Þjóðviljinn - 17.06.1984, Side 9

1944 S|S 1984
—iti—
Samantekt um
lýðveldishátíðina og
aðdraganda hennar
17. júní
1944:
Þann 10. mars 1944
skipaði ríkisstjórn íslands
fimm manna nefnd til þess
að undirbúa þjóðhátíð í til-
efni af stofnun lýðveldisins.
Vann nefndin gífurlegt starf
við allt skipulag og fram-
kvæmd hátíðarinnar. Nefn-
dina skipuðu:
Alexander Jóhannesson,
prófessor, skipaöur formaöur
nefndarinnar.
Ásgeir Ásgeirsson,
bankastjóri og alþingismaður,
skipaöur eftir tilnefningu Al-
þýðuflokksins.
Einar Olgeirsson, alþing-
ismaöur, skipaður eftir tilnefn-
ingu Sameiningarflokks al-
þýðu - Sósíalistaflokksins.
Guðlaugur Rosinkranz,
yfirkennari, skiþaður eftir til-
nefningu Framsóknarflokks-
ins.
Jóhann Hafstein, lögfræð-
ingur, skipaður eftir tilnefn-
ingu Sjálfstæðisflokksins.
„Stjórnarskrá
lýðveldisins
fslands er
gengin í gildi“
Talið var að yflr 25 þúsund manns hafi komið á Þingvöll, þótt ekki viðraði vel til hátíðarhalda, er ísland varð
lýðveldi.
18. júní voru hátíðarhöld og gífur-
lega mannmörg skrúðganga í
Reykjavík og talaði nýkjörinn fors-
eti Islands, Sveinn Björnsson, við
Stjórnarráðið. Skreytingar voru
miklar í bænum og bar mest á fán-
astöngum. Lyngkrans var utan um
dyr Stjórnarráðsins og hátíðar-
skjöldinn.
Þann 12. janúar 1944 lét ríkis-
stjórnin útbýta á alþingi tillögu til
þingsályktunar um niðurfellingu
dansk-íslenska sambandslaga-
samningsins og frumvarpi til
stjórnskipunarlaga um stjórnar-
skrá fyrir lýðveldið ísland. Voru í
þingsicjölum þessum óbreyttar
tillögur milliþinganefndarinnar í
stj órnarskrármáli nu.
Samkvæmt skilnaðartillögunni
átti skilnaðurinn að koma til
framkvæmda eftir að ályktunin
hefði verið „lögð undir atkvæði
allra kosningabærra manna í
landinu til samþykktar eða synj-
unar“ og eftir að alþingi hafði
samþykkt hana að nýju, að af-
staðinni þeirri atkvæðagreiðslu.
í byrjun Marsmánaðar sam-
þykkti alþingi „stjórnarskrá lýð-
veldsins Islands" og skyldi hún
síðar lögð undir atkvæði kjós-
enda til samþykktar eða synjun-
ar.
í stjórnarskránni segir að „ís-
land sé lýðveldi með þingbund-
inni stjórn og alþingi og forseti
íslands fari saman með löggjafar-
valdið. en forseti íslands skal'
vera þjóðkjörinn". Urðu
allmiklar umræður um einstök
atriði stjórnarskrárinnar á al-
þingi, einkum valdsvið forseta,
en að lokum var stjórnarskráin
samþykkt með atkvæðum allra
þingmanna.
Björn Þórðarson, þáverandi
forsætisráðherra íslands fékk
þann 5. maí skeyti frá sendiráði
Islands í Kaupmannahöfn, þar
sem Kristján konungur X kveðst
ekki við núverandi ástand geta
viðurkennt lýðveldisstofnun á ís-
landi. Boðskapur konungs var
Helgin 16.-17. júni 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9