Þjóðviljinn - 08.05.1986, Blaðsíða 2

Reykjavík
stóriö
Ég tel að Reykjavíkurborg eigi
þegar í stað að kanna, hvort ekki
sé rétt að taka Geldinganes frá
fyrir fiskeldi með stjóriðjusniði.
Þar á að framleiða mikið magn af
því sem við Sigurður St. Helgason
fiskalífeðlisfræðingur höfum
kallað stórseiði, með því að nota
40 til 50 gráðu heitt affallisvatn
sem ella rynni í framtíðinni ónýtt
til sjávar. Fáist umframorka
keypt á sama verði og önnur stó-
riðja í landinu greiðir fyrir hana,
þá borgar sig að dæla þarna sjó í
landkvíar, þannig að mögulegur
skortur á ferskvatni ætti ekki að
hamla stórseiðaeldinu.
Eldi af þessu tæi yrði orkufrekt
á við aðra stóriðju, og það er
auðvitað miklu nær að nota Geld-
inganesið undir lífræna stóriðju
af þessu tæi, en láta heldur lönd
og leið alla gömiu draumana um
eiturspúandi álver á Geldinga-
nesi. Stórseiðin viljum við svo
setja í sumareldi hér úti á Faxa-
flóa og Kollafirði. Staðreyndin er
nefnilega sú, að svæðið úti fyrir
Reykjavík er sennilega eitt hent-
ugasta svæðið á landinu til flot-
kvíaeldis. Hér mætti auðveldlega
framleiða mikið magn af Iaxi á ári
hverju.
Þetta sagði Össur Skarphéð-
insson, ritstjóri, sem skipar
fjórða sæti G-listans til borgar-
stjórnarkosninganna í vor. En
auk þess að vera ritstjóri er Össur
einn fárra fiskeldisfræðinga
landsins og lauk á sínum tíma
doktorsverkefni í þeirri grein frá
breska fiskimálaráðuneytinu.
Fiskeldi -
íslenska leiðin
„Sigurður er fiskalífeðlisfræð-
ingur og gamalreyndur fiskeldis-
maður og rekur nú Eldisráðgjöf
sf, sem er þekkt langt út fyrir
landsteinana. Við höfum lengi
^verið sammála um að besta að-
ferðin fyrir íslendinga til að
auðgast á fiskeldi og skjóta sam-
keppnisþjóðum ref fyrir rass væri
að fara það sem við höfum nefnt
íslensku leiðina í fiskeldi.
í stuttu máli byggist leiðin á
því, að nota þann séríslenska kost
sem við höfum í heita vatninu, og
nota það til að búa á ódýran hátt
til það sem við höfum kallað stór-
seiði. En það eru seiði sem eru
stríðalin við kjörhita í 15 mánuði,
og ná á þeim tíma um 400-700
gramm stærð í stað þess að vera
30 til 50 gramma þung, einsog
sjógönguseiði eru yfirleitt í dag.
Þessi stórseiði eru sjóvanin í maí,
og séu þau þá sett út í flotkvíar í
sjó af sama hitastigi og er hér
utan við Reykjavík þá ná þau
auðveldlega sláturstærð fyrir lok
nóvember. Þannig notum við
jarðhitann til að búa til ódýr stór-
seiði og síðan náttúrulega sjávar-
hitann hér við suðvesturströnd-
ina að sumarlagi til að ala þau
upp í markaðsstærð. Eldisferill-
inn er þá ekki nema um tvö ár,
eða að minnsta kosti ári skemmri
en hjá Normönnum sem hlýtur
auðvitað að koma sér afskaplega
vel í samkeppninni við þá“.
Sumareldi í
flotkvíum
- En er Reykjavík eitthvað
hentugri til þess en önnur svæði?
„Tvímælalaust. Meðalhitinn í
vík einn besta stað á landinu til
laxeldis í sjó“.
Geldinganes -
súrefni
- En hvað með Geldinganesið,
hvers vegna telurðu það svo
heppilegt til stórseiðaeldisins?
„Hvergi á landinu er jafn mikið
magn af umframvarmaorku og
hér í Reykjavík. Geldinganesið
Horft yfir Geldinganes og út á Faxaflóa. Vegna aðstæðna er Geldinganes mjög
vel fallið til stórseiðaeldis. Alla möguleika á því þarf hins vegar að kanna vel,
áður en lagt er út í framkvæmdir. Kollafjörður og Faxaflói eru með bestu
stöðum á landinu fyrir sumareldi á laxi.
ofan í Áburðaverksmiðjunni. En
þar fellur til mikið magn af sú-
efni, og með því að nýta það í
seiðaeldið er hægt að allt að tvö-
falda framleiðsluna án þess að
auka vatnsnotkunina. Þetta
skiptir höfðumáli.
