Þjóðviljinn - 02.02.1986, Blaðsíða 9

Sífellt nýjar
rannsóknir
á málsvœð-
um heilans
Guðrún Sigríður: Eini útlendingurinn sem er að læra talmeinafræði við háskólann í Padova. Ljósm.: E.ÓI.
Guðrún Sigríður Sigurðar-
dóttir er ung kona sem er bú-
settá Ítalíu, draumalandi
margra íslendinga, og leggur
þarstund á nám sem erall-
sérstætt og nefnisttalmeina-
fræði.Talmeinafræði erfag
sem ekki er kennt hérlendis
ennþáog er tiltölulega nýtt
innan læknisfræðinnar. En
hvernig dettur íslendingi í
huga að fara út í slíkt nám á
Ítalíu, manni kemurnúfyrsttil
hugar að tungumálið hljóti að
vera stór Þrándu í Götu og
blaðamaður spyr Guðrúnu
fyrst þeirrar sþurningar.
„Pað varþað nú ekki svo mjög
fyrir mig. Eg hafði lært frönsku
og latínu og var búin að vera í
málvísindum hér heima áður en
ég fór fyrst út 1981. Og fyrsta vet-
urinn fór ég eingöngu til þess að
læra málið og kom svo heim aft-
ur. En síðan fékk ég áhuga á þess-
um fræðum og þar sem maður
þarf að læra þetta erlendis þá
fannst mér ágætt að fara tii Ítalíu
aftur. Égerbæðihrifinaflandiog
þjóð og svo er líka það að flestir
þeirra sem hafa lært talmeina-
fræði hafa farið annað hvort til
Bandaríkjanna eða Skandinavíu
og mér fannst skemmtilegra að
það komi inn í þetta áhrif frá fleiri
löndum og jafnvel aðrar áhersl-
ur.”
Hvar er skólinn staðsettur?
„Hann er í gömlum háskólabæ
á Norður-Ítalíu sem heitir Pado-
va. Þarna eru um 50.000 stúdent-
ar við nám, en ég bý ásamt fjöl-
skyldu minni í Lecco sem stendur
við Como vatn. Ég er eini út-
lendingurinn í þessu námi í Pado-
va og er nú á síðasta ári."
Kynntumst
í lest
Pú ert gift ítala?
„Já, hann heitir Gino Manna,
hagfræðingur, og við eigum eins
árs son sem heitir Rafaele. Við
Gino kynntumst fyrst í lest og
skiptumst svona á addressum
eins og fólk gerir en hittumst síð-
an aftur fyrir hreina tilviljun hér á
íslandi þegar hann stoppaði hér í
nokkra daga á leið sinni frá Am-
eríku. Síðan kom í ljós að hann
bjó rétt hjá skólanum sem ég er í
og það má segja að þetta hafi ver-
ið tilviljun á tilviljun ofan hjá
okkur!”
En svo við snúum okkur að
náminu aftur, hvernig fer það
fram og hver eru helstu viðfangs-
efni talmeinafrœðinga?
„Námið tekur þrjú ár og síðan
er praktík í þrjá mánuði sem
maður getur tekið á sama stað,
þar sem skólinn er eiginlega
einkasjúkrahús tengt háskólan-
um. Talmeinafræði er samruni úr
þremur greinum: læknis- og
taugafræði, málvísindum og sál-
fræði. Skólarnir, hvort sem þeir
eru í Bandaríkjunum eða Évr-
ópu, leggja mismunandi mikla
áherslu á þessa þrjá grunnþætti
og þeir mótast nokkuð af því. ít-
alski skólinn leggur mesta áhersl-
una á sálfræði og málvísindi en
sumir skólar leggja mun meiri
áherslu á læknisfræðilegu hlið-
Rœtt við Guðrúnu
Sigríði
Sigurðardóttur
sem eraðljúka
námií
talmeinafrœði
við háskólann í
Padova
ina. Pessi áhersla á sálfræðiþátt-
inn í þeim skóla sem ég er í kemur
ekki óvart á Ítalíu, þar sem þeir
hafa fyrir löngu mótað sér nokk-
urs konar framúrstefnu sálar-
fræði sem er svolítið sérstök. ítal-
ir hafa ekki eins mikið af sér-
stofnunum fyrir fólk sem á við
erfiðleika að stríða eins og annars
staðar, heldur reyna þeir að
blanda þessu fólki inn í samfé-
lagið og menntakerfið.”
