
maður og að úlfurinn getur sungið.
allir eru partur af öllu: Aðskilnað-
ur er sjónhverfing. Ég vil vera
fullkominn eins og mölfluga, segir
á einum stað. Á öðrum segir: Við
erum eitt með ormi og veiru, pant-
abirni, laxi og sedrustré. Stjörnu-
þokurnar horfa á gráan ref skíta
fram af klettasnös. Við uppgötvum
að við erum guðir og manneskjur
og spendýr: Mikið er þetta indæll
fótur...
Hljóðljóð með
Ijónsöskri
Fyrr en varir er Michael McCure
farinn að þylja yfir mér kvæði með
hljómgóðri og skýrri röddu. Það
lýsir fögnuði yfir vorregninu og
mér skilst það hafi orðið til um
nóttina þegar skáldið vaknaði í
Reykjavík og heyrði rigninguna
hamast á rúðunum. Hann hafði
komið hér áður, fyrir ellefu árum,
var hér mánuð með fjölskyldu sinni
og vini, þau skoðuðu fugla og j urtir
því - eins og fyrr segir - eru náttúr-
ufræðin og náttúruupplifun honum
mikilvægur lykill að skáld-
skapnum.
Svo fór hann með kvæði þar sem
orðin fjarlægðust ensku og urðu að
einskonar sjálfstæðri músík.
- Ég hefi líka samið kvæði á til-
búnu máli, sagði hann, einu sinni
heila bók, einu sinni leikrit. Ég
skrifaði þessi ljóð eiginlega hvar
sem.var og ég var alltaf jafn undr-
andi á þeim. Einu sinni las égsvona
Ijóð fyrir fjögur ljón í dýragarðin-
um í San Francisco. Þau öskruðu á
móti. Vinur minn einn tók þetta
upp á band og útkoman var stór-
kostleg og naut vinsælda í útvarpi.
Þessi uppákoma var svo endur-
tekin fyrir sjónvarp.
Ég kvarta ekki
- Hvernig er að vera ljóðskáld í
Bandaríkjunum?
- Það gæti verið verra. Ekki
kvarta ég, mér finnst ég fá heldur
meiri athygli en ég gæti búist við,
því Ijóð mín eru heldur lokuð mörg
hver. En þegar við byrjuðum að
lesa upp árið 1955 í San Francisco
og þá var Allen Ginsberg með og
las upp Howl, þá var áhuginn á
ljóðum næstum enginn. Við, okkar
kynslóð, gerði sitt til að vekja
Michael McClure: Hold er hugsun segir hann. Uppreisn er raunveruleg.... (Ljósm. A'
uppreisn, rífa og tæta það sem var
tekið gott og gilt....
í fyrrnefndri ljóðabók er á ein-
um stað látin í ljós ósk um að
„spendýrið inni okkur" nái völdum
yfir manninum og stefni nafn-
greindum forsetum (m.a. Kennedy
og Johnson) og svo öllum þing-
mönnum fyrir fjöldamorð - á Ví-
etnömum og svertingjum og gyð-
ingum og hvölum og fjallagórillum
og Indjánum og tígrisdýrum... Það
segir líka:
núna, ýmislegt hefur breyst síðan
þá. En ritskoðun hefur jákvæðar
hliðar, maður hefur eitthvað til að
berjast fyrir, fólk fer að halda að
það skipti máli hvað skrifað er. Það
versta við ritskoðuner svo, að hún
er tengd hagsmunum þeirra sem
vilja óbreytt ástand, hún á ekkert
skylt við það að samfélag, sem er
ríkt af samræmi, lýsi því yfir hvað
það vilji láta koma inn fyrir sínar
dyr og hvað ekki (en þann rétt virði
ég)-
Viðtal við bandaríska skáldið Michael McClure
hann. Þetta sem við vorum að gera
var einskonar bókmenntalegur
undanfari að því sem gerðist síðar.
Þegar svo mótmælahreyfingarnar
risu, árið 1968, þá urðum við eins-
konar rosknir stjórnvitringar hipp-
anna. Ég hefi kunnað vel við þá
strauma sem liggja frá Bítinu og
allt til pönkara. Iþeim skilningi að
fólk, sem hefur verið á þeim slóð-
um, hefur verið að leita að sterkari
sjálfsvitund, reynt að forðast það
að lifa í einni vídd.
Ég skal ekki segja að skáld-
skapur eigi að gegna einhverju til-
teknu h.lutverki. Mér leiðist að
setja dæmið þannig upp. En ef
spurt er um félagslegt gildi skáld-
skapar þá er mér skapi næst að
svara því til að hann skapi fjöl-
breytní í hugsun.