- Af svona miklu fiskeldi í sjón-
um og á Geldinganesi hlýtur þó að
vera einhver lífræn mengun?
„Á Geldinganesi yrði affallið
Össur Skarphéðinsson:
Sumareldi í Faxaflóa og
Kollafirði á mikla framtíð fyrir
sér. Nauðsynlegt að kanna
möguleika á stórseiðaeldi á
Geldinganesi. Gæti skapað
atvinnu fyrir mikinn fjölda
manns. Miljarða virði. Gætinýtt
afgangsorku frá hitaveitunni.
Nýtir umframorku. Súrefnií
hlaðvarpanum getur tvöfaldað
framleiðsluna. Styttir
eldistímann um ár eða meir.
Feikilegir möguleikar fyrir
Reykvíkinga.
sjónum hér fyrir utan er 9-10
gráður frá miðjum maí fram í
nóvember. Þetta er mjög góður
hiti til laxeldis í sjó, og ég held að
óvíða séu færi á sjó með þessum
sumarhita, þar sem kleift er að
koma við laxeldi hér við land.
Dýpið er lfka hentugt. Það er
hægt að vera með traustar flot-
kvíar út um allan Faxaflóa og
Kollafjörð. Það skiptir miklu
máli, því það dregur úr nauðsyn
þess að láta kvíarnar standa þétt.
En ég er þeirrar skoðunar að það
sé varhugavert að hafa þær of ná-
lægt hverri annarri. Komi upp
sjúkdómur í kví, þá er alltaf meiri
hætta á smiti milli kvía standi þær
þétt. En ég tek hins vegar fram,
að Færeyingar virðast annarrar
skoðunar, þar stendur kví við kví
út heilu sundin og firðina. Og eitt
af því sem gerir þetta svæði svo
hentugt fyrir kvíeldið er sú stað-
reynd að samkvæmt mælingum
verður aldan aldrei neitt vanda-
mál að sumarlagi.
Það sem skiptir þó ekki síst
máli, og gerir að verkum að lax-
eldi er svo vænlegt hér úti fyrir, er
góð blöndun sjávarins við úthaf-
ið. Hér er mikill munurinn á flóði
og fjöru, heilir fjórir metrar, og
þetta veldur afar góðri hreinsun.
Þessi fjögur atriði, mjög heppi-
legur sjávarhiti að sumri, gott
dýpi, lftil alda og góð blöndun,
gerir svæðið hér úti fyrir Reykja-
er því í nálægð við gífurlega mikið
magn af 40 til 50 gráðu heitu aff-
allsvatni sem fellur til í Reykja-
vík. f dag rennur þetta vatn ónýtt
til sjávar. Hitaveituna þarf að
skipuleggj a þannig í framtíðinni -
og þetta gildir fyrst og fremst fyrir
nýju hverfin sem verða til - að
það verði hægt að safna þessu
vatni saman og flytja út í Geld-
inganes þar sem það yrði nýtt til
framleiðslu á stórseiðum. Ég tek
reyndar fram, að þetta er ekki
mín hugmynd heldur Sigurðar St.
Helgasonar.
Þetta vatn vilj um við nota til að
hita ferskvatn til seiðaeldisins,
eða hreinlega kaupa umfram-
orku frá Landsvirkjun á stóriðju-
taxta og dæla sjó á land, sem við
myndum svo hita með fyrrnefndu
affallsvatni. Til að framleiða
mikið magn stórseiða myndi
þurfa gífurlegt magn af varma- og
raforku en það myndi samt borga
sig, fengist hún á sama taxta og
stóriðjan kaupir hana. Stórseiða-
eldi á Geldinganesi yrði því með
stóriðjusniði, yrði í rauninni líf-
ræn, reykvísk stóriðja. Þar með
gætu menn lagt á hilluna allar
hugmyndir um að setja eiturspú-
andi stóriðju, á borð við álverks-
miðju einsog marga fýsir á Geld-
inganesi, alveg ofaní borginni.
Fiskeldi á Geldinganesi yrði
því líka náttúruvernd að hluta.
Síðast en ekki síst er það alveg
að sjálfsögðu hreinsað. Það nær
ekki nokkurri átt hvernig af-
rennsli fjölmargra eldisstöðva fer
ómeðhöndlað út í hafið. En samt
yrði í því mikill lífrænn úrgangur.
