Þjóðviljinn - 02.02.1986, Blaðsíða 14

Eitureftirlit
Herferð
gegn
slóða hœtti
Það er væntanlega á flestra
vitorði, að á markaði hérlendis
sem erlendis eru alls kyns
nauðsynjavörur sem innihalda
ýmis skaðvænleg efni, efni sem
geta valdið stórslysum á til að
mynda ungabörnum. Enda verða
slík slys nær daglega oft með
hryllilegumafleiðingum. Þessi
slys eru ekki óhjákvæmileg
frekaren umferðarslyst.d., entil
þess að hægt verði að draga úr
tíðni þessara slysa verður
óneitanlega margt að koma til.
Þjóðviljinn hefur undanfarna
daga fjallað nokkuð um eftirlit
með merkingum vara sem eru
stórhættulegar ef þær eru ekki
hafðar til að þjóna sínum tilgangi
og ef ekki er rétt með þær farið.
Til eru allstrangar reglur um
hvernig merkja á slíkar vörur, en
komið hefur í ljós að aðeins í
undantekningartilfellum er farið
eftir þessum reglum. Samkvæmt
þeim eru framleiðendur og inn-
flytjendur slíks varnings skyldað-
ir til að hafa þau varnarorð á um-
búðum að öllum megi vera ljóst
að þar er ekki blávatn og barna-
meðfæri á ferð.
Heilbrigðisyfirvöldum á hverj-
um stað er ætlað að hafa eftirlit
með að þessum reglum sé fylgt
eftir, en þau eru stórlega vanbúin
til þess. Þar skortir bæði fjár-
magn til eftirlitsins og mannafla
til að annast það. Hér á eftir verð-
ur gengið út frá stöðu Heilbrigð-
iseftirlits Reykjavíkur, en engin
ástæða er til að ætla að ástandið
sé skárra annars staðar á landinu.
Skilningsleysi
Tryggvi Þórðarson heilbrigðis-
fulltrúi hjá Heilbrigðiseftirliti
Reykjavíkur sagði í samtali við
Þjóðviljann í vikunni að innflytj-
endur og framleiðendur varnings
sem fellur undir áðurnefndar
reglur séu mjög tregir til að fylgja
þessum reglum og aðeins í ör-
fáum tilfellum sé þetta gert
sómasamlega. „Það er gífurleg
vinna fólgin í þessu eftirliti og við
getum ekki sinnt því sem skyldi
nema með því að fá mann til þess
sem getur unnið að því eingöngu.
En þetta er mjög brýnt verkefni,"
sagði Tryggvi.
Heilbrigðiseftirlitið í Reykja-
vík er í fjársvelti eins og svo
margar stofnanir hins opinbera
sem ekki skila árlega beinum
hagnaði í opinbera sjóði. Það er
háð fjárveitingum Reykjavíkur-
borgar ár hvert, sem oftar en ekki
eru af svo skornum skammti að
aðeins er hægt að sinna því eftir-
liti sem brýnust nauðsyn er á, og
eru þó oft vanhöld á að jafnvel
því sé hægt að sinna.
Tekjumöguleikar
Á það var bent við afgreiðslu
fjárhagsáætlunar Reykjavíkur-
borgar að samkvæmt lögum um
hollustuhætti og heilbrigðiseftir-
lit er sveitarstjórnum heimilt að
innheimta ákveðið ársgjald af
þeim aðilum sem teljast eftirlits-
skyldir. Borgarfulltrúar Alþýðu-
bandalagsins gerðu það reyndar
að tillögu sinni að þetta gjald yrði
innheimt nú í ár samkvæmt á-
kveðinni gjaldskrá, en tillagan
fékk aðeins stuðning fulltrúa
minnihlutaflokkanna. íhaldið í
borgarstjórn lýsti sig andvígt því
að þetta gjald yrði innheimt af
stóreignamönnum, veitingahúsa-
eigendum, kaupmönnum og
fleirum, sem fást við eftirlits-
skyldan atvinnurekstur.
