Þjóðviljinn - 17.06.1984, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 17.06.1984, Blaðsíða 8
1944 llí 1984 Árni Bergmann rœðir við Steinunni Guðmundsdóttur sem er jafngömul íslenska lýðveldinu Steinunn Guðmunds- dóttir og íslenska lýðveldið eru tvíburar. Steinunn fæddist á Landsspítalanum um það bil sem kirkju- klukkurnar hringdu inn lýðveldið 17. júní 1944. Og stundum þegar hún var lítil var henni strítt á þessari sögulegu tilviljun - hún var kölluð Lýðveldína. - En mér var svosem sama, segir Steinunn í viðtali við Þjóð- viljann á dögunum. Mér þótti annars leiðinlegt að eiga afmæli sautjánda júní þegar ég var stelpa, það vék fyrir öðru, skrúð- göngum og öðru tilstandi, maður hélt aldrei upp á afmæli sitt eins og aðrir. Steinunn er dóttir Fjólu Har- aldsdóttur og Guðmundar heitins Sigurðssonar, sem var revíusmið- ur landskunnur og vel látinn í ýmiskonar yrkingum og gaman- málum. - En pabbi orti ekki um þessa uppákomu með fæðingu mína, segir Steina, þótt hann hefði svo- sem vel verið líklegur til þess. Hann gat talað í vísum, hann var svo hagmæltur, eins og ýmsir aðr- ir af mínu fólki. En ég, nei ég er alveg laus við þá gáfu. í vestri og austri Ævihlaup mitt segirðu, það var ósköp venjulegt þangað til ég fór að flækjast í útlöndum. Þegar ég var nítján ára byrjaði ég að vinna í utanríkisráðuneytinu og ég fór til Washington að vinna í sendi- ráðinu þar fljótlega eftir það. Þar var ég í hálft þriðja ár. Svo var ég nokkra stund heima, en fór til Moskvu um áramótin 1967-78... Eftir einn vetur í Moskvu fór Steinunn vestur til Bandaríkj- anna í orlof að finna bónda sinn sem varð, Fróða Jóhannsson, sem þar var í garðyrkjunámi. Þau óku þvert yfír Ameríku og voru sex vikur á leiðinni. Þetta varð til þess, að Steinunn gerði styttri stans í Moskvu en upphaflega var ráð fyrir gert - hún fór heim á árinu 1969 til að eiga sitt fyrsta bam. Þau Fróði fluttust seinna á því ári upp í Mosfellssveit og hafa búið þar síðan og eiga fjögur börn. Fróði og þeir frændur rækta rósir ágætar á 3000 fer- metrum í gróðurhúsum. - Mér fannst ég alltaf vera eins og utangátta innan um dipló- mata, segir Steinunn, inni í þessu smámunahjali öllu sem ég hefí aldrei kunnað á. En ég kunni vel við vinnuna og útþráin hefur sjálfsagt ráðið miklu. í Washing- ton hefi ég kannski verið einna helst dæmigerður íslendingur í útlöndum, hangandi utan í öðr- um íslendingum, en vitanlega kynntist maður einstaka Amerík- ana. í Moskvu var sá hængur á, að það var erfitt að stíga yfir þröskuldinn sem umlykur útlend- inga, ekki síst starfsfólk sendi- ráða. Það var eins og maður væri hálfhættulegur Rússum og þeir máttu ekki koma inn fyrir dyr, ef svo bar undir að von væri á gest- um urðum við að fara út fyrir lög- regluvörðinn sem passaði dipl- ómatahúsið og taka á móti þeim þar og leiða þá í gegn. Ingibjörg Haraldsdóttir bjó hjá mér í þessu diplómatahúsi í um það bil ár og það bjargaðí málinu - hún var við nám og gegnum hana kynntist ég mörgu fólki, erlendum stúdent- um og Rússum jafnvel. Þyrnirós og skriðdrekar Það var furðulegt að vera í Rússiandi, engu líkt eiginlega. En ég vandist fljótlega aðstæð- um, biðröðum og öllu. Þegar ég kom um miðjan vetur var 40 stiga frost í borginni og ég í pínupilsi og einhverri undarlegri kápu, sem helst minnti á rússneska her- mannakápu. í þessu var ég að spránga um göturnar og Rússarn- ir höfðu aldrei séð annað eins. Á hverjum degi hófust kappræður á neðanjarðarbrautinni þegar ég var á leiðinni í vinnuna um út- ganginn á mér; fólk spurði hvort mér þætti þetta virkilega fallegt og svo hófust heitar umræður, því Rússar eru yfirleitt ekkert að liggja á því hvað þeim finnst. Það var að ýmsu leyti erfitt að vera útlendingur í Moskvu, ferðafrelsi takmarkað og þar fram eftir götum. En því fylgdu líka forréttindi að vinna í sendi- ráði - það var auðvelt að panta miða á eftirsóttar sýningar, á balletta og óperur og konserta. Og það var af miklu að taka í Moskvu og það skapaðist oft svo mikil stemmning, hrifning fólks- ins svo mikil og opinská, mér fannst þetta einstakur tími. Ég man að einu sinni sá ég Þyrnirósu í nýja leikhúsinu í Kreml, þetta var mikið ljúf sýning og málalok farsæl eins og menn vita og mikið klappað og innilega. Og þegar við