Þjóðviljinn - 02.02.1986, Blaðsíða 8

Afdanska rit-
höfundinum
Svend Áke
Madsen sem
lesúrverkum
sínumíNor-
rœnahúsinud
sunnudag
Svend Áge við upphaf höfundskapar
síns á sjöunda áratugnum ...
... og hór sæll og glaður áratug síðar.
Að forðast einkunnarorð
Eitt sinn er Svend Áge Madsen
var að því spurður hver væru ein-
kunnarorðin í lífi hans, svaraði
hann: „að forðast einkunnar-
orð“. Og rithöfundarferill sem
spannar tug bóka, allt frá skáld-
sögum og smásagnasöfnum til
leikrita og útvarpsleikja verður
ekki svo auðveldlega hnepptur í
einkunnarorðl Boðskapur hans
krefst olbogarýmis, viðfangsefni
hans er Manneskjan.
Svend Áge Madsen er módern-
isti. Hann hóf feril sinn sem mód-
ernisti í byrjun sjötta áratugarins
og er módernisti ennþá í sínum
nýjustu verkum. En modernismi
fyrri verka hans gat verið erfiður
viðfangs, þau voru bæði djúphug-
ul og hugvitsöm, en í síðari verk-
um hefur hann víkkað svið sitt og
gerst opnari. Vinsældir hans og
lesendahópur hefur vaxið í sam-
ræmi við það.
Svend Áge Madsen lagði stund
á stærðfræði og tölvunarfræði
áður en hann gerðist rithöfundur
22 ára að aldri. Þessa bakgrunns
gætir í hrifningu hans á kerfum og
snjöllum hugdettum, þótt menn
megi ekki halda að það krefjist
háskólaprófs í tölvunarfræðum
að njóta verka hans. „Se dagens
lys“ frá því 1980 er vísindaskáld-
saga, þar sem Svend Áge Madsen
kannar hvað gerist, ef öllum
draumsýnum sjötta áratugarins
um frjálst samfélag yrði hrint í
framkvæmd. I þessu fram-
tíðarsamfélagi hefjast allir dagar
með nýjum maka, nýju starfi, ný-
jum verkefnum, nýjum eða bara
engum börnum. Ef íbúðin er í
minna lagi, fær maður stærri íbúð
á morgun. Öllu er stjórnað af
tölvunni „Madam Datam“, sem á
hverju kvöldi tekur á móti uppá-
stungum frá fólki, áður en það
tekur inn svefnpilluna sína og
fyrir tilstilli risavaxins flutningak-
erfis flyst til næsta dags.
Endurnýjunarþjóðfélagið - eins
Keld Jorgensen
skrifar
og það er kallað - virðist vera hin
sannkallaða paradís: enginn get-
ur verið óánægður, allir eru jafn-
ir.
RANNSÓKNARÁÐ RÍKISINS AUGLÝSIR
Styrki til rannsókna
og tilrauna árið 1986
Umsóknarfrestur er til 15. mars næstkomandi.
Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu ráðsins,
Laugavegi 13, sími 21320.
Um styrkveitingar gilda m.a. eftirfarandi reglur:
• Um styrk geta sótt einstaklingar, stofnanir eða fyrirtæki.
• Styrkfé á árinu 1986 skal einkum verja til verkefna á nýjum og álitlegum tæknisvið-
um. Sérstök áhersla skal lögð á
- fiskeldi
- upplýsinga- og tölvutækni
- líf- og lífefnatækni
- nýtingu orku til nýrrar eða bættrar framleiðslu
- undirstöðugreinar matvælatækni
- framleiðni- og gæðaaukandi tækni
• Mat á verkefnum sem sótt er um styrk til skal byggt á
- líklegri gagnsemi verkefnis
- gildi fyrir eflingu tækniþekkingar eða þróun atvinnugreina
- möguleikum á hagnýtingu á niðurstöðum hér á landi
- hæfni rannsóknamanna/umsækjenda
- líkindum á árangri
• Forgangs skulu að öðru jöfnu njóta verkefni sem svo háttar um, að
- samvinna stofnana eða fyrirtækja og stofnana er mikilvægur
þáttur í framkvæmd verksins
- fyrirtæki leggja umtalsverða fjármuni af mörkum
- líkindi eru á skjótum og umtalsverðum árangri til hagnýtingar
í atvinnulífi. Þó er einnig heimilt að styrkja verkefni sem
miða að langframa uppbyggingu á færni á tilteknum sviðum.
Höfuðverkur
Og þó, aðalpersóna bókarinn-
ar - Elef - er einn af hinum óá-
nægðu. Hvernig á hann að henda
reiður á dögum sínum og lífi þeg-
ar það er bannað að endurtaka og
rifja upp? Og hvaðan kemur
mönnum kraftur til að takast á
við verkefnin úr því að dagarnir
eru alveg útreiknanlegir og lausir
við átök? Hvernig gátu Adam og
Eva látið tímann líða í Paradís?