Fólk gefur sér
nœgan tíma
Hvernig gengur slíkt fyrir-
komulag?
„Þetta er ekki svo erfitt í landi
einsog Italíu, þar er ekki eins
mikill hraði á öllu og annars stað-
ar. Öll mannleg samskipti eru
mun hægari, og mannlegri vildi
ég segja. Fólk gefur sér nægan
tíma til þess að sinna vinum sín-
um og fjölskyldu enda er fjöl-
skyldan grunneining þjóðfélags-
ins þarna og mikil virðing er bor-
in fyrir henni. Fólk er komið
styttra í neyslukapphlaupinu og
Italir eru vel á verði að tapa ekki
niður eldra gildismati.
En eins og ég sagði áðan þá
skiptist námið í þessa þrjá
grunnkúrsa og síðan lærum við
ýmislegt sem tengist þeim. Par á
meðal eru kennd lífeðlisfræði,
hljóðeðlisfræði, uppeldisfræði,
tilraunahljóðfræði, barnasál-
fræði og ýmislegt fleira. Þess utan
þá lærum við það sem viðkemur
hinurn ýmsu tal- og málmeinum
og þá fjallar læknir um læknis-
fræðilegu hliðina á þeim og tal-
meinafræðingur um praktísku
hliðina.
Viðfangsefni okkar eru svo all-
ir mögulegir tal- og málgallar sem
fyrir geta komið, bæði hjá börn-
um og fullorðnum. Hjá börnum
er þetta oftast seinkaður tal-
þroski, stam og framburðargallar
sem koma í kjölfar klofins góms.
Talmeinafræðingar aðstoða einn-
ig fólk sem hefur einhverja radd-
galla en þeir vilja helst hrjá vissar
starfsstéttir, svo sem kennara,
leikara, söngvara o.s.frv. Eins þá
sem barkinn hefur verið tekinn
úr. Þá hefur það lítið tæki framan
á eða inní hálsinum sem myndar
tón, eða þá að því er kennt að
mynda hljóð með því að gleypa
loft niður í vélindað og mynda
hljóð með því að ropa loftinu
uppúr sér aftur og talar þá með
svokallaðri roprödd.”
Afasia (mólstol)
vegna heilaskaða
„Stærsti hluti þeirra sem þurfa
að leita til talmeinafræðinga er
fólk sem hefur orðið fyrir heila-
skaða á vinstra helmingi heila, af
völdum heilablæðingar, blóð-
tappa o.tl. og hefur við það feng-
ið sjúkdóm sem nefnist afasia, en
hefur verið nefndur málstol á ís-
lensku. Þetta er kallað stol vegna
þess að málið er ekki tapað alveg,
en því er stolið um tíma.
Þessi sjúkdómseinkenni eru í
meginatriðum tvenns konar og
koma fram ef sköddun verður í
nánd við málsvæði heilans. Ef
hún verður við hreyfistöðina þá
hefur það þau áhrif á sjúklinginn
að tal hans brenglast, allt frá
hljóðaruglingi upp í setningar- og
merkingarfræðilega brenglun.
Sjúklingurinn skilur þó allt tal í
kringum sig og gerir sér fulla
grein fyrir því að hann talar
rangt. Hins vegar hefur sköddun
á öðru svæði gagnstæðar afleið-
ingar, talið er óskert en mál-
skilningurinn brenglast, og hann
skilur Iítið af því sem er sagt við
hann og er ekki meðvitaður um
það sem hann segir sjálfur. Síðan
eru til fleiri tegundir af málstoli,
til dæmis þegar tengslin á milli
stöðvanna tveggja eru rofin. Nýj-
ar rannsóknir líta sífellt dagsins
ljós þar sem fagið er jú enn ungt
og tiltölulega stutt síðan þessi
samvinna á milli taugafræði og
málvísinda hófst.
Allar rannsóknir á þessum
sjúklingum eru einnig áhuga-
verðar fyrir málvísindin m.a. því
að svo virðist sem hljóðtapið
komi fram í öfugri röð við mál-
töku barna, þ.e. þau hljóð sem
barnið lærir fyrst tapa málstols-
sjúklingar síðast og öfugt. Sá sem
kom með þessa kenningu fyrstur
var rússneski málfræðingurinn
Roman Jakobson og hann setur
hana í samband við þróun og eðli
tungumála, sem samkvæmt hon-
um er allsstaðar eins. Nokkur
hljóð eru til í flestum tungumál-
um sem barnið lærir fyrst, en
afasiu-sjúklingar tapa síðast.
hvaða móðurmál sem þeir kunna
að tala.”
