Þjóðviljinn - 31.05.1984, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 31. maí 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Á nánast í vök að
verjast sem
framleiðandi á mat
Halla Guðmundsdóttlr: Bændur eiga ólíkra hagsmuna að gæta.
Halla Guðmundsdóttir,
leikstjóri og bóndi í Ásum í
Gnúpverjahreppi, kvaðst að-
spurð að sjálfsögðu skilja
óánægju neytenda með
skemmdar kartöflur, bændur
væru líka neytendur, en það
væri oft eins og landbúnað-
armál væru fyrst og fremst til
umræðu frá neytendasjónar-
miðum. Það vantaði oft hina
hliðina. „Ef Grænmetisversl-
unin getur ekki staðist þær
kröfur sem til hennar eru
gerðar, er eðlilegt að kaup-
endur krefjist breytinga. Það
hlýtur að vera hægt að fá
betri vöru. Oft eru skemmdar
appelsínur á boðstólum án
þess að mikið veður sér gert
út af því. Neytendur virðast
helst taka sig saman vegna
landbúnaðarvara. Ég trúi
ekki að ekki sé neitt athuga-
vert við aðrar neysluvörur.
Mér f innst maður nánast eiga
í vök að verjast sem fram-
leiðandi á mat“.
„Ef aðrir aðilar en Grænmetis-
verslunin fá leyfi til að flytja inn
kartöflur, verður að tryggja að ís-
lensk framleiðsla gangi alltaf fyrir.
Þar er um að ræða úrvalsvöru".
Bændur eiga ólíkra
hagsmuna að gæta
Blaðamaður heimsótti Höllu nú
nýverið og mætti henni á hlaupum
á milli íbúðarhúss og skemmu þar
sem verið var að venja lömb undir
ær sem höfðu misst sín afkvæmi.
„Þetta er gjörgæslan", sagði Halla
og hló við.
Yfir morgunkaffinu var spjallað
um málefni bænda. „Bændur eru
alls ekki einn samstæður hópur,
heldur sinna þeir margs konar
framleiðslu og eiga ólíkra
hagsmuna að gæta og eru jafnvel
samkeppnisaðilar, eins og kjöt-
framleiðendur í svína-, kjúklinga-
og sauðfjárrækt. Gróðurhúsa- ,
kartöflu- og loðdýrabændur eru
aðrir og ólíkir hópar.
það er tiltölulega stutt síðan að
stefnan var sú að framleiða nógu
mikið af öllu. Nú megum við alls
ekki krefjast hámarksafurða eftir
hverja skepnu. Það hafa orðið stór-
kostlegar framfarir í sauðfjár- og
nautgriparækt, en nú er hætt við að
það verði stöðnun í ræktuninni.
Menn taka síður áhættu þegar
stefnan er sú að fækka gripunum og
minnka framleiðsluna.
Nú er verið að gera athyglisverð-
ar tilraunir með feldfé, þar sem
stefnt er að úrvals ullar- og skinna-
gæðum. Ullin hefur verið van-
metin. Það hefur verið einblínt á
kjötgæðin og ullin því ekki verið
Bændur teknir tali um kartöflumál
Sú versta ríkisstjórn sem
hugsast getur fyrir bændur
„Ég hefði haldið að Al-
þýðubandalagsmenn legðu
fremur áherslu á stjórnun og
skipulagningu á dreifingu og
sölu innlendra matvæla, en
það óhjákvæmilega bruðl og
kostnað sem fylgir þessari
svokölluðu frjálsu verslun“.