Elef byrjar að halda dagbók til að
tengja tímann við sig og ná taki á
lífinu. Hann verður ástfanginn af
Mayu, sem einnig er í hópi hinna
óánægðu, og hann þrengir sér inn
í innsta hring Madam Datam til
að trufla grundvallarlögmál
breytingakerfisins sem lýtur að
því að maður megi aldrei hljóta
sama maka tvisvar og hannar for-
rit með sér og Maju. Saman flýja
þau og líf þeirra tekur nýja
stefnu. Nú hafa þau eitthvað að
berjast fyrir - og gegn.
Þessa bók Svend Áge Madsen
ber ekki að skilja á þá lund að
ekki sé ástæða til að leita eftir
jafnari skiptingu og samræmdara
lífi. Aftur á móti vill hann leiða í
ljós hversu óraunhæft það er að
ætla að losa sig við valdið, og
leitast við að láta okkur horfast í
augu við það líf sem við lifum
núna. Kraftaverk og katastrófur
verða alltaf partur af heimsmynd-
inni.
Skáldsagan „Af sporet er du
kommet" kom út árið 1984 og er
sú af bókum Svend Áge Madsen
sem mesta hylli hefur hlotið til
þessa. Hún fjallar um trygginga-
fræðing sem þjáist af viðvarandi
höfuðverk, þar til hann dag
nokkurn kemst að raun um að
höfuðverkurinn hverfur ef hann
leggur sig í lífshættu. í því skyni
hættir hann sér út á glæpa-
brautina og líður strax betur. í
félagi með öðrum skrítnum kar-
akterum hannar hann uppdikt-
aða ímynd með því að raða sam-
an tilskildum upplýsingum um
nafn, stöðu, heimilisfang, nafn-
númer, aldur o.s.frv.
Dag nokkurn setur maður sig í
samband við aðalpersónuna, sá
hefur selt ímynd sína erlendu
stórveldi sem ætlar að hagnýta
sér hana við njósnir. Til hægðar-
auka kynnir hann sig undir nafn-
inu „Seven Áge Madnes“, en kysi
gjarnan að koma fram í dagsljós-
ið aftur með því að nota nýju í-
myndina sem hópurinn var að
enda við að búa til. Það kemur til
einvígis en endalokin verða ekki
látin uppi hér.
Tiltölulega
Þegar módernisminn var upp á
sitt besta var í tísku að segja að
„allt væri afstætt". Svend Áge
Madsen hnykkti hér á með því að
segja: „allt er tíltölulega afstætt“.
f verkum sínum leitar hann hvar-
vetna eftir svari við spurningum
eins og: hvað er Manneskjan? og
hvað er Sannleikur? hvað merkir
Lífið? Spurningar sem svör finn-
ast ekki við, en auðveldlega má
skálda sögur út frá.
Helsta verk Svend Áge Mad-
sen er 800 blaðsíðna „Árhúsar-
saga“ með erfiðum titli „Tugt og
utugt i mellemtiden". Hún kom
út árið 1976, en í „Se dagens lys“
frá 1980 kemur í ljós að „Tugt og
utugt i mellemtiden“ er einmitt
skáldsagan sem Elef og Maya
taka sér fyrir hendur að skrifa til
að ná tökum á fortíðinni. í mjög
stuttu máli fjallar „Tugt og utugt í
mellemtiden“ um Ludvig Alster,
sem er dæmur saklaus fyrir morð.
Hann brýst út úr fangelsinu í
Horsens í því skyni að hafa upp á
réttum sökudólgi og draga hann
fyrir dóm. En í miðjum þessum
hefndarráðstöfunum finnur hann
til svo mikillar samlíðunar með
mönnunum, að verknaðurinn
tekur allt aðra og óvænta stefnu.
Bókin er 800 blaðsíður og í henni
er að finna álíka margar persónur
og atburðaflækjur og í Arhúsum
sjálfum.
Svend Áge Madsen komst eitt
sinn svo að orði í blaðagrein:
„Lestu yfir eftirfarandi línur:
„Napur næðingurinn hrifsaði í
frakkalöfin og virtist halda mann-
inum kyrrum. Ótrauður braust
hann á móti vindinum en einmitt
þegar hann var kominn að
innganginum og ætlaði að knýja
dyra, náði sársaukinn og þreytan
yfirhöndinni og hann féll mátt-
vana að foldu. Þá gerðist hið
undarlega, dyrnar opnuðust,
innanfrá. Augnaráð hans fikraði
sig upp eftir verunni sem stóð í
dyragættinni uns það nam staðar
við uppljómað, brosandi and-
lit...“ Áfsakið að ég skuli hætta
svona í miðj u kafi, en við verðum
að halda okkur við efnið. Ef þú
hefur fundið næðinginn fara um
þig og síðan fundið til notalegrar
hlýju, þá er ekki um það að vill-
ast, þú ert lesandi".
Af myndunum tveimur sem
fylgja þessum greinarstúf, má
greina þróun þá sem Svend Áge
Madsen hefur farið í gegnum frá
því hann hóf feril sinn og þar til
um miðjan sjöunda áratuginn:
frá hinum innhverfa unga manni
með bindishnútinn tryggilega
reyrðan upp í háls og tortryggið
augnaráð yfir í hinn blíða frjáls-
lega Madsen. Á sunnudaginn
gefst ykkur tækifæri til að dæma
um Madsen eins og hann er í dag.
8 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 2. febrúar 1986