Þjóðviljinn - 06.10.1985, Side 8

SUNNUDAGSPISTILL
/Cvintýrin,
boðskap-
urinn
- og það
sem
ekki má
Eg var á menningarrölti um
síðustu helgi, kom við á einum
sex stöðum eða sjö og ég heyrði
stundum og hef svosem heyrt
það áður, að það væri svo yfir-
gengilega mikið menningarfram-
boð í Reykjavík og nágrenni, það
næði engri átt.
Maður kemst aldrei yfir þetta
allt saman, segja menn og dæsa
eins og á þeim hvíldi synd
heimsins.
Við skulum barasta vona að
það verði þeirra stærsta og mesta
áhyggja að geta ekki komist yfir
menningaratburðina. Og kann-
ski ekki úr vegi að hugsa smá-
stund til allra þeirra sem búa í
ótal smáborgum og tíðinda-
lausum stórborgum þar sem eng-
inn kemst neitt nema fram í hæg-
indastól að kveikja á sjónvarpi
eða út á næsta horn þar sem fæst
Alvörubjór.
Ekki þar fyrir: allt gengur í
bylgjum og gusum. Ég segir fyrir
sjálfan mig- stundum hefi ég étið
fylli mína af myndlist og meira til
og fer í alllangt myndbindindi og
er þá sannfærður um að ekkert
hafi gerst skemmtilegt innan
ramma síðan Rembrandt brá
sinni birtu yfir heiminn eða
Vermeer málaði myndina af
ungu stúlkunni með stóru augun.
En svo rennur af manni
svartsýnin og myndheimurinn
verður aftur örvandi eins og... Ja
eins og hvað? (Best að tala ekki
af sér, nóg er samt).
Örlátar konur
Af því sem þessi borgarbúi hér
sá til þessa á Listahátíð kvenna
hafði hann mesta ánægja af tveim
konum sem sýna á Listasafni al-
þýðu. Þær heita Sigurlaug Jónas-
dóttir og Ólöf Gríma Þorláks-
dóttir og sýningin heitir Úr hug-
arheimi og önnur rösklega sjötug
en hin níræð, og nú er sem ég
heyri Jónas Arnason hlæja svo
heyrist um allan Reykholtsdal:
Á minn sann! Þetta hefi ég líka
alltaf sagt. Það er ekkert vit í fólki
yngra en sjötugu....
Þarna er heimurinn fullur af
blómum og mannkynið er á
flakki milli þeirra og mikill mann-
fjöldi er við nytsöm störf eða við
leik og kannski er vinnan leikur
og leikurinn vinna, og svo situr
sjómaður í bát sínum á sjónum
bláa miðjum og rekur bífurnar
upp í loft til guðs og við horfum
niður á hann úr sjónmáli Himna-
ríkis.
Þetta er nokkuð gott.
Skrýtið annars með það fólk
sem kallað er naívistar og vekst
upp hér og þar í heiminum og þá
við mjög mismunandi hefðir í
lærðri myndlist, í myndlist
atvinnumanna. Það er svo undar-
lega margt sameiginlegt með
myndum þessa fólks, hvort sem
það er upp vaxið í Júgóslavíu eða
Nicaragua eða á íslandi. Ekki
bara vegna þess að þetta fólk
hugsar fremur í tveim víddum en
þrem. Kannski er samnefnarinn
sterkastur í því, að heimurinn
verður ekki eins og sundurslitinn,
hólfaður í marga parta. Lista-
maðurinn „naívi“ safnar að sér
inn á myndflötinn mikilli auð-
legð. Hann raðar í allsnægta-
horn. Sá er nú ékki sínkur.
Er gaman
að llfa?
Ef einhver spyrði nú upp á
gamlan máta: hver er boðskapur-
inn í svona myndum? Kannski
best að svara engu, kannski er
það óþarft. En það má líka segja
sem svo:
Boðskapurinn er, að það er
gaman að lifa.
Ágætt erindi reyndar á tímum
þegar hver sem vill klifar mjög á
því, að hann sé persóna í sögunni
af hnignun og falli hvers sem er -
hugsjónanna, listarinnar, stjórn-
málanna, siðferðisins, starfsgleð-
innar og kynlífsins.
Það er svo mikið sem lagt er á
aumingja blessað fólkið. Eigin-
lega er það alveg skelfilegt. Nú á
kannski að fara að kjósa aftur og
hver veit hvað.
Semsagt: það er samt gaman
að lifa.
Höldum aðeins áfram að velta
fyrir okkur boðskapnum sem
menn leggja í mynd og bók eða
sjá þar falinn af hyggjuviti sínu og
í samúð og andúð. F
Stórar
sveiflur
Stundum er boðskapurinn í
tísku. Aldrei er of mikið af hon-
um. Sá sem ekki hefur boðskap,
hann er aumingi og ætti að hypja
sig heim. Listamaðurinn er spá-
maður og túlkandi og gefur kann-
ski hin merku svör sem duga, að
minnsta kosti hleður hann upp
veginn grýtta sem liggur að hell-
ismuna leyndardómanna.