Uppreisnin
- Þú segir á einum stað að bylt-
ing sé tilfinning en uppreisn sé
raunveruleg?
- Já, það sem ég á við er að um
tíma festu menn tilfinningalíf sitt
mjög við tal um byltinguna. En ég
hafði aldrei trú á því að hún væri á
leiðinni. En það var hægt að gera
Nógu oft er sagt og heyrt
að við séum öll afurðir tímans
og enginn beri ábyrgð.
Tími er kominn til að handtaka
þá óðu sem eru valdamiklir
og gera óskaðlega þá
afskiptalausu
um vitfirringu þeirra og
ránsskap, morð
og tortímingu. Tími er kominn
til að þrífa til í Ameríku
í hers höndum...
Klámleikritið
- Þú hefur átt í útistöðum við
ritskoðunina?
- Já. Það var út af leikriti sem ég
samdi árið 1965 og hét Skeggið.
Það er tvítal milli Billy the Kid,
frægs útlaga og þjóðsagnapersónu,
og kvikmyndageddunnar Jean
Harlow. Það var kallað klámfengið
og ég stóð lengi í allskonar mála-
ferlum og veseni út af því - það var
t.d. stöðvað af lögreglunni í Los
Angeles nítján kvöld í röð - aftur á
móti fékk ég tvenn verðlaun fyrir
þetta sama verk í New York. Slíkir
atburðir myndu raunar ekki gerast
Búið að yrkja ?
Ég hefi víst skrifað ein 30 leikrit,
margt einþáttunga. Núna síðast
skrifaði ég Jósefínu Músasöng-
konu, það er tilbrigði við sögu eftir
Franz Kafka.
- Stundum eru menn að kvarta
yfir því að búið sé að yrkja um
flesta hluti og um margt ágætlega.
Hvað finnst þér?
- Manni finnst stundum að mað-
ur hafi lesið ég veit ekki hvað mikið
af ágætum skáldskap. Samt er
alltaf von á einum: Allt í einu sit ég
með japanskt skáld, sem ég þekkti
ekki áður, og hann gerir dýrleg ljóð
um matinn á borðinu og brúðkaup
froskanna í tjörninni og þetta hefi
ég aldrei séð áður. Menn eru líka
alltaf að mætast í bókmenntunum:
Hann heyrir hvernig ég skynja
þetta, ég sé hvernig hann skynjar
hitt, við erum alltaf að ávarpa þá
sem hafa önnur móttökutæki en
við og þessi iðja úreldist ekki. Ég
skil það vel að menn geti verið tóm-
ir sjálfir og leiðir á sjálfum sér, en
ég er ekki hræddur um að bók-
menntirnar tæmi möguleika sína.
Ég skrifa reyndar alltaf fyrir
sjálfan mig. Svo er bara að vona að
öðrum finnist ómaksins vert að lesa
Ijóðin og útgefandinn verði sæll og
glaður.
Og kannski er það enn erfiðara
að vera skáld í Evrópu en heima
hjá mér. Bæði af því að Evrópu-
menn eru djúpt sokknir í ákveðinn
umræðuheim, borgirnar hafa kom-
ið upp á milli þeirra og náttúrunn-
ar, og kannski er bandarískur and-
skáldskapur, sem mætti kalla svo,
hollari örvun en virðingarhefðin
hér.
Sú stjórn
er best
í síðustu ljóðabók Michaels
McCure, Fragments of Perseus, er
ljóð sem nefnist Athafnarspeki.
Það byrjar-á þessum orðum: „Sú
stjórn er best sem stjórnar
minnst“.
- Þegar ég setti saman kvæðið,
sagði Michael, þá hélt ég að ég væri
að vitna í Thomas Jefferson. Ein-
hver kunningi minn sagði að þetta
væri viska úr Gandhi. Svo kemur
þú og segir að þetta sé Laó Tse.
Til eru þánkar sem enginn veit
lengur hvaðan komnir eru.
- Þú ert semsagt líffræðilegt al-
lífsskáld með stjórnleysishneigðir.
Færðu ekki orð í eyra um að þú
vitir ekki hvað þú viljir í hinum
hagrænu málum, þú og þínir líkar
séu vita ópraktískir rómantíkusar
sem auðvelt sé að hunsa?
- Ég er reyndar ekki hagfræði-
lega þenkjandi. En ég hefi áhugaá
Græningjunum þýsku og skyldum
hreyfingum í Bandaríkjunum, sem
hafa hugann við litlar einingar,
ábyrgð á umhverfinu, á vatni og
mold og skógi.
En ég ætla bara að vona að við
séum nógu rómantískir og óprakt-
ískir. Svo mjög að það verði ekki
hægt að ganga fram hjá okkur.
Arni Bergmann skráði.