Sömuleiðis félli til mikið af úr-
gangi í kvíaeldi í Faxaflóa og
Kollafirði. Það má reikna út, að
fyrir hver þúsund tonn, sem eru
framleidd, verði til lífrænn úr-
gangur á borð við það sem kæmi
frá hundrað þúsund manna borg
þó án nokkurrar gerlamengunar.
En einmitt þess vegna er flóinn
hér fyrir utan svo hagstæður fyrir
stórfellt fiskeldi, því hann
hreinsast svo vel sökum blöndun-
arinnar. Þar fyrir utan leggjum
við Sigurður til að hér yrði ein-
ungis um sumareldi að ræða.
Með því að nota stórseiðin þarf
ekki vetrareldi. Svæðið er því
hvílt hálft árið, og það hreinsast
algerlega á þeim tíma. Lífræn
„mengun" af völdum eldisins yrði
því ekki til vandræða, fyrr en
mögulega væri farið að búa hér til
tugþúsundir tonna.“
- Er engin hætta á að kvíafisk-
ur hér fyrir utan eða stórseiði á
Geldinganesi mengaðist af bakt-
eríum úr skólpi Reykvíkinga?
„Samkvæmt skýrslum sem ég
hef kannað um þetta mál virðist
það ekki vera, að minnsta kosti
ekki fyrir þau svæði sem ég hef í
huga að nýta fyrir kvíaeldi. Um
það eru fleiri sammála mér. Svo
má benda á, að allur laxinn sem
gengur upp í hafbeitarstöðina í
Kollafirði og í Elliðaárnar damlar
hér í gegn á sumrin óskaddaður,
fyrir nú utan það að Reykvíking-
ar nærast að meira eða minna
leyti á fiski sem er veiddur hér
fyrir utan.“
- Nú virðast hins vegar allir
tala um fiskeldi. Það er orðið að
hálfgerðu tískuorði og á að leysa
allan vanda. Getur það í rauninni
gert eitthvað fyrir Reykvíkinga?
„Það er rétt að menn tala mikið
um fiskeldi, og sums staðar hafa
þeir ekki farið með jafn mikilli
forsjá og kappi. Svæðið hér fyrir
utan Reykjavík er hins vegar ákj-
ósanlegra en víðast hvar á
landinu. Þar er ef til vill hægt að
framleiða stærri Iax með minni
tilkostnaði en víðast hvar annars
staðar í floteldi. Þannig að ætli
menn að framkvæma góða hluti í
fiskeldi í staðinn fyrir að vera sí-
fellt að röfla sig hása um mögu-
leikana, þá geta þeir ekki annað
en kannað kostina hérna fyrir
utan. Staðreyndin er hins vegar
sú, að nálægð þessa svæðis við
Reykjavík hefur gert það að
verkum að mönnum finnst það
hálf fjarstæðukennt að ætla að
fara að stunda laxeldi hér. En
eftir alla þá vinnu sem ég hef lagt í
að kanna þetta verð ég sífellt
sannfærðari um möguleika þessa
svæðis. Laxmaður minn Sigurður
telur að í framtíðinni muni helm-
ingur alls fiskeldis íslendinga
vera á og við þetta svæði.
- Getur markaðurinn hins veg-
ar tekið við öllum þessum laxi
sem íslendingar ætla að fram-
leiða?
„Markaðurinn verður ábyggi-
lega ekki jafn sterkur og íslenskir
bjartsýnismenn telja, og margt
bendir til þess að verðið muni
falla fyrr og hraðar en ýmsir
töldu. En sú aðferð sem við Sig-
urður viljum beita - íslenska
leiðin - styttir eldisferilinn og
nýtir samtímis annars vegar þau
séríslensku gæði sem felast í jarð-
hitanum sem býr til stórseiðin og
hins vegar náttúrlegan og ókeypis
sjávarhitann hér við suðvestur-
hornið sem framleiðir matfisk-
inn. Þessi aðferð minnkar fram-
leiðslukostnaðinn, og einmitt
vegna hennar ættum við að geta
fótað okkur betur í samkepp-
ninni, þegar harðnar á markaðs-
dalnum. Þannig að ef það borgar
sig ekki að framleiða lax með því
lífræna stóriðjusniði sem við Sig-
urður leggjum til hér á svæðinu,
þá geta Islendingar alveg eins
gleymt fiskeldi. Þá verður það
aldrei arðbært.
- Rekstrarformið á þessari
stóriðju býður uppá margs konar
möguleika. Við gætum hugsað
okkur að hún yrði boðin út og
mjög mörgum gefinn kostur á að
taka þátt í ævintýrinu. Sjálfsagt
er að samvinnufélög hafi forgang
2 SÍÐA - REYKJAVÍKURBLAÐ