Þjóðviljinn - 02.02.1986, Blaðsíða 17

á undan Velázquez. Landslag,
tekið beint úr náttúrunni, þar
sem mynd Toledo ber hæst, sést í
bakgrunni nokkurra málverka og
einkum mynda af
krossfestingunni. Þessi tilhneig-
ing til þess að „mynda" Toledo er
ekki óeðlileg með tilliti til þess að
í borginni þreifst þá (fjörugt og)
fjölbreytilegt mannlíf og þar var
haldið uppi öflugu menningarlífi.
í Toledo skrifaði t.d. heilög Ter-
esa de Jesús hluta af „Moradas"
sínum. þar er sögusvið sumra
þátta ýkjusagna á borð við Lazar-
illo og Guzmán de Alfarache.
Cervantes lét okkur einnig eftir
skemmtilegar lýsingar á siðum og
venjurn þessara tíma í „Novelas
ejemplares'", í „Galatea" og í rit-
verkinu góða um riddarann sjón-
umhrygga, don Quijote.
Þessar skírskotanir til bók-
menntanna varpa ljósi á stöðu
borgarinnar og mikilvægi í lok
sextándu aldar og byrjun hinnar
sautjándu og sýna hvaða marki el
Greco endurspeglaði í málverk-
um sínum í fyrsta sinni þá nrenn-
ingarlegu grósku og það
heimsborgarandrúmsloft sem í
Toledo ríkti þá.
Eftir el Greco liggja 300 mynd-
ir. í mars 1614 fól hann syni sín-
um, Jorge Manuel Theotocopuli,
að gera erfðaskrá sína, þar sem
„ég er sjálfur vegna alvarlegs
sjúkleika ófær um að semja,
segja fyrir unt eða staðfesta
erfðaskrá mína'", eins og þar
segir.
Vinur el Grecos, skáldið Hort-
ensio Paravicino, sem áður gat,
minnist andláts hans í ljóði og
segir þar m.a. (í lauslegri þýð-
ingu):
„Líf og lilaskúfa/lédi honum
Krítl
Toledo í faðm sér tók hannt
tryggði í dauða eilíft líf'.
Sonja Diego þýddi
„Tilbeiðslan", í einkaeign.
sem þá var verið að reisa. Haft
var eftir föður Sigúenza, sem
skráði sögu hallarsmíðarinnar,
að konungi hefði ekki fallið
myndin og þar með ekkert orðið
af því að el Greco hlyti útnefn-
ingu sem hirðmálari. Þessi ör-
lagagrikkur varð því til þess að
málarinn var um kyrrt í Toledo
og gat unnið þar frjáls og óháður
að listsköpun sinni, ólíkt því sem
verið hefði ef hann hefði orðið
hirðmálari, sem gert hefði verið
að skreyta hallarveggi með
freskómyndum.
Árið 1583 málar el Greco þá
mynd, sem frægust hefur orðið
allra verka hans, „Greifinn af
Orgaz borinn til grafar"". í þessu
verki setur hann í fyrsta skipti inn
á myndverk af trúarlegum toga
fólk af holdi og blóði, hóp tóled-
anskra fyrirmanna, sem að öllum
líkindum voru vinir og kunning-
jar sjálfs hans. Mikilvægis þessa
mannlega þáttar, innan hefð-
bundinna efnistaka að öðru leyti,
sér einnig stað í öðrum verkum
eins og t.d. „Óþekktui maður"'
og myndinni af don Rodrigo de la
Fuente í Prado-safninu og stað-
festir snilldartök hans á manna-
myndum.
Segja má að el Greco hafi verið
fyrsti meiriháttar landslagsmálar-
inn í sögu spænskrar málaralistar
fLÁUsTl LOKSINS
FÉKKST GJALDSVÆÐI
OKKAR OTFÆRT
Allir í rétta röð.
Nýtt og fullkomið tölvustýrt símaborð tryggir snögga sím-
svörun og afgreiðslu eftir réttri röð. Þegar þú hringir í Hreyfil
og heyrir lagstúf, veistu að þú hefur náð sambandi við
skiptiborðið og færð afgreiðslu von bráðar.
Hafnarfjörður, Garðabær og Mosfelissveit.
Höfum opnað nýjar biðstöðvar við Ásgarð í Garðabæ,
Esso-stöðina við Fteykjavíkurveg í Hafnarfirði og við Þverholt
í Mosfellssveit. Þetta tryggir enn betri þjónustu.
Höfuðborgarsvæðið er nú eitt gjaldsvæði.
Nú getur Hreyfill ekið þér frá Laxnesi
að Bessastöðum eða frá Austurvelli í Straumsvík
á innanbæjartaxta Reykjavíkur
UREVFILi.
68 55 22