Þjóðviljinn - 02.02.1986, Blaðsíða 11

!
I
Mynd E.ÓI.
kirkjan, hafa látið þessi mál að
mestu afskiptalaus, þótt ekki sé
víst, að mjög rúmar lagaheimildir
um frjóvgun muni hljóta vel-
þóknun kirkjunnar.
Afstaða kirkjunnar
Björn Björnsson prófessor í
guðfræði við Háskóla íslands
sagði í viðtali við blaðið að innan
kristinnar kirkju væru skiptar
skoðanir um réttmæti tækni-
frjóvgunar, en ekki væri um sam-
ræmda andstöðu að ræða. Sið-
fræðingar kirkjunnar hafa fjallað
talsvert um þessi mál frá ýmsum
hliðum og almennt leggja menn
mikla áherslu á að gengið sé vel
frá öllum lagalegum og félags-
legum atriðum. Taldi Björn lík-
legt að meiri andstaða yrði gegn
tæknifrjóvgun, ef kona væri ein-
stæð og enginn faðir tæki þátt í
uppeldi barnsins. Sagði hann að
rómv.-kaþólska kirkjan væri op-
inberlega andvíg tæknifrjóvgun
með gjafasæði, þótt hún beitti sér
ekki beinlínis gegn henni. Kristin
kirkja hefur hins vegar lýst yfir
andstöðu við hinar svokölluðu
meðgöngumæður, þótt yfirlýst
andstaða sé ekki gegn tæknifrjóv-
gunum.
Jón Höskuldsson:
Kandidatsritgerð
um málið
Jón Höskuldsson, lögfræðing-
ur, skrifaði kandidatsritgerð í
lögfræði árið 1984 um tækni-
frjóvgun. í ritgerðinni er rakin
saga tæknifrjóvgunar og sagt frá
framkvæmd og lagalegri stjórn
aðgerðanna í ýmsum löndum.
Fjallað er um tæknifrjóvgun með
sæði eiginmanns/sambýlismanns
og með gjafasæði og tæknifrjóv-
gun með sæði úr látnum manni.
Þá er fjallað um samþykki til
tæknifrjóvgunar, stöðu læknis og
refsiábyrgð og rétt barnsins til að
fá að vita um uppruna sinn. í
spjalli við Jón kom fram að hann
fékk áhuga á þessu efni, þegar
hann las sifja- og barnarétt og í
Ijós kom að gat er í löggjöfinni
þegar kemur að börnum, sem
getin eru með tæknifrjóvgun.
„Ég vissi þó ekki vel hvað ég
var að fara út í, en naut dyggilegs
stuðnings Guðrúnar Érlends-
dóttur, dósents og síðar Jóns
Hilmars Alfreðssonar læknis,
sem hefur haft umsjón með
tæknifrjóvgun á Kvennadeild
Landspítalans. Efnið reyndist
ákaflega áhugavert og ég fagna
því að nú skuli vera komin fram
tillaga hér á landi um nefnd sem
kanni réttaráhrif tæknifrjóvgun-
ar hér á landi.“
„Hver er þín skoðun á sænsku
öfinni?"
g álít það rof á nafnleynd
sæðisgjafans sem þar er kveðið á
um vafasamt og margir sænskir
læknar telja það rothögg fyrir
starfsemina. Ég álít mjög þýðing-
armikið að skýr lagaákvæði séu
um réttaráhrif tæknifrjóvgunar,
ekki síst þar sem faðir getur t.d.
við skilnað farið í vefengingarmál
og vinni hann málið er barnið
föðurlaust. Þetta er nokkuð flók-
ið dæmi, þar sem ástæðan fyrir
því að konan fær tæknifrjóvgun
er tilorðin vegna ófrjósemi
karlsins, en ekki hennar sjálfrar.
Barnalögin frá 1981 veita öllum
börnum skilgetnum sem óskil-
getnum, sömu réttarstöðu, og því
Núliggurfyrir
Alþingi tillaga til
þingsólyktunarum
„réttaráhrif
tœknifrjóvgunar". 50
börn hafa fœðst hér
getin með
tœknifrjóvgun, og
telst þaðmjög hátt
hlutfall.Svíarhafa
fyrstirV-Evrópu-
þjóðasettlög um
tœknifrjóvgun sem
kveða á um að
þegar börnin stœkki
skuliþeimskýrtfrá
hinum líffrœðilega
föður. Hververður
afstaða íslendinga?
Verður einhleypum
konumáíslandi
gefinn kosturá
tœknifrjóvgun? Rœtt
um þessar
spurningarog
ýmsar fleiri í opnunni
er nauðsynlegt að ísl. löggjöf hafi
að geyma ákvæði sem gera ráð
fyrir að börn geti orðið til með
tæknifrjóvgun með gjafasæði."
„Hafa slík mál komið upp hér á
landi?“
„Nei, ekki mér vitanlega. Það
hefur aldrei reynt á nauðsyn
slíkra laga ennþá, sem betur fer.
Ég tel eigi að síður óhjákvæmi-
legt að ganga betur frá lagalegu
hliðinni, ekki síst með tilliti til
erfðamála."
„Varðstu var við fordóma
gagnvart tæknifrjóvgun, er þú
varst að safna upplýsingum hér á
landi?"
„Nei, aldrei. Ég var að vinna
þessa ritgerð í nokkra mánuði, og
hafði að vísu ekki tök á að kanna
afstöðu fólks almennt til tækni-
frjóvgana, en ég varð hvergi var
við annað en áhuga og velvilja
fólks.“
„Telur þú að í væntanlegri ís-
lenskri löggjöf ætti að vera heim-
ild fyrir „einstæðar" konur að fá
tæknifrjóvgun?"
„Mér finnst það alls ekki
óhugsandi, ef aðstæður eru að
öðru leyti fullnægjandi. íslenskar
ógiftar konur eru ekki skyldaðar
til að feðra börn sín. Þetta þarf að
skoða mjög vel, ekki síst vegna
þess að þetta eru nokkuð dýrar
aðgerðirogmjöglangurbiðlisti. í
í raun sé ég ekkert sem mælir
gegn því.“
Jón Hilmar
Alfreðsson:
Tekst í 70% tilfella
Eins og fyrr segir eru nú yfir 50
íslensk börn í landinu, sem getin
hafa verið með tæknifrjóvgun,
langflest með sæði óþekktra
manna og er aðgerðin fram-
kvæmd á Kvennadeild Landspít-
alans. Jón Hilmar Alfreðsson,
sérfræðingur í kvensjúkdómum
og fæðingarhjálp, hefur haft um-
sjón með þessum aðgerðum.
Hann ritaði ásamt læknunum Sig-
urði Þ. Guðmundssyni og Gunn-
laugi Snædal grein um tækni-
frjóvgun í bandaríska læknatím-
aritið Obstetrical and Gynecol-
ogical Survey.
Við hittum Jón Hilmar að rnáli
og byrjuðum á því að spyrja hann
hvernig sæðisgjafar væru valdir:
„Það er reynt að afla sjálfboða-
liða með því að hræra menn til
samúðar með því vandamáli sem
barnleysi er mörgum og hefur
mest verið leitað til háskólanema
Sunnudagur 2. febrúar 1986, ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11