Framsýnni sveitarfélög mörg
hver eru hins vegar farin að inn-
heimta þetta gjald við góðar
undirtektir, enda eru þær gjald-
skrár sem gilda hófsamari í meira
lagi. Á Akranesi stóð þetta undir
helmingi rekstrarkostnaðar heil-
brigðiseftirlitsins í fyrra, en þar
fer gjaldið þó ekki yfir 30 þúsund
fyrir árið og allt niður í 5 þúsund.
Aætlað er að á Akureyri hefði
þetta skilað heilbrigðiseftirlitinu
nær einni og hálfri miljón í tekjur
ef farið væri eftir svipaðri gjald-
skrá og á Akranesi. Það er engum
blöðum um það að fletta að í
Reykjavík þýddi þetta miljónat-
ekjur fyrir Heilbrigðiseftirlitið og
myndi auka mjög á möguleika
þess til að sinna sínum störfum
einsog vera ber. Það er því ekki
um það að ræða að þessir pening-
ar séu ekki til heldur vantar vilj-
ann til að sækja þá til réttra aðila.
Með þessar fjárupphæðir í
höndunum gæti Heilbrigðiseftir-
lit Reykjavíkur hafið nánast her-
ferð á hendur þeim framleiðend-
um og innflytjendum sem ekki
hirða um að fara eftir settum regl-
um og valda með því oft varan-
legu tjóni, einkum þegar unga-
börn komast í efni sem ekki eru
merkt sem skyldi og því höfð á
glámbekk þar sem öllum er opinn
aðgangur. Þetta er spurning um
pólitískan vilja.
Hlutverk almennings
En það er auðvitað vonlaust að
ætla eftirlitsstofnun að koma
slíku í viðunandi horf. Margt
fleira þarf að koma til. Almenn-
ingur þarf sífellt að vera á varð-
bergi gegn þeim slóðahætti sem
viðgengst í þessum efnum, og
beita þrýstingi svo að þessu verði
hagað að siðaðra manna hætti.
Jóhannes Gunnarsson formað-
ur Neytendasamtakanna sagði í
viðtali í Þjóðviljanum á
fimmtudaginn, að þetta væri eitt
af þeim málum sem leggja yrði
kapp á að lagfæra. Jóhannes
bendir á að til eru talandi dæmi
um hvaða afleiðingar sum þess-
ara efna geta og hafa haft, en við-
brögðin eru í engu samræmi við
það. Nú er svo komið að samtök-
in eru að gefast upp á friðsam-
legri baráttu gegn þessari óáran á
íslenskum markaði og íhuga að
kæra þá framleiðendur og inn-
flytjendur sem ekki fylgja settum
reglum. Neytendasamtökin eru
hér með hvött til að láta af því
verða og beita sér með öllum
ráðum fyrir því að skikkan verði
komið á þessi mál.
Ung börn í hœttu
Samkvæmt upplýsingum frá
Olafi Olafssyni landlækni eru
börn tveggja til fjögurra ára sá
hópur sem tíðast verður fyrir slys-
um af völdum eiturefna. í rann-
sókn sem byggð er á gögnum frá
Slysadeild Borgarspítalans frá
1979 kemur fram að slys vegna
eitrana meðal barna á þessum
aldri eru 11% allra slysa sem
verða í heimahúsum. Það segir
sig sjálft að börn á þessum aldri
geta með engu móti borið skyn-
bragð á hvað þau hafa milli handa
hverju sinni, hvort það er vítissóti
eða bara hversdagslegur svala-
drykkur, ekki fyrr en afleiðing-
arnar láta á sér kræla.
Þarna er ábyrgð foreldra því
mikil, en ábyrgðin er ekki síður
yfirvalda og þeirra aðila sem sjá
um að koma títtnefndum varn-
ingi á markað og í hendur
kaupenda.