Þetta voru orð Gunnars Sverris-
sonar bónda í Hrosshaga, Biskups-
tungum, þegar blaðamaður heim-
sótti hann á dögunum. „Manni er
ekki sama um hvað haft er eftir
Þjóðviljanum“ segir Gunnar og
vitnar í forystugreinar og önnur
skrif blaðsins um kartöflumálið
svonefnda, sem hann hefur klippt
út og safnað saman. „Bændur
hlusta töluvert á forystugreinar
dagblaðanna og ræða þær þegar
þeir hittast. Mér finnast þessi skrif
ekki byggjast á þekkingu og ekkert
benda til að leitað hafi verið til
bænda um álit. Það er heldur ekki
samræmi í skrifunum. Ýmist
heimta menn frjálsan innflutning
eða alls ekki. Umfjöllunin um dilk-
akjötið í fyrra haust var fyrir neðan
allar hellur. Það er allt í lagi þótt
DV skrifi svona, en mér er ekki
sama um að Þjóðviljinn stundi
svona blaðamennsku. Þau stíl-
brögð sem nú gilda á blaðinu held
ég að hrindi fremur frá en hitt. Al-
þýðubandalagið á vaxandi fylgi að
fagna í sveitum um allt land og við
eigum góða talsmenn á þingi sem
hafa haft skilning á málefnum
bænda. Blaðið þarf að vanda sig
betur hvað varðar landbúnaðarmál
og ég vildi gjaman heyra meira frá
Magnúsi H. Gíslasyni frá Frosta-
stöðum. Hann er vel inni í þessum
málum og er lagið að snúa sér til
bænda“.
Vörumst
framhaldið
„Ég ætla ekki að fara að verja
mistök Grænmetisverslunar land-
búnaðarins. Það er auðvitað algjör
aulaháttur að taka við skemmdum
sendingum, en það er hættulegt að
gefa innflutning kartaflna frjálsan,
þótt sagt sé að það gildi bara þegar
innlendar kartöflur eru ekki á boð-
stólnum. Þetta er bara fyrsta skref-
ið. Upp úr áramótum þegar fer að
bera á skemmdum í íslensku kart-
öflunum byrjar söngurinn um að
ekki sé hægt að láta Grænmetis-
verslunina um þetta, o.s.frv. Svo
verður létt að undirbjóða okkar
kartöflur þegar kostur verður á
hræódýrum kartöflum af yfirfull-
um mörkuðum í Evrópu á haustin
og öðrum tímum ársins. Þá verða
kartöflubændur fljótt kollkeyrðir.
Það er heldur ekki verið að leita
faglegs álits í þessu sambandi, t.d.
hvað varðar hættu á sjúkdómum.
Næst kemur að öðrum landbúnað-
arvörum, t.d. smjöri sem oft er á
ótrúlega lágu verði í Evrópu,
jafnvel selt í dýrafóður. Þar næst
koma ostar og smjör. Það er sjálf-
sagt lítill vandi að kaffæra alla land-
búnaðarframleiðslu hér á landi,
nema kannski nýmjólkurfram-
leiðsluna. í þessu sambandi má
ekki gleyma að stór hópur fólks í
landinu lifir á þessari framleiðslu“.
Ríkisstjórn
versiunarráðsins
„En verslunarráðið hefur þessa
ríkisstjórn í vasanum. Verslun og
verslunargróði er aðalatriðið. I
verslun er enginn hagur í innlendri
framleiðslu. Gróðinn er mestur í
innflutningi og það er sjálfsagt
hægt fyrir nokkra innflytjendur að
hafa stórgróða af innflutningi á
kjöti og öðrum landbúnaðar-
vörum“.
Landbúnaður
á tímamótum
Við förum að ræða landbúnað-
armál almennt. Gunnar telur ýmis-
legt benda til að landbúnaður
standi nú á tímamótum. „Við verð-
um fyrst og fremst að miða okkar
framleiðslu við innanlands neyslu.
Sumir telja að ekki sé fullreynt
hvort hægt sé að selja þessar vörur
erlendis á skikkanlegu verði, en
þessar feiknalegu útflutningsbætur
eru fráleitar til lengdar. Auðvitað
verðum við að hafa framleiðsluna í
hærri mörkunum og selja út það
sem umfram er. Það má e.t.v.
vinna kjötið betur til útflutnings til
að fá hærra verð.“
Óeining um
kjarnfóðurgjaidið
„Eitt hitamálið í landbúnaði er
óeiningin um kjamfóðurgjaldið
sem notað er sem stjómtæki.