gengum út á Rauða torgið, stóð þar yfír æfing fyrir hersýn- ingu sem átti að verða daginn eftir, sem var 1. maí. Ég hefí aldrei vitað aðrar eins andstæður, þama dmndu skriðdrekar og eld- flaugar og allir gráir fyrir jámum og gnýr mikill og hraði eftir þessa dásamlegu sýningu og ljúfu tón- list. Þaö skemmtilegasta Og svo kom ég heim semsagt og hér höfum við búið, ég vann um tíma í ráðuneytinu og svo við ýmislegt annað. Það skemmtileg- asta sem ég hefi gert er að hreinrita handritin að síðustu fjórum bókum Halldórs Laxness, í þessari hreinritun hefi ég getað fylgst með því hvernig hann breytir setningum, skiptir um orð og þetta er firnagaman... Það er allt fullt af myndum í kringum okkur, þar em íkonar og grímur sem vel gætu verið mexíkanskar og grafík og þarna er líka góður kunningi: kötturinn Behemot sem kemur við sögu í prýðilegri skáldsögu Búlgakofs, Meistarinn og Margrét, það var Ása Ólafsdóttir sem gaf þennan kött. - Ég veit ekki hvemig stendur á öllum þessum myndum, kannski sækir þetta á mig, segir Steina. Ef ég mætti ráða Svo fórum við að tala um erfiða spurningu: Höfðu þeir tvíburarn- ir, Steina og lýðveldið, gengið til góðs í fjörutíu ár? - Já, nú fer fyrir mér eins og fyrir tuttugu ámm. Ég var þá úti í Washington og daginn fyrir 17. júní hringdi Morgunblaðið í mig og vildi fá álit mitt á lýðveldisbar- áttu íslendinga í tilefni afmælis okkar beggja. Það var vont sam- band og ég var hrædd um að eitthvað hefði komið fyrir heima og varð klumsa: ég gat engu svar- að. - En ef þú mættir ráða á íslandi í dag, hvað mundir þú helst vilja til bragðs taka? - Ég mundi segja hernum að gjöra svo vel að fara, hann er bú- inn að vera hér alveg nógu lengi. Ég veit svei mér ekki hvort ég á að nefna fleira. Við emm ósköp og skelfing duglegt fólk, íslend- ingar, en við emm líka gefin fyrir bruðl og flottræfilshátt. Við emm líka full af allskonar tvískinnungi í stóm og smáu, hvort sem við tökum dæmi af bjórbanni bjór- þambara eða fermingarstússi hundheiðinna eða einhverju öðm. Og þótt við séum dugleg, þá vantar það ekki að meðal- mennskan veður uppi og lætur illa. Mér skilst að það sé til dæmis heldur illa séð að menn skari fram úr í skólum, hafi til dæmis ekki þann metnað sem áður var algengur að vilja skrifa vel, vera góður í íslensku. íslenskumenn segja mér að þeir fái færri og færri góðar ritgerðir, það sé áberandi hvað fólk skrifi illa og vitlaust. Krakkar hafa litla sem enga til- finningu fyrir máli, þeir lesa ekki eins mikið og við gerðum á þeirra aldri, þau horfa á sjónvarp, þau hlusta á þetta raus á rás tvö og þar fram eftir götum. Lestur - Ég segi fyrir sjálfa mig: ég hef alltaf verið lestrarhestur. Mér líð- ur ekki vel ef ég hef ekkert til að lesa. Ætli ég hafi ekki verið þrettán ára þegar ég byrjaði að lesa Halldór Laxness og satt best að segja hefur mér upp frá því þótt heldur lítið til flestra annarra bóka koma. Ég hefi lesið allt mögulegt, en mér hefur ekki tek- ist að rekast á neitt sem er betra. Isaac Bashevis Singer skal ég að vísu setja einhversstaðar í ná- munda við Halldór, hann hefur þessa hreinu frásagnargleði og er líka mjög fyndinn á sinn hátt. Apa eftir öðrum - Að lokum þetta Steina: Áttu nokkra sérstaka ósk íslendingum til handa á afmælinu? Komdu þar. - En þegar ég fer að hugsa um það: víst eru Islendingar alltof ósjálfstæðir, alltof gefnir fyrir að apa eftir öðrum, hlaupa á eftir Svíum og Könum á víxl. Og þetta fer vaxandi. Það eru allir að gera sömu hlutina, fara á sömu staðina og svona veltur þetta áfram ár eftir ár eftir ár. Eina byltingin sem hér hefur orðið er matarbylt- ingin, matstaðir á hverju horni, allir á kafi í frönskum sósum og við sjálft liggur að það sé búið að taka frá okkur hangikjötið, hvað þá annað! Þessir gáfuðu og skrýtnu menn sem við þekktum, hvar eru þeir? Lfklega hefur mín kynslóð séð síðustu móhíkanana af ýmsum tegundum íslendinga. Sagði ekki Halldór einmitt, að enginn þyrði að vera ærlegur sér- vitringur lengur á þessu landi? Helst vildi ég óska íslending- um þess að þeir hefðu döngun í sér til að vera áfram sérstæðir og sérvitrir, fara eigin leiðir... ÁB. 8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 16.-17. júní 1984

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.