Þolinmœði
og mannúð
mikilvœgast
„Þetta er nrikið þolinmæðis-
starf, til dæmis geta liðið margir
mánuðir áður en alvarlega skadd-
aðir afasiu-sjúklingar fara að
sýna batamerki. Skólastjórinn
okkar, sem er einn þekktasti
barkaskurðlæknir ítala, leggur
mikla áherslu á að talmeina-
fræðingurinn myndi gott sam-
band við sjúklinginn og talar oft
við okkur um „umanitá”, þ.e. að
mannúðin sé það sem er mikil-
vægast í samskiptum tahneina-
fræðings og sjúklings.”
Hvernig eru launkjör í þessu
starfi?
„Það fer eftir því hvar fólk fer
til starfa, í skóla eða á sjúkrahús
og á Italíu fara margir á einka-
sjúkrahús eða útí eigin rekstur.
Þeir sem starfa á sjúkrahúsunt úti
fá sama kaup og sjúkrahúslækn-
ar, sem er auðvitað betra en hér
heima, Eftirspurnin eftir fólki er
alls staðar mikil og líka hér heima
og það væri spennandi að vinna
hér. Aftur á móti kann ég mjög
vel við mig á Ítalíu og get vel
hugsað mér að vera búsett þar
áfram. Fólkið er mjög elskulegt
og vill allt fyrir mann gera. Mér
finnst að ég finni til dæmis fyrir
meiri fordómum hér á íslandi
gagnvart manninum mínum held-
ur en ég finn fyrir gagnvart mér
úti.”
Þú minntist á sterk fjölskyldu-
bönd áðan, nú ert þú vœntanlega
meðlimur í ítalskri stórfjöl-
skyldu?
„Jú, jú, ég er það,” segir Guð-
rún og hlær við. „Foreldrar Ginos
eru báðir látnir en hann á fimm
eldri systur sem hafa allar gengið
honum í móðurstað. Þær tóku
mér opnum örmum strax sem er
mjög ánægjulegt, því að þegar ít-
alir giftast útlenskum konum þá
er fjölskyldan oft uggandi um að
maðurinn fái nú ekki nógu góðan
mat hjá konunni sinni og hún
hugsi ekki nægilega vel um börn-
in og svo framvegis. Gino er frá
Napólí og þar er fólk frekar aftar-
lega á merinni í þessum málum.
En ég var strax tekin eins og ein af
fjölskyldunni og allir eru boðnir
og búnir til þess að hjálpa
manni.”
Mafían er hluti af
daglega lífinu
Pessa dagana eru íslendingar
að horfa á ítalska þætti í sjónvarp-
inu og þeir snúast fyrst og fremst
um Mafíuna. Verður þú vör við
starfsemi hennar?
„Það eru heilu bæirnir á suður-
hluta Italíu þar sem ástandið er
svipað og þessir þættir sýna, til
dæmis á Sikiley og í Napólí. Ef
fólk á verslun eða smáfyrirtæki
þá er mjög líklegt að það borgi
vissan skatt til Mafíunnar og það
vita allir. í norðurhlutanum er
meiri leynd yfir Mafíustarfsem-
inni og hún fer t.d. fram í stærri
hótel-ogspilavítarekstri. Á ftalíu
er viðhorfið einfaldlega þannig
að ef fólk kemst í einhverjar álnir
þá getur það leyft sér að svindla
einsog það getur. Glæpir eru al-
gengir og eitt sinn varð maðurinn
minn fyrir því að maður var
skotinn úti á götu beint fyrir
framan augun á honum.”
Hver eru viðliorf stjórnvalda í
þessum málum?
„Það er sagt um stjórnmála-
mennina að þeir séu rotnastir af
öllum, hins vegar er enginn
barnaleikur að eiga við mafíósa,
og Mafían er sums staðar bara
hluti af daglegu lífi fólks.”
Og í þeim töluðum orðum ljúk-
um við þessu spjalli við Guðrúnu
Sigríði Sigurðardóttur, tilvon-
andi talmeinafræðing, um tal-
meinfræðina og lífið á henni ítal-
íu. -vd.
Sunnudagur 2. febrúar 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9