Svína- og alifuglabændur leggja
t.d. mikið í þennan kjarnfóðursjóð
nógu góð og lítið fengist fyrir
hana“.
Umdeild
verðlagning
„Verðlagning á landbúnaðar-
vömm vekur alltaf deilur, sagði
Halla, en það er merkilegt hvað
ómerkilegustu hlutir sem líka em
hluti af daglegri neyslu eru marg-
falt dýrari en t.d. rnjólk". Verð-
lagning er flókið fyrirbæri og
minnstur hluti verðsins rennur
beint til bænda sem laun. Þessi nýja
glæsilega mjólkurstöð í Reykjavík
er reist fyrir einhvern söluhagnaó.
Það hefði verið nær að byggja við
Mjólkurbú Flóamanna og mjólk-
urstöðina í Borgamesi, sem gætu
sinnt verkefnum stöðvarinnar á
hagkvæmari hátt. Það er forkast-
anleg stefna að flytja allt til
Reykjavíkur".
Alltaf má
skamma bændur
„Það er eins og alltaf megi
skammast út í bændur og landbún-
að. Menn verða auðvitað að kunna
að taka gagnrýni, en hún verður þá
að vera réttmæt og studd rökum“.
sagði Halla að lokum og snéri sér
að ógreiddum reikningum sem
greiða þurfti í bankaferð síðdegis
samadag. G.G.Ó.
og em því ekki sáttir við að hann sé
notaður t.d. í niðurgreiðslur á
áburði til bænda. Þær nýtast bara
sauðfjár- og nautgripabændum.
Fóðrið er lang-stærsti hlutinn af til-
kostnaði í svína- og alifuglarækt og
ef þessi skattur félli niður væri hægt
að selja þessar afurðir á lægra
verði. Annars er svína- og alifugla-
rækt skyldari iðnaði en aðrar bú-
greinar sem háðar eru veðurfari“.
Gunnar telur að við getum stór-
aukið innlenda fóðurframleiðslu úr
slátur- og fiskúrgangi og þar með
séð okkur fyrir próteinþörfinni.
Aftur á móti þurfi að flytja inn kol-
vetnisfóður. „Það er bara verst að
mjölið er svo niðurgreitt í Efnahags-
bandalagslöndunum að menn sjá
sér ekki hag í að vinna úr þessu“,
bætir hann við.
Sú versta ríkisstjórn
sem hugsast getur
Gunnar er heitur út í núverandi
ríkisstjórn. „Það breyttist margt
við tilkomu þessarar ríkisstjórnar.
Þarna eru saman þessir flokkar,
Framsókn og íhaldið, sem telja sig
eiga bændur, en margir Framsókn-
armenn og Sjálfstæðismenn viður-
kenna fúslega að saman mynda
þessir flokkar þá verstu ríkisstjórn
sem hugsast getur fyrir bændur. í
sitt hvoru lagi hafa þeir heldur
meira aðhald!“
„Nú hefur kaupmáttur minnkað
og dregið hefur verið úr niður-
greiðslum. Þar með minnkar
neysla á dýrum vörum. Það verður
að gera eitthvað, það gengur ekki
að bændur taki alltaf meira á sig.
Gunnar Sverrisson: Okkur vantar
stefnumótun um það h var á að halda
uppi byggð.
Héruð og bú sem verst standa drag-
ast hægt upp og við það verður
byggðaröskun sem erfitt verður að
ráða við. Það er töluverð atvinna í
kringum landbúnaðarframleiðsl-
una og ekki svo auðvelt að vísa
fólki í önnur störf.
Vantar stefnumótun
Samfara heildarstjórn á fram-
leiðslu í landinu vantar okkur
stefnumótun um hvar á að halda
uppi byggð. Hér er um að ræða
bæði efnahagslegt og félagsiegt
málefni“, sagði nautgriparæktar-
bóndinn Gunnar Sverrisson í
Hrosshaga og ítrekaði enn vænt-
ingar sínar til „blaðsins síns“.
G.G.Ó.