Yfirvöld verða að skilja að til
þess að fylgja settum reglum eftir
í framkvæmd verður oftast nær
að koma til fjármagn og aðstaða.
Og, ekki síst verður að gera fram-
leiðendum og innflytjendum
skiljanlegt að reglur eru settar til
þess að farið sé eftir þeim.
-gg
LEIÐARI
Meiri skilning
Víöa í nágrannalöndum okkar hafa myndast
fjöldahreyfingar fólks sem er öðru fremur með-
vitað um að náttúran er viðkvæm fyrir ýmsum
mannanna gjörðum og það að menn hafa í ó-
stjórnlegri gróðafíkn unnið geysilegtog óbæt-
anlegt tjóná umhverfi sínu.Sömusögu er að
segja um manninn sjálfan. Honum stafar hætta
af mörgu því sem hann hefur skapað með
hyggjuviti sínu og notfærir sér á ýmsa lund.
Hér á íslandi er þessi meðvitund afar dauf.
íslendingar geta og munu vonandi alltaf geta
státað af fagurri náttúru, sem ekki hefur borið
verulega skarðan hlut frá borði í sambýli sínu
við manninn. En þetta er langt frá því að vera
sjálfgefið og óumbreytanlegt. Til þess að þarna
geti ríkt nauðsynlegt jafnvægi þurfum við sífellt
að hafa það hugfast að við berum ábyrgð
gagnvart sjálfum okkur og umhverfinu. Þetta á
við um nánast allt sem við tökum okkur fyrir
hendur, hvort sem við hellum olíuúrgangi og
eiturefnum í pytt á sorphaugum án nokkurra
varúðarráðstafana, eða stefnum þessu
jafnvægi í voða á einhvern annan hátt.
Vitað er að reglur um merkingar á skaðvæn-
legum vörum eru þverbrotnar af innflytjendum
og innlendum framleiðendum. Þess gætir í allt
of ríkum mæli hér á landi sem einkennir auðvald
annarra landa að gróðafíknin er sett öllu ofar, og
lítið sem ekkert er gert til að koma í veg fyrir það.
Meðvitundarleysi stjórnvalda í þessum efnum
er þjóðinni til háðungar. Valdhöfum hverju sinni
virðist með öllu ógerlegt að skilja hvaða þýðingu
það hefur að til staðar sé virkt eftirlit með þeim
aðilum sem bera ábyrgð á t.d. merkingum vara
sem innihalda skaðvænleg efni. Þessar vörur
láta lítið yfir sér, en hafa ósjaldan valdið
ómældu tjóni. Til eru nokkuð strangar reglur um
hvernig skal merkja umbúðir, en til þess að
hægt verði að fylgja þeim eftir þarf að leggja til
þess fjármagn og aöstöðu. íhaldsþursinn í
Reykjavík virðist til að mynda vísvitandi hafa
lokað augunum fyrir þessari staðreynd og með-
an svo er, er ekki að vænta úrbóta.
Þeir eru ófáir voðaatburðirnir sem hafa orðið
vegna alls kyns kæruleysis í þessum efnum.
Eftir öllum sólarmerkjum að dæma virðist það
eitt hins vegar geta opnað augu kerfisins að
meiriháttar slys verði. En til þess má auðvitað
ekki koma. Koma verður af stað víðtækri og
ítarlegri umfjöllun um þessi mál hvar sem því
verður við komið. í skólum, á heimilum, í
stjórnmálaflokkum, á vinnustað og í fjölmiðlum.
Þannig verður að opna augu stjórnvalda fyrir því
að þessum hlutum ber að koma í skikkanlegt
horf. Það gerist ekki nema með því að almenn-
ingur vakni til vitundar og beiti stjórnvöld þrýst-
ingi með öllum tiltækum ráðum.
-gg
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 2. febrúar 1986