Svo koma aðrir tímar, líkir
þeim sem núna eru. Þá er boð-
skapur vondur í sjálfu sér. Óþarf-
ur áróður og innræting. í besta
falli hlægilegur misskilningur,
tímaskekkja eða slys. Niður með
andskotans vandamálin og lengi
lifi fantasían!
Milli þessara póla sveiflumst
við og flestir eru þægir og fylgja
með án þess að andmæla - höfu-
ndarnir og neytendurnir og gagn-
rýnendurnir og stundum langar
mann fyrst og fremst að vera á
móti straumi tímans, hver sem
hann annars er, ef takast mætti
með þeim ráðum að komast hjá
því að verða hundleiðinlegur.
En náttúrlega er „boðskapur“
ekkert sem afgreitt verður í eitt
skipti fyrir öll. Sveiflurnar ganga
yfir en eftir í okkur situr alltaf
eitthvað sem er náttúrlega áróður
og innræting upphaflega og allt
það.
Ég vil elska mitt land. Og ef við
nú reyndum að brjótast það
beint. Þá er ei þörf að velja, þú
mátt aldrei selja það úr hendi
þér.
Allt gott
nema....
Það er líka bæði skemmtilegt
og lærdómsríkt þegar það kemur
á daginn að „boðskapur“ truflar
einhvern mann, kemur honum úr
jafnvægi, það er ljóst að honum
stendur ekki á sama.
Jóhann Hjálmarsson var á dög-
unum að skrifa í Morgunblaðið
um ljóðadagskrá sem fram fór
einmitt á laugardaginn var, þegar
sýningin Úr hugarheimi var opn-
uð í Listasafni ASÍ. Þetta var
fjórða ljóðadagskrá kvenna á
Gerðubergi. Jóhann var afskap-
lega ánægður með allt sem fram
fór. Það var fjölbreytni, það var
huggulegt að rifja upp ljóð geng-
inna skáldkvenna, áheyrendur
urðu í einu dæmi þátttakendur í
næmri skynjun einnar skáld-
konu, önnur var mögnuð, Jiin
þriðja innileg og viðkvæm, hin
fjórða átti meiri nálægð í sínum
ljóðum en önnur skáld, hin
fimmta átti ósvikinn húmor og
ádeilan hitti beint í mark, hin
sjötta var hin efnilegasta, hin átt-
unda yrkir flestum öðrum trú-
verðugari ljóð, hin níunda átti sér
verulegan kraft. Og svo mætti
áfram telja.
Þetta var sem sagt allt saman
mjög gott ef ekki hefði til komið
eitt kvæði sem truflaði samstill-
ingu hjartna Jóhanns Hjálmars-
sonar og nokkurra kynslóða ís-
lenskra skáldkvenna.
Hann segir
„Aftur á móti var leiðinlegt að
hlusta á Helgu Thorberg flytja
hið úrelta ljóð Jakobínu Sigurð-
ardóttur, Hugsað til Horn-
stranda".
Takmörk
umburðarlyndis
Sumir eru búnir að gleyma því
ljóði kannski og aðrir hafa kann-
ski aldrei séð það. En
sannleikurinn er sá, að það er ort
rétt fyrir flotaæfingar á vegum
Nató úti fyrir Hornströndum eða
kannski stóð það jafnvel til að
setja upp herstöð þar nyrðra?
Nema hvað, skáldkonunni
bregður illa við þessi tíðindi, hún
vill eiga æskuminningar af þess-
um slóðum í friði fyrir hernum og
eflir seið gegn honum með
fulltingi þess lífs sem landið hefur
skilað af sér til þjóðtrúarinnar:
Láttu fóstra, napurt um þá nœða
norðanélin þín,
fjörudrauga og fornar vofur
hrœða.
Feigum villtu sýn....
Og ég man reyndar ekki betur
en að þessi seiður yrði að áhrif-
insorðum og fóru herskip vill veg-
ar úti fyrir Hornströndum á því
misseri og lentu í hrakningum
stórum - um það er til annað
kvæði eftir Jakobínu.
Vinsamleg afstaða til skáld-
skapar er náttúrlega lofsamleg.
Umburðarlyndi sömuleiðis. En
það er eigi að síður gott til þess að
vita, að umburðarlyndi eru tak-
mörk sett. Of mikið af öllu má nú
gera. Það kemur alltaf að því að í
Morgunblaðinu er sagt: hingað
og ekki lengra.
Hreyfið ekki við hernum.
Minnist ekki á hann.
Yrkið um trú og jafnrétti og
það sem talið var ósiðlegt og
jafnvel um ríka og fátæka. En
látið herinn í friði og sambýlið allt
við hann.
Það er vitanlega til sitthvað
fleira sem ekki má, en í þessum
punkti hér skerast þau boð sem
segja hvað er ekki við hæfi. Og
eins og ég sagði áðan: Það er gott
til þess að vita að umburðarlyndi
skuli vera takmörk sett. Það þýð-
ir nefnilega um leið, að enn getur
orðið notið óttablandinnar virð-